Hoe kinderen leren

Arja Kerpel

Redactielid wij-leren.nl l Projectleider bij Wij-spelen.nl

 

  Geplaatst op 1 juni 2014

Wanneer heeft een kind nu iets geleerd? Als een leerling een duurzame gedragsverandering laat zien, die het gevolg is van leeractiviteiten, dan heeft het kind iets geleerd. Het gaat bij leren dus niet alleen om kennis verwerven, want ook het verwerven van vaardigheden en inzichten hoort erbij.

Jonge kinderen

Voor jonge kinderen zijn het spel en het luisteren naar verhalen belangrijke manieren om te leren. De pedagoog Langeveld (1905-1989) zei: Het spel is de meest wezenlijke bezigheid van het veilige kind met een wereld die nog alles kan blijken te zijn. Er zijn verschillende spelvormen: oefenspel, experimenteerspel, constructiespel, rollenspel, regelspel en receptief spel.
  • Oefenspel. Het kind probeert een beweging onder de knie te krijgen. Daarom wordt het ook wel sensomotorisch spel genoemd. Een kind leert hierdoor zijn eigen lichaam kennen en zijn spieren en motoriek ontwikkelen.
  • Experimenteerspel. Hierdoor ervaart een kind de wereld en ontdekt het eigenschappen van zichzelf, andere mensen, dieren of dingen. Niet alleen kleine kinderen, maar ook alle basisschoolleerlingen hebben even tijd nodig om te experimenteren als zij een nieuwe activiteit gaan doen.
  • Constructiespel. Als een kind bezig is met het vervormen, samenvoegen of hergroeperen van materiaal, dan valt dat onder constructiespel. Hierbij horen onder andere het werken met klei en het spelen met blokken. Kinderen krijgen hierdoor zicht op ruimtelijke verhoudingen.
  • Rollenspel. Een kind ervaart hoe het is om zich in een bepaalde situatie te gedragen. Er zijn verschillende niveaus: bij het imitatiespel doet het kind zijn ouder na, terwijl een kind bij anticiperend rollenspel vooruitloopt op gebeurtenissen en zelf bedenkt hoe het dan gaat. Kinderen leren hierdoor situaties en het gedrag van mensen kennen. Ook leren ze voelen hoe het is om iemand te zijn en om dingen te doen.
  • Regelspel. Hierbij gaat het om gecoördineerde groepsspelen, waar regels bij van toepassing zijn. Een voorbeeld hiervan is slagbal. Kinderen leren hierdoor regels en afspraken toepassen en samenwerken.
  • Receptief spel. Hierbij neemt een kind informatie vanuit de buitenwereld op en verwerkt dat in zijn spel. Kinderen leren hierbij informatie verwerken.
Naast het spel is ook het vertellen van verhalen een belangrijke manier van leren voor jonge kinderen. Het nut van verhalen vertellen wordt steeds meer erkend. Tijdens en na de vertelling geeft het kind zin aan de wereld die door het verhaal wordt opgeroepen. Door het verhaal doet een kind informatie op en wordt de kennisbasis uitgebreid. Door verhalen ordenen kinderen de wereld.

Oudere kinderen

Voor oudere kinderen zijn drie leeractiviteiten essentieel:
  • Onderzoeken. Dit houdt in dat leerlingen zelf antwoorden zoeken op hun vragen.
  • Informatie zoeken, vinden en verwerken. Kinderen moeten hun weg leren vinden in de wereld vol informatie. Op school moeten de kinderen cognitieve strategieën leren om informatie te kunnen verwerken.
  • Interactieve games. De digitale wereld kan een geschikte speel- en leerplaats zijn en een plek innemen in de rijke leeromgeving.

Hoe kinderen leren

Prikkelende poster  - te downloaden of te bestellen bij Onderwijs Maak Je Samen.

