Beter differentiëren dankzij zelfgereguleerd differentiëren
Geplaatst op 1 juni 2014
Leerkrachten krijgen steeds meer te maken met uiteenlopende niveaus en leerstijlen. Om aan de verschillende behoeften van de leerlingen tegemoet te komen moet er gedifferentieerd worden.
Ik ben persoonlijk van mening dat differentiatie verder doorgevoerd kan worden als leerlingen daar een zelfregulerende rol in krijgen. Ik heb hier een instructiemodel voor ontwikkeld genaamd ‘Zelfgereguleerd differentiëren’. Hiermee wordt er veel fijnmaziger gedifferentiëerd.
Bovendien heeft het ook op een andere manier een positief effect op de leeropbrengsten; het gevoel van autonomie kan hiermee vergroot worden. Dit gevoel is volgens de zelfdeterminatie-theorie van Deci & Ryan (2000) een van de drie percepties die nodig zijn voor intrinsieke motivatie.
Intrinsieke motivatie verhoogt de persistentie, het inzicht en de nieuwsgierigheid van de leerling wat een positief effect heeft op de leeropbrengsten.
Neuropsychologisch onderzoek en zelfgereguleerd leren (ZRL)
Recent neuropsychologisch onderzoek naar het brein van pubers heeft ervoor gezorgd dat velen cynisch kijken naar vormen van ZRL. Ik heb de relatie van deze onderzoeken met ZRL onderzocht in een literatuurstudie en kwam tot de conclusie dat er vooral genuanceerd gekeken moet worden naar de mogelijkheden van ZRL bij kinderen en jongeren.
Kinderen van de basisschoolleeftijd hebben gezien de afwegingen uit de literatuurstudie redelijk veel mogelijkheden op het gebied van ZRL. Bij ZRL is het van belang om bij elk van de verschillende deelaspecten van zelfsturing te bepalen welke verantwoordelijkheid de leerkracht neemt en welke de leerling krijgt.
Zo zal de leerkracht de leerdoelen bepalen, maar worden de lessen wel zodanig opgebouwd dat aan het begin van elke les het leerdoel duidelijk gecommuniceerd wordt en aan het eind van elke les nabesproken wordt wie denkt het leerdoel behaald te hebben.
Leerlingen kunnen leren om gericht te beoordelen of ze bepaalde vaardigheden of kennis beheersen. Dit kan alleen als bij elke les slechts één of twee leerdoelen nagestreefd worden en elk leerdoel duidelijk en specifiek wordt gecommuniceerd.
Kinderen kunnen leren plannen door met dag- en weektaken te werken. Hierbij zijn door de leerkracht de keuzes van de taken beperkt, de termijn waarbinnen de taken gepland moeten worden beperkt en de werktijden voor het werken aan de taken vastgesteld en helder gecommuniceerd.
Autonomie
Voor het bevorderen van de autonomie van de kinderen is het de leerkracht die de verantwoordelijkheid moet nemen voor het verzorgen van onderwijs dat niet repressief is en waarin de leerlingen de relevantie van het leren zien.
Leren keuzes te maken is voor kinderen belangrijk. Kinderen kunnen keuzemogelijkheden krijgen als die binnen kaders zijn die door de leerkrachten zijn gesteld op basis van de leerdoelen. Die kadering is ook een vorm van sturing door de leerkracht. Daarnaast is de betrokkenheid van de leerkracht een voorwaarde o.a. voor de bewaking van de voortgang van het leerproces.
Metacognitieve vaardigheden
Metacognitieve vaardigheden zijn al vanaf de leeftijd van 5 jaar aan te leren. Het aanleren van die vaardigheden kan als gevolg hebben dat kinderen gemotiveerde, nieuwsgierige, meer autonome, zelfsturende leerlingen worden die bewust kritisch denken.
De leerkracht is verantwoordelijk voor het aanleren en veelvuldig oefenen van metacognitieve vaardigheden. De leerling zal, naarmate het meer vaardigheden geleerd heeft, meer vanuit zichzelf vragen moeten gaan stellen en kritisch gaan denken over zijn eigen leerproces.
ZRL gebruiken bij het differentiëren
Vaak ontbreekt het de leerkrachten aan capaciteit om voldoende te kunnen differentiëren. Soms missen ze de vaardigheden om dit didactisch goed vorm te geven, maar veel vaker hebben ze het gevoel lestijd te kort te komen. Volgens mij zou ZRL in het basisonderwijs gebruikt kunnen worden om adaptief onderwijs wel voor iedereen mogelijk te maken en zelfs op een zeer hoog niveau. Leerlingen krijgen een zelfregulerende rol bij het differentiëren.
Als men met het instructiemodel ‘Zelfgereguleerd differentiëren’ gaat werken dan leert de leerkracht de leerlingen om in te schatten welke vaardigheden beheerst worden en welke niet en laat ze hier middels een stappenplan beslissen of ze een instructie (gedeeltelijk) bij willen wonen, of ze de oefenstof gedeeltelijk of in zijn geheel maken en of ze extra hulp willen organiseren door medeleerlingen of de leerkracht om hulp te vragen. Door de oefenstof na te kijken beoordelen ze of ze hun leerdoel, dat aan het begin van de les door de leerkracht duidelijk en specifiek gecommuniceerd is, behaald hebben.
Bij dit instructiemodel wordt gebruik gemaakt van datgene dat bewezen is dat werkt bij adaptief onderwijs. Het directe instructiemodel wordt bijvoorbeeld voor een groot gedeelte gebruikt met het verschil dat de leerlingen daar een zelfregulerende rol in krijgen.
Gebruikte literatuur
Deci, E.L., & Ryan, R.M. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, Vol 55(1), 68-78.
Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!
Gerelateerd
E-learning module

