Hoogbegaafdheid
Geplaatst op 1 juni 2014
Kerpel, A. (2014). Hoogbegaafdheid.
Geraadpleegd op 17-01-2021,
van https://wij-leren.nl/kenmerken-hoogbegaafdheid.php
Kenmerken hoogbegaafdheid
Hoogbegaafdheid is de aanleg om tot uitzonderlijke prestaties te komen. Hoogbegaafdheid is dus meer dan intelligentie, want dat is slechts de score uit een intelligentieonderzoek. Bij hoogbegaafden is sprake van een IQ boven de 130, dit is het geval bij circa 2,5% van de mensen.
Naast een hoge intelligentie spelen ook persoonlijkheidsfactoren een rol, zoals creativiteit en doorzettingsvermogen. De sociale omgeving heeft een grote invloed op de ontwikkeling van de hoogbegaafde, zowel in positief als in negatief opzicht. De drie belangrijkste sociale omgevingen zijn school, ontwikkelingsgelijken en het gezin.
Leervermogen
- Hoge intelligentie
- Snel van begrip
- Grote algemene interesses
- Taalvaardig
- Hoog leertempo, grote denk- en leerstappen
- Verworven kennis goed toepassen
- Goed geheugen
- Doorvrager en waarnemer
- Groot analytisch inzicht en probleemoplossend vermogen
- Creativiteit en originaliteit
- Denkt buiten reguliere kaders
Persoonskenmerken
- Geestelijk vroegrijp (of wekken de indruk daarvan)
- Sterk rechtvaardigheidsgevoel
- Perfectionistische instelling
- In staat tot zelfreflectie
- Zoekt ontwikkelingsgelijken in oudere kinderen
- Accepteert regels en tradities niet klakkeloos, maar bevraagt ze
- Grote behoefte aan autonomie
Hoogbegaafden vertonen uitzonderlijk gedrag of hebben de potentie om dit te doen op een van de volgende gebieden:
- Algemeen intellectueel vermogen
- Specifiek academische aanleg
- Creatief denken
- Leiderschapstalent
- Visuele of uitvoerende kunsten
Intelligentie
- De analytische vaardigheden, de schoolvakken.
- De creatieve vaardigheden, de intrinsieke motivatie, flexibiliteit bij het verwerken van een problemen, ongewone oplossingen bedenken en nieuwe verbanden leggen.
- De praktische vaardigheden, het denken op gang brengen, inzicht in zwakke en sterke kanten van jezelf en anderen, samenwerken en effectief werken.

