Hoogbegaafdheid normaliseren
Geplaatst op 8 februari 2018
Als ouder vind je je kind over het algemeen normaal. Zeker bij je oudste zoon of dochter, omdat daar meestal het referentiekader opgebouwd wordt. Ik zie nauwelijks ouders die hun kind uitzonderlijk bijzonder vinden. De vooroordelen van elitaire, hoogbegaafde mensen kan ik zeker onderbouwd tegenspreken. Ik zeg regelmatig tegen ouders dat het een van de beste dingen is die je kunt doen voor je kind: hem normaal te vinden.
Dan komt een kind een klas. Daar is opeens een norm, gebaseerd op kalenderleeftijd en methoden. Opeens kan een kind afwijken van wat normaal is. Waar een passend denkniveau en aanspreekniveau eerst wat vanzelfsprekender was, kunnen de behoeften en het functioneren van een kind nu uitzonderlijk zijn. De tekeningen die thuis met een glimlach op de grote stapel werden gelegd, zijn nu opeens heel mooi, ‘goed je best gedaan’ en bijzonder. En anders. Ik wil er graag voor pleiten om een kind te benaderen alsof alles normaal is wat hij doet en kan. Dat scheelt namelijk een hoop onderpresteren.
Bijzonder is gek
Een knullig voorbeeld: Ik sta elke dag op uit mijn bed. Dat lijkt me normaal. Het kost soms wat moeite, maar ik sta er verder niet bij stil. Niemand staat erbij stil of het speciaal is dat ik mijn bed uit kom, want dat is het niet. Als er opeens meerdere mensen zouden zijn die zeggen dat ik zo goed mijn best doe als ik mijn bed uit komt, dan ga ik er meer over nadenken. Als ze dan ook nog zeggen dat het bijzonder is, dat ik zo mooi uit mijn bed kan stappen en dat ze er een foto van willen maken om in te lijsten, dan ga ik me bezwaard voelen. Als dit wordt gecombineerd met allemaal beelden van andere mensen die op een andere manier uit hun bed stappen, ga ik me echt anders voelen en me waarschijnlijk aanpassen aan hoe anderen het doen. Een hele normale, nietszeggende gewoonte is opeens een bewuste keuze waarin ik niet meer normaal ben.
Ook als een kind nietsvermoedend bijzondere dingen doet, kan hij zich erom bezwaard voelen als dit tegen een norm wordt aangelegd. Juist het feit dat iets nietsvermoedend is (zoals bijvoorbeeld vrij tekenen of tijdens het tandenpoetsen sommetjes en letters ontdekken), geeft aan dat het passend is voor het ontwikkelingsniveau van dat specifieke kind. Natuurlijk is het fijn als mensen opmerken dat je ergens écht je best voor hebt gedaan. Echter, wanneer het normaal is om een grote inzet te tonen, sta je daar ook minder bij stil en hoef je minder complimentjes om aan de gang te blijven.
Extra moeilijk werk?
Verrijkingswerk wordt regelmatig geïntroduceerd als iets bijzonders. Het is extra, moeilijk, breinbrekend, op de gang en voor slimme kinderen. Bij sommige kinderen krijgt dit werk dan al een status van ‘dat kan ik vast niet, want o wat is het moeilijk’. Attentie, dit kost veel moeite en is intimiderend! In werkelijkheid is het lesstof die gewoon passend is voor een kind. Het is in wezen een normale eis. Natuurlijk wijkt het af van de norm en vergt het meer denkwerk dan het reguliere werk. Eigenlijk mag je ervan uitgaan dat verrijkingswerk ongeveer evenveel inzet kost voor begaafde kinderen, als regulier werk bij gemiddeld begaafde kinderen. Er zit ‘enkel’ een verschil in wat passend is.
Wanneer iemand anders (met name iemand in een autoriteitspositie) de uitspraak doet dat bepaalde lesstof een uitzondering en moeilijk is, dan begint een kind al minder open aan het werk. Dat maakt het in intelligentieonderzoek bijvoorbeeld zo belangrijk om niet aan te geven of een kind moeilijke opdrachten maakt. Ik heb dezelfde pokerface wanneer een zesjarige opdrachten van zesjarigen doet als wanneer hij opdrachten voor elfjarigen doet.
Natuurlijk ben ik soms ook onder de indruk van wat kinderen doen. Maar dat is mijn referentiekader, voor een kind is het belangrijk dat dit normaal is. Het is passend en dient zo behandeld te worden. Dus ik verwacht ook doorzettingsvermogen en een volledig denkproces bij hele moeilijke opdrachten. Het is logisch als sommige opdrachten nog niet lukken, maar als ik een kind ga ontzien dan doe ik hem tekort. Het aanbieden van een opdracht voor elfjarigen aan een kind van zes is niet zielig of speciaal als het voor hem passend is.
Op naar vanzelfsprekendheid
Ik wil graag het functioneren en presteren van begaafde kinderen normaliseren. Dat zorgt ervoor dat ze zich geaccepteerd en erkend voelen. Dat maakt ook de sociale omgeving van ontwikkelingsgelijken zo prettig. Je bent dan normaal als begaafd kind en dat is wat je wilt. Erkenning hoe bijzonder je bent is uiteindelijk niet prettig. Je krijgt er een instabiel zelfbeeld van, in plaats van een positief zelfbeeld.
Wanneer verrijkingswerk en bepaalde eisen aan de inzet van een kind vanzelfsprekend zijn, zal hij er zelf ook minder bij stilstaan of hij het zal doen of niet. Dat scheelt een hoop discussies en aanpassingsgedrag. Daarnaast, werkjes doe je voor jezelf en niet omdat een ander het zegt. Als je wilt dat kinderen vanuit intrinsieke motivatie handelen, dan reflecteer je op hun leerproces en geef je geen stickers om opdrachten die af zijn. Trots zijn op een leerproces is zoveel sterker dan een complimentje van een ander.
Dit lijkt mij heel toepasbaar in de praktijk. Het kan juist een hoop aansturing, controle en aanmoediging schelen als een kind zichzelf een realistisch hoge lat oplegt. Ik besef wel dat dit een omschakeling is voor veel mensen. Ik vraag me alleen af bij wie er een knop om moet, bij het kind of de volwassene?
Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!
Gerelateerd
Wij-leren.nl Academie
Wij-leren.online Academie
Aurecool
Medilex Onderwijs