Differentiatie in het VO
Gratis online module over visie op differentiatie
Wij-leren.nl Academie
Wij-leren.nl Academie

Leerlijn

Compleet effectief leesonderwijs:
De Leerlijn Lezen en Schrijven van De Schoolschrijver. Klik voor een gratis sneak preview!
De Schoolschrijver
De Schoolschrijver

E- learning module

Emotieregulatie uitgelegd
Krijg inzicht in emoties en hoe je emoties reguleert
Medilex Onderwijs
Medilex Onderwijs

Scholing

Leerlingen en de klas
Zo sta jij als leraar/docent sterk(er) voor de klas
oo.nl
oo.nl

Lespakket

Veilig van A naar B met Streetwise Digitaal
Probeer de nieuwe digitale leerlijn van de ANWB schooljaar 2023-2024 gratis uit. Meld je nu aan!
ANWB
ANWB

Congres

Kom naar Onderwijsinzicht - vr. 15 sep 2023
OnderwijsInzicht is het onderwijscongres voor beslissers & ICT coördinatoren PO-VO rond ICT in het onderwijs.
Kennisnet
Kennisnet



Leeromgevingen: rol leerkracht - didactische werkvormen - differentiatie.
Arja Kerpel

Flexibel Puberbrein .
Yvonne van Sark

Differentiatie - omgaan met verschillen tussen leerlingen
Arja Kerpel

Motivatie - intrinsieke en extrinsieke motivatie
Machiel Karels

Zelfsturing stimuleren met een digitaal portfolio
Maaike van de Loo

Hoe persoonlijk moet het leren zijn? Verantwoord en haalbaar omgaan met verschillen.
Jos Cöp

De vier sleutels voor een effectieve les - deel 2
Theo Wildeboer

Hoe laat je intrinsieke motivatie groeien?
Dirk van der Wulp

Differentiatie vraagt voorbereiding
Dolf Janson

Beter onderwijs door meer didactische efficiëntie
Michel Verdoorn

Differentiatie: Wat werkt bij adaptief onderwijs?
Michel Verdoorn

Differentiëren volgens drie cyclische processen
Michel Verdoorn

Hoger leerrendement door vergroten autonome motivatie
Michel Verdoorn

Wat zegt onderzoek over Zelfgereguleerd differentiëren (ZRD)?
Michel Verdoorn

Differentiëren binnen woordenschatonderwijs
Martie de Pater

Meer motivatie door oplossingsgerichte feedback
Dirk van der Wulp

Alles wat je in je mars hebt in je eigen hand
redactie

Samen leren: maar hoe doe je iedere leerling recht?
Martine Blonk - Meulenkamp

Optimaliserend Onderwijs (1) Beperkt landelijk kerncurriculum en vrij schoolcurriculum
Ton Mooij

Optimaliserend Onderwijs (2). Doorlopende leerprocessen en verantwoorde zelfregulatie
Ton Mooij

Differentiëren is te leren
Helèn de Jong

Leerdoelen en succescriteria
Bertine van den Oever

Zelfregulatie in een video van één minuut uitgelegd
redactie

Maarten van Buuren over autonomie en zelfsturing volgens Spinoza
redactie

Motivatie in een video van één minuut uitgelegd
redactie

Metacognitie in een video van één minuut uitgelegd
redactie

Hoeveel eigenaarschap kunnen professionals aan? Tjipcast 0012
redactie

Het belang van autonomie en zelfsturing: Tjipcast 002
redactie

Heeft belonen van gewenst gedrag een blijvend effect?

Zijn nederlandse leerlingen nog gemotiveerd?

Vergroot leerlinggestuurd onderwijs de motivatie van leerlingen?

Welk effect hebben leesmethodes?

Leren leerlingen van het vmbo anders?

Onderwijsachterstand of leervertraging? Welke term gebruik je wanneer?

Hoe versterk je online het actief leren van volwassen NT2-deelnemers?

Welke competenties zijn nodig voor begeleiders in hybride leeromgevingen?

Heeft een vaste LOB-begeleider meerwaarde voor studenten?

Leidt eigenaarschap tot betere leerprestaties?

Professionele leergemeenschappen in het voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs: Effecten van wederzijdse afhankelijkheid o...

Toepasbaarheid van scaffoldingstechnieken bij zelfregulatievaardigheden

Differentiatie in de klas middels opdrachtgestuurd leren

Leesvaardig door digitale leeskilometers in groep 3: Differentiatie door inzet van ICT

Het motiveren van leerlingen met verschillende prestatieniveaus en achtergrondkenmerken
[extra-breed-algemeen-kolom2]