Intrinsieke motivatie

Intrinsieke motiviatie is erg belangrijk, niet alleen in het onderwijs. Het is de motivatie die van binnenuit komt en daarmee is het de motor van het leren. Goede leraren weten de intrinsieke motivatie van leerlingen op gang te brengen. Maar hoe stimuleer je de intrinsieke motivatie van een leerling?

Als je intrinsiek gemotiveerd bent, doe je iets omdat je het graag wilt, niet omdat je van buiten af wordt gemotiveerd dit te doen. Voor leraren is het van het grootste belang dat zij weten hoe leerlingen intrinsiek gemotiveerd kunnen worden. Het leren van leerlingen gaat dan veel soepeler en het geeft energie in plaats van dat het veel energie kost.

Goede leraren weten het onderwijs betekenisvol voor leerlingen te maken. Zij zorgen er voor dat de motor van nieuwsgierigheid en intrinsieke motivatie blijft draaien en dat de leerlingen op deze manier van binnenuit gemotiveerd zijn voor hun leerproces.

Een belangrijke motivatie theorie is de Zelfdeterminatietheorie van Deci en Ryan. Volgens Deci & Ryan (1985; 2000) kunnen docenten de intrinsieke motivatie verhogen als ze weten in te spelen op drie psychologische basisbehoeften relatie, competentie en autonomie.

Luc Stevens geeft aan: "Eerst het kind, dan de leerling." Daarmee bedoelt hij aan te geven dat de behoefte aan relatie voorop gaat in het onderwijsleerproces. Maar heel dicht daarop komt de behoefte aan autonomie: je wilt regie hebben over je leerproces en daar invloed op uit kunnen oefenen. Tenslotte is de competentiebeleving erg belangrijk: je wilt als leerling ervaren dat je competent bent in wat je doet. Succeservaringen zijn hierin dus erg belangrijk voor de intrinsieke motivatie.

Bij extrinsieke motivatie doe je iets omdat dit van een ander moet of omdat er een andere externe prikkel is die je drijft. Een externe prikkel kan bijvoorbeeld een beloning of geld zijn. Of de dreiging van straf als je iets niet doet. Het grote nadeel van extrinsieke motivatie is het feit dat de motivatie verdwijnt als de externe prikkel wegvalt. In het onderwijs kan het leren voor toetsen een externe motivatie zijn. Of het voorkomen van strafwerk omdat er niet geleerd is of omdat het huiswerk niet gemaakt is.

Voorbeelden van intrinsieke motivatie zijn: Je doet extra goed je best bij Engels omdat je over enige tijd een reis naar Amerika gaat maken en je de taal dan goed wilt beheersen. Een ander voorbeeld: Je doet mee als collectant voor de Hartstichting omdat je vader problemen met z'n hart heeft. Je kunt ook intrinsiek gemotiveerd zijn omdat je eigenaarschap over je leerproces ervaart. Je weet welke doelen je aan wilt werken en je weet waar je staat in je ontwikkeling. Dat zorgt voor een sterke intrinsieke motivatie.

Intrinsieke motivatie komt voort uit de eigen wil om iets te doen. De mogelijkheid zelf keuzes te kunnen maken is hier voor nodig. In het onderwijs is het daarom belangrijk dat er ruimte is voor het maken van eigen keuzes. Daarmee wordt tegemoet gekomen aan deze behoefte van autonomie. Inzicht in het eigen leergedrag en in de voortgang van de opleiding of studie speelt hier een belangrijke rol in. Bij kinderen in het basisonderwijs wordt dit wel 'leren zichtbaar maken' genoemd. Je geeft het kind c.q. de leerling inzicht in de doelen waar aan gewerkt wordt en waar hij of zij staat qua beheersing van die doelen. Deze manier van werken zorgt voor langdurige intrinsieke motivatie omdat het sterk verbonden is aan de behoefte aan competentiebeleving en aan autonomie.

Er ontstaan motivatieproblemen als je het gevoel hebt dat anderen alles voor je beslissen. Je doet de dingen dan alleen nog maar om straf te voorkomen of om een beloning te krijgen. Motivatieproblemen in het onderwijs zijn vaak ook het gevolg van te weinig afstemming op de leerlingen.

Je kunt intrinsieke motivatie stimuleren door pedagogische afstemming. Dat betekent dat je als leraar afstemt op de behoefte aan relatie, competentie en autonomie. Je moet dus zorgen voor een goede relatie met de leerlingen. Daarnaast stem je de instructie en de lesstof zodanig op de leerlingen af dat ze zich competent voelen. En tenslotte organiseer je het onderwijs zo dat leerlingen regie en eigenaarschap ervaren over hun eigen leerproces. Deze aftemming op de basisbehoeften zorgt voor een duurzame intrinsieke motivatie.

 

Ewald Vervaet

Ontwikkelingspsycholoog en docent bij Stichting Histos

Constructivisme en onderwijs - deel 3.3