- Topdown thinking: denken vanuit het grote geheel.
- Deep level learning: veel meer de diepte ingaan.
- Lateral thinking: problemen creatief benaderen en vanuit verschillende kanten oplossen.
- Visual thinking: beelddenken.
- Caring thinking: veel meer denken vanuit het hart en de persoonlijkheid.
Met toestemming overgenomen van Sonja Morbé, www.specialisthoogbegaafdheid.nl
Hoogsensitiviteit
Intensiteit, gevoeligheid, concentratie en volharding zijn bijna universele kenmerken van hoogbegaafdheid. De theorie van de Poolse psychiater Dabrowski2 heeft geleid tot beter begrip van de intensiteit bij hoogbegaafden. Zijn theorie stelt dat de overprikkelbaarheid op één of meer van de volgende vijf gebieden kan voorkomen:
- Intellectueel gebied. Dit kenmerkt zich door een grote nieuwsgierigheid, concentratie en het stellen van diepgaande vragen. Zóveel vragen, dat dit voor volwassenen erg vermoeiend kan zijn.
- Op het gebied van de verbeeldingskracht. Dit kenmerkt zich door fantasiespel en dagdromen.
- Emotioneel gebied. Dit kenmerkt zich door extreme en complexe emoties en intense gevoelens.
- Psychomotorisch gebied. Dit kenmerkt zich door vurig enthousiasme en intense fysieke activiteit. Als ze emotioneel gespannen zijn, kunnen ze erg druk gaan praten of dwangmatig handelen.
- Zintuiglijk gebied. Dit kenmerkt zich door een extreme gevoeligheid van de zintuigen.
Dit gedrag kan tot verkeerde diagnoses leiden. Het gedrag behorend bij hoogbegaafdheid wordt dan verward met een stoornis. Intellectuele en psychomotorische overprikkelbaarheid kan leiden tot de misdiagnoses ADD/ADHD3. Een veelvoorkomende misdiagnose bij hoogbegaafden is autisme.
Denkluik en zijnsluik
Begaafdheid is meer dan alleen een andere manier van denken, het gaat ook om je 'zijn'. Een model dat oog heeft voor het complete plaatje, is dat van Tessa Kieboom. Zij onderscheidt een denkluik en een zijnsluik.
Zes profielen van hoogbegaafde leerlingen
Niet alle begaafden vertonen dezelfde kenmerken. Dé begaafde leerling bestaat niet. Als je kijkt naar de schoolsituatie, onderscheiden George T. Betts and Maureen Neihart7 zes verschillende soorten profielen. In het kort:
- De zelfsturend autonome leerling. Deze leerling werkt zelfstandig en is sociaal. Hij werkt enthousiast en heeft weinig bevestiging nodig. Hij neemt risico en is creatief.
- De aangepast succesvolle leerling. Deze leerling behaalt goede prestaties. Hij is perfectionistisch ingesteld en vermijdt risico.
- De uitdagend creatieve leerling. Deze leerling stelt regels ter discussie en corrigeert de leerkracht. Hij is competitief en komt op voor eigen opvattingen. Hij is ook creatief.
- De onderduikende leerling. Deze leerling ontkent zijn begaafdheid. Hij is faalangstig en vermijdt uitdaging. Hij zoekt sociale acceptatie en wisselt in vriendschappen.
- De dubbel bijzondere leerling. Deze leerling laat kenmerken zien van leer en/of gedragsproblemen. Hij heeft sterk uiteenlopende resultaten op onderdelen van een intelligentietest.
- De risico-leerling (drop-out). Deze leerling is het vertrouwen in zichzelf en school kwijtgeraakt. Hij werkt inconsistent en maakt taken niet af. Het schooluitval neemt toe.
Onderpresteren
Sociaal-emotioneel
Risico's
- Scheve (te hoge) vriendschapsverwachtingen
- Gebruikt te moeilijke woorden en begrippen
- Het niveau van spelen ontwikkelt sneller
- Hebben soms andere interesses
- Hoge mate van aanpassingsgedrag
- Behoefte om aardig gevonden te worden
- Gebrek aan cognitieve uitdaging
Kleuters
Kleuters met een ontwikkelingsvoorsprong hebben behoefte aan activiteiten die open zijn en kansen bieden om te ontdekken. De activiteiten moeten complex zijn, grote denksprongen mogelijk maken en ruimte bieden voor creativiteit. Ze moeten tegemoetkomen aan de behoefte om te leren lezen, schrijven en rekenen en bijdragen aan een brede ontwikkeling.
Het spelgedrag van een kleuter met ontwikkelingsvoorsprong is anders dan van de gemiddelde kleuter, want er zijn meer handelingen zichtbaar. Ook hebben ze meer spelthema’s en doen ze een poging tot wederkerig spel. Ze streven al jong naar het niveau van actie en reactie.
Tips voor hoogbegaafde kleuters
- Geef eerlijke en kritische feedback.
- Zorg voor een hoge zone van naaste ontwikkeling.
- Laat samenwerken met ontwikkelingsgelijken.
- Laat hen niet alleen spelen, maar geef ook cognitieve uitdaging.
- Pas je taalgebruik aan, gebruik volwassen taal.
Compacten en verrijken
Populaire boeken over hoogbegaafdheid
Noten
Kerpel, A. (2014). Hoogbegaafdheid.
Geraadpleegd op 17-01-2021,
van https://wij-leren.nl/kenmerken-hoogbegaafdheid.php
Gerelateerd

Medilex Onderwijs





















































25 compacten
47 creativiteit
40 doorzettingsvermogen
30 faalangst
76 hoogbegaafdheid
16 hoogsensitiviteit
48 iq-test
69 jonge kind
61 kleuter
39 onderpresteren
28 ontwikkelingsvoorsprong
25 performaal
31 plusklas
38 verrijking
32 vroegsignalering



























