Hoogbegaafde kinderen met stoornissen

Arja Kerpel

Redactielid wij-leren.nl l Projectleider bij Wij-spelen.nl

Geplaatst op 1 juni 2014

>> Hoogbegaafd met stoornis direct bestellen.

Hoogbegaafde kinderen kunnen ook stoornissen hebben. Vaak verbloemt de hoogbegaafdheid een stoornis, of valt door een stoornis niet op dat een kind hoogbegaafd is. Met als gevolg dat een kind de verkeerde aanpak krijgt. Daarom is kennis over stoornissen en hoogbegaafdheid van groot belang. Het boek Hoogbegaafde kinderen met stoornissen van Ben Daeter belicht de meest voorkomende stoornissen in het basisonderwijs en legt uit wat de mogelijke relatie is met hoogbegaafdheid.

Het doel van dit boek is dat er meer inzicht komt in de relatie tussen stoornissen en hoogbegaafdheid. Ben Daeter pleit voor grote voorzichtigheid bij het observeren en typeren van deze kinderen. De auteur benadrukt dat leerkrachten en ouders niet de aangewezen personen zijn om stoornissen te behandelen, maar dat ze wel een belangrijke rol spelen door te verwijzen naar deskundigen.

Na een gedeelte over misdiagnoses en de kenmerken van hoogbegaafdheid behandelt de auteur de volgende stoornissen:

Dyslexie.
Dyscalculie.
Autismespectrumstoornis.
PDD-NOS.
OCD.
ADHD.
NLD.

Ben Daeter beschrijft elke stoornis uitgebreid. Omdat daarover al veel informatie op deze site staat, zoomt dit artikel vooral in op de combinatie van de stoornis en hoogbegaafdheid.

Dyslexie en hoogbegaafdheid

Kinderen die zowel hoogbegaafd als dyslectisch zijn, zijn vaak te herkennen aan de volgende signalen:

Veel spellingsfouten.
Wel goed mondeling taalgebruik, maar schriftelijk wel problemen.
Negatief beïnvloede prestaties (verveling, faalangst, enz.)
Niet aan verwachtingspatronen voldoen.
Compenseren van de dyslexie.
Problemen bij gecompliceerde taken.
(Kans op) ernstige demotivatie.

Dyscalculie en hoogbegaafdheid

Zowel bij dyslexie als bij dyscalculie is de kans groot dat kinderen deze rekenproblemen vrij lang verbergen door hun hoge intelligentie.
Mogelijke signalen van dyscalculie bij hoogbegaafde kinderen zijn:

Problemen met tellen, spellen, inzicht en volgorde.
Problemen met ruimtelijke oriëntatie en ruimtelijk inzicht.
Een hekel aan rekenen en strategiespelletjes.
Traag werktempo.
Zwakke rekenvaardigheden, ook bij het gebruik van een rekenmachine.
Zwak geheugen voor symbolen en formules.
Frequente omkeringen.

ASS en hoogbegaafdheid

Hoogbegaafde kinderen lopen een groter risico om de diagnose ASS te krijgen, omdat er – oppervlakkig gezien – veel gelijkenissen zijn. Maar als je goed kijkt, gaat het om fundamentele verschillen. Daarom is het belangrijk om niet alleen naar de symptomen te kijken, maar ook naar de oorzaken. Anders ligt het gevaar van een misdiagnose op de loer.

Ben Daeter citeert een onderzoek van Burger & Veltmeijer: ‘Er is uit onderzoek gebleken dat er geen duidelijke grens is tussen hoogbegaafde kinderen mét of zónder ASS. Dit zijn condities die meer geleidelijk in elkaar overlopen met in het midden een ‘grijs gebied’ met personen waarbij kenmerken van ASS gezien worden, maar niet genoeg voor een diagnose.’

ADHD en hoogbegaafdheid

Het is niet altijd eenvoudig om ADHD en hoogbegaafdheid te onderscheiden. Ook hierbij is het zo dat hoogbegaafde kinderen soms gedrag laten zien dat ook bij kinderen met ADHD voorkomt. Bijvoorbeeld:

In een gesprek van de hak op de tak springen
Aandachtsproblemen
Motorische onrust
Onderpresteren
Moeite zich aan regels te houden

Belangrijk is dan de vraag: denkt het kind chaotisch (ADHD) of denkt het snel en slaat het denkstappen over (hoogbegaafdheid)?

Er is nog een reden waarom het verschil soms niet duidelijk is. Zowel kinderen met ADHD als hoogbegaafden zijn vaak hooggevoelig.

Veel kinderen die intens beleven en complex kunnen denken krijgen in deze tijd de diagnose ADHD, ADD of OCD.

Kinderen die zowel hoogbegaafd zijn als ADHD hebben,, kun je aan de volgende symptomen herkennen:

Chaotisch en ongeordend werken bij het oplossen van problemen.
Weinig tijd nemen om opgaven te maken.
Langzaam werktempo, maar wel snel van begrip en goed kunnen analyseren.
Vluchtig afwerken en slordigheidsfouten.
Ze kunnen zich wel langere tijd aan één onderwerp wijden.

Het is belangrijk dat de begeleiding van deze kinderen gericht is op het stimuleren en benutten van hun hoogbegaafdheid.

Ben Daeter laat zien dat er in de wetenschappelijke literatuur nog weinig onderzoek is gedaan naar de afgrenzing van en de overlap met hoogbegaafdheid.

Tot slot

Hoogbegaafde kinderen met stoornissen sluit af met een samenvatting en checklists. Als slot schrijft Ben Daeter: ‘Als er meer inzicht ontstaat in de relaties tussen stoornissen en hoogbegaafdheid, als ouders en leerkrachten goed en voorzichtig gaan observeren (…) en samenwerken, als er vooral een mentaliteit ontstaat van grote voorzichtigheid bij het globaal typeren van deze kinderen, acht ik mijn missie als geslaagd.'

Toen ik de voorkant van het boek zag: Hoogbegaafde kinderen met stoornissen – wat leerkrachten en ouders moeten weten, dacht ik dat het puur over de combinatie van hoogbegaafdheid met een stoornis zou gaan. Ik verwachtte praktische handreikingen hoe je deze dubbel bijzondere kinderen het best kunt begeleiden. Maar het gaat vooral uitgebreid in op de stoornis in het algemeen en daarna op signalen die wijzen op een combinatie van hoogbegaafdheid met een stoornis. Op de achterflap staat dit wel duidelijk aangegeven.

Positief aan dit boek vind ik dat Ben Daeter veel aandacht heeft voor het gevaar van misdiagnoses. Ook schrijft hij over de theorie van Dabrowski. Twee onderwerpen die zeker de aandacht verdienen.