Intelligentie (IQ)

Leren heeft natuurlijk ook met intelligentie te maken. Intelligentie is het vermogen om rationeel te denken, doelgericht te handelen en effectief met de omgeving om te gaan. Intelligentie is niet statisch, maar dynamisch. Gardner onderscheidt acht intelligenties:
  • De verbaal-linguistische intelligentie: taal, woorden en lezen.
  • De logisch-mathematische intelligentie: getallen.
  • De visueel-ruimtelijke intelligentie:beelden, ontwerpen, grafieken.
  • De muzikaal-ritmische intelligentie: geluid en muziek.
  • De lichamelijk-kinesthetische intelligentie: lichaam en motoriek.
  • De naturalistische intelligentie: planten, dieren, waarnemen.
  • De interpersoonlijke intelligentie: contact met anderen.
  • De intrapersoonlijke intelligentie: kent zichzelf goed.
Iedereen heeft verschillende intelligenties in meer of mindere mate. Het is mogelijk om de intelligenties te ontwikkelen.

Emotionele intelligentie (EQ)

Hieronder wordt verstaan het intelligent omgaan met emoties. Dat wil zeggen: het vermogen om emoties van jezelf en anderen te zien, begrijpen en reguleren. De vijf belangrijkste eigenschappen van het EQ zijn:
  • Zelfkennis. Bewust zijn van je gevoelens.
  • Optimisme. Positief denken over je mogelijkheden.
  • Kunnen afzien. Werken aan lange termijn doelen.
  • Empathie. Verplaatsen in de gevoelens van anderen.
  • Sociale vaardigheden. Goed omgaan met bekenden en vreemden.
Ook de emotionele intelligentie kan ontwikkeld worden in leerprocessen.

Leerprocessen

Om te begrijpen hoe kinderen leren, is het van belang om verschillende fasen in het te onderscheiden. Gagné noemt:
  • De motivatiefase. De leerling moet gemotiveerd raken om te leren.
  • De opmerkzaamheidsfase. De leerling richt zijn aandacht op dat wat hij wil leren.
  • De opnamefase. De leerling probeert de leerstof in zich op te nemen.
  • De geheugenfase. Het geleerde wordt opgeslagen in het geheugen.
  • De herinneringsfase. Het terughalen van het geleerde.
  • De generalisatiefase. Het geleerde kunnen toepassen in andere situaties.
  • De uitvoeringsfase. De leerling laat zien wat hij geleerd heeft.
  • De terugkoppelingsfase. Door middel van feedback en evaluatie blijkt of de leerling aan de verwachtingen van de leerkracht of zichzelf heeft voldaan.

Onderwijs gaat over de balans tussen de kunst van het lesgeven en de wetenschap van het leren

Prikkelende poster  - te downloaden of te bestellen bij Onderwijs Maak Je Samen.

Leervormen

Naast de fasen in het leerproces zijn er zijn verschillende vormen waarin kinderen kennis verwerven:
  • Vorming van automatismen. Hierbij gaat het om handelingen waarbij het verstand niet bewust gebruikt wordt, zoals het hanteren van gereedschap of het schrijven.
  • Incidenteel leren. Leren zonder vooropgezette bedoeling. Bijvoorbeeld n.a.v. een treinreis.
  • Memoriseren. Uit het hoofd leren, zodat het letterlijk gereproduceerd kan worden.
  • Verwerven van zinvolle feitenkennis. Het opnemen van feiten in een onderling verband, bijvoorbeeld van het proces van graan tot brood.
  • Leren van woordbetekenissen.
  • Leren van begripsgedrag. Bijvoorbeeld het samenvatten van dingen tot categorieën.
  • Inzicht bevorderend leren.

