Talenten herkennen en ontwikkelen: een hele uitdaging!

Nadine van der Hart

Psycholoog NIP/ loopbaancoach en studiekeuze adviseur bij Fontys Hogescholen

 

  Geplaatst op 11 september 2019

Er komen verschillende uitdagingen kijken bij het herkennen en het ontwikkelen van de talenten van leerlingen. Het begint bij de persoonskenmerken van de leerlingen zelf, die ingegeven zijn door hun karakter, onderliggende drijfveren, voorkeuren en interesses. Deze zijn  niet direct waarneembaar en worden vaak afgeleid van het gedrag van leerlingen, hun prestaties en alles wat zij in hun gedrag van zich laten horen en zien.

Wat hierin een belangrijke rol speelt, is onder andere de manier waarop zij met anderen communiceren en zichzelf presenteren. Denk hierbij aan het contact met vriendjes, leerkrachten en hun ouders, broers en zussen.  Dit bepaalt voor een belangrijk deel hoe leerlingen in hun gedrag door anderen worden ervaren. Dat is vervolgens weer van invloed op de persoonskenmerken en persoonlijke kwaliteiten die we aan hen toeschrijven. 

Persoonskenmerken

Het karakter van de leerkracht speelt eveneens een belangrijke rol in het herkennen van talenten. Welke eigenschappen door de leerkracht gezien en erkend worden, is namelijk voor een groot deel afhankelijk van de persoonskenmerken van de leerkracht zelf. Denk bijvoorbeeld aan een extraverte leerkracht die gemakkelijk contact maakt en graag veel aan het woord is. Gedrag van een leerling dat voorkomt uit dezelfde persoonlijke voorkeuren valt vaak eerder in positieve zin op dan gedrag van een leerling dat verder van de leerkracht afstaat.

Extraverte leerling

Het kan een hele kunst zijn om de kwaliteiten waarover je zelf van nature minder beschikt bij een ander te herkennen.  Zeker als de drijfveer die achter deze kwaliteit schuil gaat haaks staat op je eigen waarden, voorkeuren en karakter. Denk aan een leerling die van nature minder extravert en uitgesproken is. Het kind overdenkt de eventuele gevolgen van hetgeen hij of zij doet. Het kind observeert zijn klasgenoten voordat hij of zij met hen gaat samenspelen;, het is weloverwogen. Een persoon die er van nature vooral op gericht is om op de voorgrond te treden, stelt zichzelf waarschijnlijk minder afwachtend op. Het vraagt zelfkennis en een brede, objectieve blik om de andere kant van de medaille te zien, om gedragingen die tegenovergesteld zijn aan je eigen voorkeurgedrag  te herkennen en erkennen.

Het vermogen om bepaalde talenten te herkennen, vertelt daarom ook iets over hoe een ander (in deze context de leerkracht) en hoe deze persoon naar de wereld kijkt.

Een grote uitdaging in het herkennen en aanspreken van talenten van leerlingen ligt dan ook in het verder kijken dan het eigen referentiekader.

Dit vraagt om zelfinzicht: weten waar de eigen kwaliteiten, drijfveren, valkuilen en blinde vlekken liggen. Het gaat ook om het herkennen van talenten op zich. Want wat is eigenlijk een talent? Hebben we allemaal talenten of is dat alleen voor een selectieve groep mensen weggelegd? En hoe komen deze talenten in de praktijk, bijvoorbeeld in het klaslokaal, dan tot uiting? Talenten bij leerlingen herkennen doet dus ook een beroep op het waarnemen van gedrag en begrijpen welke talenten hier achter verscholen liggen. In onze optiek gaan we er vanuit dat iedereen over talenten beschikt. Te denken aan: goed kunnen samenwerken, goed zijn in sporten, je werk organiseren, creatief zijn of goed kunnen puzzelen. 

Uitgaan van talenten vraagt dan ook een objectief en breed beeld van een leerling.  Hier kunnen verschillende perspectieven ontstaan vanuit de leerkracht, de leerling zelf en bijvoorbeeld de ouders van het kind. Naast het gegeven dat ieder persoon een eigen referentiekader heeft, speelt ook context en de interactie een rol in de manier waarop een leerling zichzelf laat zien. Een talentenscan als objectiverend instrument en hulpmiddel – die een breed beeld geeft van de leerling vanuit onder andere persoonlijkheid, interesses en het sociaal-emotioneel welbevinden – kan hierin van toegevoegde waarde zijn. 

Aansluiten bij de intrinsieke motivatie van een leerling helpt om de talentontwikkeling van een leerling optimaal te faciliteren.

