Actief Executief - Toolbox voor het remediëren van executieve functies

  Geplaatst op 16 mei 2019

  >> Actief executief - Toolbox direct bestellen.

Hoe bereik je jongeren die vastlopen met hun executieve functies maar niet kunnen of willen veranderen? Hoe coach je hen richting een growth mindset? Met praten alleen loop je samen soms geweldig vast. In het boek Actief Executief gebruikt Maureen Kramer een andere benadering: probeer via spelvormen jongeren te bereiken en hen hun knelpunten te laten ontdekken en ervaren.

Het boek bestaat uit twee delen:

  • In het eerste deel gaat de auteur in zes hoofdstukken in op de psychologische benadering van de spellen en spelbegeleiding.
  • Het tweede deel is gericht op de praktijk en bevat spelhandleidingen. Het boek is vooral bedoeld voor docenten, coaches, remedial teachers en zorgbegeleiders.

Mijn wens is dat er meer ruimte in het huidige onderwijssysteem gecreëerd wordt voor spel-en lichaamsgerichte interventies om executieve functies bij leerlingen te versterken.

Deel 1

Voor veel (hoog)begaafde jongeren is het lastig en confronterend om te achterhalen wat de oorzaak is van hun matige prestaties. Om gevoelens als schaamte en teleurstelling te camoufleren beschermen ze zichzelf door een masker op te zetten of een bepaalde houding aan te nemen.
De coach kan door middel van een spel de jongere met zijn gedrag confronteren en hem begeleiden.

De eerste twee hoofdstukken van Actief Executief gaan in op executieve functies, en op de relatie tussen executief functioneren en hoogbegaafdheid. Executieve functies is een verzamelnaam voor alle cognitieve processen die nodig zijn voor het beheer en de aansturing van het brein. Dawson en Guare onderscheiden er elf, waaronder: werkgeheugen, emotieregulatie, reactie-inhibitie, volgehouden aandacht, taakinitiatie en doorzettingsvermogen.

Lange tijd is het executief functioneren van hoogbegaafde kinderen onderbelicht gebleven. Executieve functies functioneren alleen goed als ze geautomatiseerd zijn en dat kost tijd en inspanning. Doordat hoogbegaafde kinderen door hun verbale en cognitieve capaciteiten veel opvangen, ontwikkelen ze hun executieve vaardigheden – die inspanning kosten – minder goed. Een begaafd kind gaat pas zijn executieve functies inzetten op het moment dat zijn cognitieve vaardigheden tekort schieten om het probleem op te lossen. Doet dat moment zich pas in de puberteit voor, dan wordt het een hele uitdaging om hem of haar te overtuigen dat trainen van executieve functies de beste keuze is. Vooral als zwakke executieve functies gepaard gaan met andere aandoeningen, zoals ADHD en autisme.

Spelvormen

Bewustwording van het probleem is heel belangrijk voor de jongere. Het derde hoofdstuk beschrijft de kracht van spelvormen bij dit proces en de remediëring van executieve functies. In haar coachingspraktijk maakt auteur Maureen Kramer dagelijks gebruik van spelmethodieken. Zij heeft hiervoor de Actief Executief Toolbox ontwikkelt. Dit zijn een aantal opdrachten en spellen die gebruikt kunnen worden bij het coachen van jongeren. Het confronterende en ervarende karakter daarvan zorgt voor inzicht bij leerlingen en nodigt uit tot gedragsverandering.

Ook jongeren van het voortgezet onderwijs blijven vatbaar voor het spelelement, vooral gegoten in de vorm van uitdagingen tegenover zichzelf en de ander. Spel kan een krachtig effect hebben op bewustwording en gedragsverandering, maar het vraagt een stevige doordenking om het spel met dat doel in te zetten.

De theoretische basis onder de inzet van de spellen is de Psychomotorische therapie (PMT) die vanuit een holistische visie op de mens lichaam en geest met elkaar in verbinding brengt. In hoofdstuk 4 wordt hier dieper op ingegaan.
Jongeren die hun gedrag niet als een probleem ervaren en niet de noodzaak voelen om te veranderen, kunnen door een spel of opdracht geconfronteerd worden met hun grenzen. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren bij het leggen van de valkeniersknoop: doordat de jongere gaat reflecteren op zijn handelingen wordt hij bewust van de kleine stapjes die nodig zijn om tot resultaat te komen.

Exposure in vivo

In de cognitieve gedragstherapie wordt vaak gebruik gemaakt van exposure. Bij het gebruik van deze spellen gebeurt dat ook: Exposure in vivo is het bloot stellen aan echte oefeningen waarbij de jongere een confrontatie met zichzelf aangaat. Soms kunnen spellen daarom een angstreactie of stress teweeg brengen. Die angst komt los als jongeren in hun kwetsbaarheid geraakt worden. Het is wel de bedoeling dat jongeren de sessie uitzitten en niet boos of gefrustreerd weglopen. Belangrijk is dat jongeren kleine succeservaringen opdoen waardoor hun zelfvertrouwen groter wordt.