Leerpsychologieën

Door de jaren heen zijn er verschillende leerpsychologieën ontwikkeld, die betrekking hebben op leerprocessen. Voorbeelden hiervan zijn:
  • Het behaviorisme. Het gaat om het zintuiglijk waarneembare gedrag.
  • De Russische leerpsychologie. De ontwikkeling van de mens is afhankelijk van het ontwikkelingsstadium van de menselijke soort en van opvoeding en onderwijs waardoor de ontwikkelde cultuur wordt overgedragen. De zone van naaste ontwikkeling speelt hierbij een belangrijke rol.
  • De humanistische psychologie. Hierbij staat het kind met de belevings- en ervaringswereld centraal.
  • Het sociaal constructivisme. Leren is een actief proces, waarbij kennis geconstrueerd wordt. Daarnaast is het ook een sociaal proces. Een krachtige leeromgeving is belangrijk.
Er zijn verschillende visies op de manier waarop kinderen leren. Die komen tot uiting in de diverse onderwijsconcepten, zoals Adaptief onderwijs en Ervaringsgericht onderwijs.

Literatuur

Alkema, E. e.a. (2011) Meer dan onderwijs, Assen: Uitgeverij Van Gorcum.
Janssen-Vos, F. (2013) Basisontwikkeling voor peuters en de onderbouw, Assen: Van Gorcum.
Langeveld, M.J. (1981) Beknopte theoretische pedagogiek, Groningen: Wolters-Noordhoff.
Munnik, C. de, Vreugdenhil K. (2003), Kennis over onderwijs. Inleiding in de praktijk en theorie van het basisonderwijs. Groningen/Houten: Wolters Noordhoff.
Oers, B. van en Janssen-Vos, F. (2001) Visies op onderwijs aan jonge kinderen. Assen: Van Gorcum. 
Parreren, C.F. van, (1990) Leren op school, Groningen: Wolters-Noordhoff.

 