De uitvoering van de Actief Executief-Toolbox staat of valt met de bekwaamheid van de coach. Als de school werkt met speciale coaches is het belangrijk dat dit enthousiaste, empathische mensen met geduld en vertrouwen in jongeren zijn. In hoofdstuk 5 wordt uitgebreid de taakomschrijving met de verantwoordelijkheden van de coach beschreven. Hoofdstuk 6 gaat vervolgens in op de gesprekstechnieken die de coach kan gebruiken.

Tijdens het spel zijn vaardigheden als luisteren, parafraseren, open vragen stellen, ondersteuning bieden, duidelijke aanwijzingen geven en effectief en opbouwend complimenteren onontbeerlijk.

Het is de bedoeling dat de jongere meer aan het woord is dan jij! Dit bereik je door korte vragen te stellen die met het hier en nu te maken hebben. De vragen zijn vooral gericht op wat de jongere denkt, voelt, doet en wilt. Een combinatie van een motiverende en oplossingsgerichte gespreksvoering is het meest wenselijk. Het beste is om te beginnen met motiverende gesprekstechnieken.

Verandertaal

Jongeren kunnen om diverse redenen moeite hebben om een verandering in gang te zetten. Dit luister je op in hun verandertaal. Er komen verschillende voorbeeldvragen langs om verandertaal bij jongeren uit te lokken, zoals:
Stel dat je zo doorgaat zonder te veranderen, wat zou dan het ergste zijn wat jou zou kunnen overkomen?
Ook kan het gebruik van de kleuren-lifebar verhelderend zijn: het visualiseren van een vraag met aan de ene kant de huidige en aan de andere kant de gewenste situatie.  

Deel 2

Tenslotte komen we bij het tweede gedeelte van het boek waar het eigenlijk om gaat. Dit bevat de uitgewerkte ideeën voor spellen. Elk spel of iedere opdracht sluit aan bij een executieve functie. 

Aan de hand van symbolen staat aangegeven:

  • Hoeveel tijd een spel kost
  • Welke leerdoelen eraan gekoppeld zijn
  • Wat je ervoor nodig hebt.

Actief executief

Sommige spellen of opdrachten zijn geschikt voor individuele spelbegeleiding, andere voor klassikale inzet. De meeste materialen zijn eenvoudig te vinden via internet of door gebruik te maken van lesmateriaal, papier of pen. Er zijn ook spelsuggesties waarbij gebruik gemaakt wordt van bestaande spellen zoals Halli Galli of Confusion. Die moeten door de school/begeleider dan apart aangeschaft worden.

Recensie:

Het ontwikkelen van executieve functies heeft volop aandacht binnen de onderwijswereld. Dit boek past uitstekend in die trend. De aandacht voor zwakke executieve functies bij (hoog)begaafden is pas sinds de laatste decennia gegroeid. Duidelijk en herkenbaar beschrijft de auteur de ontwikkeling die een jongere kan doormaken waardoor hij door weinig een beroep te doen op zijn executieve functies, deze ook niet versterkt en ontwikkelt.

Meer ruimte voor spel-en lichaamsgerichte interventies om executieve functies bij leerlingen te versterken. Dat is wat de auteur van het huidige onderwijs vraagt. Ik denk dat deze praktische spelsuggesties en opdrachten daarbij bruikzame handvatten geven. Een aanrader voor leerlingbegeleiders en coaches van jongeren.

N.a.v. W.M.Kramer-Tinnemeier, Actief Executief, Toolbox voor het remediëren van executieve functies voor jongeren in het voortgezet onderwijs, Novilo, 218, 221 pag. ISBN 9789081916752 € 24,95

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Bestellen

Het boek Actief executief - Toolbox is te bestellen via:

Gerelateerd

Webinar
Executieve functies een nieuwe hype?
Executieve functies een nieuwe hype?
Webinar met Emiel van Doorn
Wij-leren.nl Academie 
Opleiding
Gedragsexpert in het vmbo en mbo
Gedragsexpert in het vmbo en mbo
Professioneel omgaan met gedrag van jongeren op school
Medilex Onderwijs 
Gedragsproblemen
Indicaties van gedragsproblemen en werkhoudingproblemen.
Machiel Karels
Hoe kinderen leren
Hoe kinderen leren: intelligentie - leerprocessen
Arja Kerpel
Wat zijn executieve functies?
Executieve functies, wat zijn dat?
Anton Horeweg
Hakken in het zand
Hakken in het zand. Niet touwtrekken met pubers
Ivo Mijland
Luisteren naar jongeren
Communiceren met jongeren
Ingrid van Essen
Coachen van leerlingen
De coachende leraar is van doorslaggevend belang voor de opbrengsten.
Dolf Janson
Luistergedrag
Integratief luisteren - Heb je het luistergedrag van een coach?
Harry van de Pol
Ontwikkeling hersenen
Ontwikkeling hersenen
Sieneke Goorhuis
Talentontwikkeling van executieve functies
Talentontwikkeling: de waarde van executieve functies
Nadine van der Hart
Zelfsturing bij jonge kinderen stimuleren
Zelfsturing van jonge kinderen stimuleren
Lilian van der Bolt
Executieve functies bij peuters en kleuters
Zelfsturing bij peuters en kleuters en de rol van de ib'er
Lilian van der Bolt
Weerstand in begeleidingsgesprekken
Weerstand in begeleidingsgesprekken? Meeveren!
Ivo Mijland
Een doorgaande lijn in zelfsturing
Een doorgaande lijn in zelfsturing
Lilian van der Bolt
Zelfsturing stimuleren door spel
Zelfsturing en executieve functies stimuleren in spel
Lilian van der Bolt
Overzicht serie cognitieve en executieve functies
Cognitieve functies in relatie tot de executieve functies; Intro en overzicht -0-
Emiel van Doorn
Executieve functies definitie
Inleiding op executieve functies -5-
Emiel van Doorn
Executieve functies discussie
Discussie over executieve functies -6-
Emiel van Doorn
Componenten executieve functies
Componenten van de executieve functies en hun ontwikkeling -7-
Emiel van Doorn
belang executief functioneren
Belang van executieve functies -8-
Emiel van Doorn
cognitieve en executieve functies informatieverwerking
Executieve functies in relatie tot de cognitieve functies -9-
Emiel van Doorn
Executieve en cognitieve functies praktisch handelen
Praktisch handelen: koppeling cognitieve functies en executieve functies -10-
Emiel van Doorn
Overzicht serie cognitieve en executieve functies
Cognitieve functies in relatie tot de executieve functies; Intro en overzicht -0-
Emiel van Doorn
10 veelgestelde vragen executieve functies
10 veelgestelde vragen over executieve functies
Machiel Karels
Executieve functies bij kinderen en adolescenten
Executieve functies bij kinderen en adolescenten
Marleen Legemaat
Breinhelden
Breinhelden - Doordacht werken aan executieve functies
Marleen Legemaat
Mindfulness in de klas
Spelen in stilte- mindfulness in de klas
Marleen Legemaat
Ik snap het wel, maar niet zo snel…
Ik snap het wel, maar niet zo snel…- Tips bij lage verwerkingssnelheid
Arja Kerpel
Coachen van kinderen
Coachen van kinderen met zwakke executieve functies
Arja Kerpel
Slim maar...
Slim maar.. Hoe je de executieve functies kunt versterken
Arja Kerpel
Executieve functies in de klas
Executieve functies in de klas - praktische gids voor leerkrachten
Arja Kerpel
Executieve functies kleuters
Zet je EF-bril op
Bertine van den Oever


Inschrijven nieuwsbrief

Inschrijven nieuwsbrief



Inschrijven nieuwsbrief

Hoe maak je van een schoolplein een aantrekkelijke, groene speelomgeving?
Hoe maak je van een schoolplein een aantrekkelijke, groene speelomgeving?
redactie
Frontaalkwab in een video van één minuut uitgelegd
Frontaalkwab in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Executieve functies in een video van één minuut uitgelegd
Executieve functies in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Hoe zorgen we er in Nederland voor dat iedereen kan meedoen?
Hoe zorgen we er in Nederland voor dat iedereen kan meedoen?
redactie
Leerlingenzorg in een video van één minuut uitgelegd
Leerlingenzorg in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Hoe werken de hersenen bij iemand die verslaafd is?
Hoe werken de hersenen bij iemand die verslaafd is?
redactie
Wanneer ben je verslaafd? En hoe kom je er vanaf? Tjipcast 023
Wanneer ben je verslaafd? En hoe kom je er vanaf? Tjipcast 023
redactie
Fragment uit Tjipcast 027: Wat is verslaving?
Fragment uit Tjipcast 027: Wat is verslaving?
redactie
Puberbrein in een video van één minuut uitgelegd
Puberbrein in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Metacognitie in een video van één minuut uitgelegd
Metacognitie in een video van één minuut uitgelegd
redactie
[extra-breed-algemeen-kolom2]



bewegend leren
coaching
concentratie
executieve functies
frontaalkwab
leerlingenzorg
metacognitie
puberbrein
spelontwikkeling
spelvormen

 

Mis geen bijdragen

Inschrijven nieuwsbrief

Volg wij-leren.nl

Volg ons op LinkedIn Volg ons op twitter Volg ons op facebook Volg ons op instagram Volg ons op pinterest