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Gerelateerd

Cursus
Slimmer onthouden en begrijpen
Slimmer onthouden en begrijpen
Systeemdenken met mindmaps en causale lussen
Medilex Onderwijs 
Webinar
Executieve functies een nieuwe hype?
Executieve functies een nieuwe hype?
Webinar met Emiel van Doorn
Wij-leren.nl Academie 
Praktische tips thuis leren
100 praktische tips voor ouders met kinderen die thuis leren.
Arja Kerpel
Flexibel puberbrein
Flexibel Puberbrein .
Yvonne van Sark
Hoge verwachtingen
Verwachtingen van kinderen? Leer van het Rosenthaleffect!.
Marcel Schmeier
Kindgericht onderwijs
Van jaarklassensysteem naar kindgericht onderwijs.
Machiel Karels
Werkmodel leerling
Ontwikkeling van het intern werkmodel van de leerling.
Luc Stevens
Zelfvertrouwen
Vertrouwen en zelfvertrouwen als kwaliteiten van ontwikkeling en leren.
Luc Stevens
Hoe kinderen leren
Hoe kinderen leren: intelligentie - leerprocessen
Arja Kerpel
Constructivisme
Constructivisme - leren als actief proces van kennisconstructie
Machiel Karels
Onderzoekend en ontwerpend leren
Onderzoekend en Ontwerpend Leren: Wat vraagt dit van de leerkracht?
Sietske van der Wegen
Kritisch denkvermogen onderzoekende houding leerkracht
Actief kritisch denkvermogen en onderzoekende houding: de leerkracht als rolmodel
Sietske van der Wegen
opbrengstgericht onderwijs voor jonge kinderen
Betekenisvolle opbrengsten voor jonge kinderen
Bea Pompert
Vijf mythes over leerbereidheid
Vijf hardnekkige mythes over leerbereidheid
Ivo Mijland
Informeel leren
Informeel leren: zelf laten denken helpt
Dolf Janson
Intrinsieke motivatie
Hoe help je leerlingen om gemotiveerd te raken? - 10 praktische inzichten voor onderwijsprofessionals
Yvonne van Sark
Buitenschools leren
Leren van de buitenwereld
Dolf Janson
Complimenten en belonen
Werkt Schoolwide Positive Behaviour Support op VO scholen?
Marjoke Hinnen
Mythe van leerstijlen
Drie onderwijskundige mythes ontmaskerd
Wilfred Rubens
Manier van leren moet kloppen
De manier van leren moet kloppen: hoe je kennis vlot toegankelijk maakt
Dolf Janson
Systeemdenken 21e eeuw
Systeemdenken in de school van de 21e eeuw
Jan Jutten
Acht dimensies
Leren: wat is dat eigenlijk
Robert-jan Simons
Lerend werken
Lerend werken: tautologie of uitdaging?
Robert-jan Simons
Ontwikkeling hersenen
Ontwikkeling hersenen
Sieneke Goorhuis
Leren denken
Leren denken als basis voor succes op school
Dolf Janson
Leerhouding als basis
De leerhouding als basis voor succes op school
Jos Cöp
Werkklimaat tips
Het werkklimaat verbeteren via de kring
Jos Cöp
Zelfstandig werken
Vijf punten bij het zelfstandig werken
Jos Cöp
Systeemdenken en denkgewoonten
Systeemdenken in de klas - Systeemdenken en denkgewoonten
Jan Jutten
OPP en IQ
Waarom een ontwikkelingsperspectief meer is dan IQ en leerrendement
Noëlle Pameijer
Intelligentiekloof
IQ test uitslag: Intelligentiekloof
Lisanne van Nijnatten
Fase jonge schoolkind
De fase van het jonge schoolkind - kunnen kleuters leren lezen?
Ewald Vervaet
Leerrijk onderwijs, zin en onzin
Dieper leren. De zin en onzin van leerrijk onderwijs
Martine Blonk - Meulenkamp
Schermen-schermtijd verminderen
Meer of minder schermen op school?
Ruben du Burck
Zelfsturing bij jonge kinderen stimuleren
Zelfsturing van jonge kinderen stimuleren
Lilian van der Bolt
Executieve functies bij peuters en kleuters
Zelfsturing bij peuters en kleuters en de rol van de ib'er
Lilian van der Bolt
Een doorgaande lijn in zelfsturing
Een doorgaande lijn in zelfsturing
Lilian van der Bolt
mindmap maken in het onderwijs
Mindmappen, een instrument voor het denken
Ed van Uden
ontbrekende schakel - conatie
De ontbrekende schakel in onderwijs - inzicht in het conatieve deel
Joop Stroes
Zelfsturing stimuleren door spel
Zelfsturing en executieve functies stimuleren in spel
Lilian van der Bolt
Het verschil tussen wijsheid en intelligentie
Wijsheid en hoogbegaafdheid
Hilde van Rossen
Wijsheid en hoogbegaafdheid deel 2
Over opvoeding tot wijsheid, ook bij hoogbegaafde kinderen -deel 2-
Hilde van Rossen
Constructivisme en onderwijs -deel 1
Constructivisme en onderwijs - deel 1
Ewald Vervaet
Constructivisme en onderwijs -deel 1
Constructivisme en onderwijs - deel 1
Ewald Vervaet
Wat is sociaal constructivisme -3.1
Constructivisme en onderwijs - deel 3.1
Ewald Vervaet
Psychologisch constructivisme met rijpheid
Constructivisme en onderwijs - deel 3.3
Ewald Vervaet
Constructivisme en kennisverwerving deel 2
Constructivisme en onderwijs - deel 2
Ewald Vervaet
Psychologisch constructivisme zonder rijpheid
Constructivisme en onderwijs - deel 3.2
Ewald Vervaet
Filosoferen met pubers
Filosoferen met pubers
Karen Faber
In gesprek met ChatGPT over kindgericht onderwijs
In gesprek met ChatGPT over kindgericht onderwijs
Machiel Karels
Filosoferen met pubers
Filosoferen met pubers
Karen Faber
Filosoferen op de basisschool
Filosoferen met kinderen; hoe doe je dat?
Karen Faber
Wat gaat er fundamenteel mis in het onderwijs?
Wat gaat er fundamenteel mis in het onderwijs?
Theo de Keulenaar
Wat gaat er verloren als we kinderen door de kindertijd jagen?
Wat gaat er verloren als we kinderen door de kindertijd jagen?
Emily Kaplan
Onderdelen geheugenstructuur
Leren als een gesofisticeerd proces: een paar bijzonderheden van het menselijk geheugen.
Tim Surma
Hoe hebben wij intelligentie gefundeerd?
Hoe hebben wij intelligentie gefundeerd?
Theo de Keulenaar
Het overschatte hoofd
Het overschatte hoofd
Jellie de Jong
Actief executief - Toolbox
Actief Executief
Marleen Legemaat
Breinhelden
Breinhelden - Doordacht werken aan executieve functies
Marleen Legemaat
De lerende mens
De lerende mens
Arja Kerpel
Handboek leren leren
Handboek leren leren - 5 krachtige principes
Arja Kerpel
Digitale dementie
Digitale dementie - Manfred Spitzer
Machiel Karels
Executieve functies kleuters
Zet je EF-bril op
Bertine van den Oever
Grej of the day - minilessen
Grej of the day onderbouw
Bertine van den Oever
Grej of the day - minilessen
Grej of the day onderbouw
Bertine van den Oever
Grej of the day - minilessen
Grej of the day onderbouw
Bertine van den Oever
Ontketen het brein van je kind
Ontketen het brein van je kind
Marleen Legemaat
Spelen serieus nemen
Spelen serieus nemen
Bertine van den Oever
Ontketen het brein van je kind
Ontketen het brein van je kind
Marleen Legemaat
De kracht van spel
De kracht van spel, waar leerkrachten en kinderen elkaar ontmoeten
Bertine van den Oever
Afstemmen op ontwikkelingsfase kind
Doorbreek de testcultuur
Ewald Vervaet
Intelligentie Structuur Test
Intelligentie Structuur Test: kritische beschouwing van deze IQ test
Lisanne van Nijnatten
WISC-III of RAKIT-2?
Gaat RAKIT-2 de WISC-III IQ-test vervangen?
Lisanne van Nijnatten
Kleuters en iPads
Kleuters worden dommer van iPads
Sieneke Goorhuis
Digitale media en kinderhersenen
Digitale media en kinderhersenen
Ewald Vervaet
Wat van waarde is in onderwijs op afstand
Over wat van waarde is in onderwijs op afstand
Rijk van Ommeren
Cockpitdenken zonder handelingservaring
Aan de knoppen draaien
Jan Bransen


Inschrijven nieuwsbrief

Inschrijven nieuwsbrief



Inschrijven nieuwsbrief

Omix Webtalks met Sjef Drummen - De match tussen kunst en onderwijs
Omix Webtalks met Sjef Drummen - De match tussen kunst en onderwijs
redactie
Wat kunnen we leren van het Niekée en Agora onderwijs?
Wat kunnen we leren van het Niekée en Agora onderwijs?
redactie
ICT kennis leerlingen praktijkonderwijs
ICT kennis leerlingen praktijkonderwijs
redactie
Prestatie gerichte aanpak in een video van één minuut uitgelegd
Prestatie gerichte aanpak in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Leergerichte aanpak  in een video van één minuut uitgelegd
Leergerichte aanpak in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Metacognitie in een video van één minuut uitgelegd
Metacognitie in een video van één minuut uitgelegd
redactie
[extra-breed-algemeen-kolom2]



agora
attributie
behaviorisme
cognitieve ontwikkeling
cognitivisme
ICT in het onderwijs
informeel leren
jonge kind
leergerichte aanpak
leerkrachtvaardigheden
leerstijl
metacognitie
ontdekkend leren
prestatiegerichte aanpak
systeemdenken
taakgericht werken
vrijeschoolonderwijs
zone van naaste ontwikkeling

 

Mis geen bijdragen

Inschrijven nieuwsbrief

Volg wij-leren.nl

Volg ons op LinkedIn Volg ons op twitter Volg ons op facebook Volg ons op instagram Volg ons op pinterest