Aansluiten bij talenten en individuele kenmerken

Inzicht hebben in een leerling is een voorwaarde om zijn of haar persoonlijke kwaliteiten en intrinsieke motivatie te herkennen en erkennen. Om hier zo goed mogelijk bij aan te kunnen sluiten als het gaat om het stimuleren en ondersteunen van zijn of haar ontwikkeling. Denk bij dit inzicht aan een goed beeld van de manifeste kenmerken van een leerling, zoals zijn of haar manier van communiceren en presentatie. En daarnaast ook aan meer latente persoonlijke kenmerken, te denken aan zijn of haar persoonlijkheid, innerlijke drijfveren, intellectuele capaciteiten, intrinsieke motivatie, voorkeuren, affiniteiten en interesses. 

Vragen die daarmee gepaard gaan, kunnen zijn: heeft een leerling  behoefte aan structuur of kan het zelf goed structuur aanbrengen? Of is minder structuur het beste voor het kind zodat het creativiteit de vrije loop kan laten? Werkt het liever alleen of in groepjes? De antwoorden op deze vragen kunnen helpen om een leerling intrinsiek te motiveren om zijn of haar talenten te ontplooien. Daarnaast is het zelfbewustzijn van een leerling een belangrijke voorwaarde om zélf eigenaar te kunnen zijn van de eigen ontwikkeling. Dit is een voortdurend proces waarin de leerling zichzelf en zijn of haar kwaliteiten, drijfveren en interesses gedurende de levensloop steeds beter leert kennen. Op die manier kunnen keuzes gemaakt worden die het beste bij hem of haar passen.

Ergens talent voor hebben is helaas niet voldoende om ergens heel goed in te worden. Een kind kan  veel aanleg hebben voor voetbal, maar als het geen zin heeft om op het trainingsveld te staan, dan zal dit talent zich niet zo snel ontwikkelen.  Andersom, als je ergens een gemiddeld talent voor hebt maar wel enorm veel doorzettingsvermogen om het te trainen, dan kun je toch heel ver komen. De vraag is dus ook: welke hulpbronnen heb je als leerling in huis om je talenten verder te ontwikkelen?

Actief benaderen

In de praktijk betekent het dat je niet achterover kunt leunen op het moment dat je weet waar de talenten en drijfveren van een leerling liggen. Het aanspreken van eigenaarschap en zelfregie van leerlingen over de eigen ontwikkeling doet juist een beroep op een actieve en coachende rol van de leerkracht, ouders of andere begeleiders. Juist omdat kinderen zich zo snel ontwikkelen en nog zoveel te ontdekken hebben, is het belangrijk om leerlingen actief te volgen en nieuwe dingen te blijven aanreiken.

Dit als tegenhanger van de benadering om leerlingen onder het mom van ‘eigenaarschap’ helemaal los te laten. Bijvoorbeeld vanuit de overtuiging:  ‘als een kind geen zin heeft om te knutselen of te verven, dan doen we het ook niet’. Ongeacht of kinderen met een bepaald onderwerp in hun element zijn,  moeten ze ook kennis kunnen maken met nieuwe dingen. Anders kunnen ze natuurlijk ook niet ontdekken of ze het wel of niet leuk vinden.

Je moet kinderen nieuwe dingen blijven aanreiken.

‘Haakjes’

Eigenaarschap en persoonsgericht onderwijs is wat ons betreft geen reden om niet alles aan een leerling aan te bieden. Uitgaan van de unieke kenmerken van een leerling geeft echter wel aanknopingspunten om zijn of haar ontwikkeling positief te kunnen stimuleren. Ook geeft het handvatten om in de ondersteuning van een leerling de juiste randvoorwaarden te kunnen creëren, om zo het aanwezige ontwikkelpotentieel tot bloei te brengen. Dat kan in kleine dingen zitten, zoals de keuze om samen te werken of om op een opdracht zelfstandig te maken; of in de rol die een leerling voor zichzelf kiest in de samenwerking met klasgenoten. Dit stimuleert niet alleen de betrokkenheid van leerlingen en de motivatie om iets te leren, maar helpt ook om bewust te worden van de eigen talenten en voorkeuren. Het helpt de leerling om zijn of haar eigen keuzes te leren maken, puur door trouw te zijn aan zichzelf.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Gerelateerd

Professionalisering
Cursussen, congressen en opleidingen
Cursussen, congressen en opleidingen
Gemiddeld beoordelen deelnemers ons met een 8,4
Medilex Onderwijs 
Webinar
Burgerschap: noodzaak of hype?
Burgerschap: noodzaak of hype?
In gesprek met Jan Bransen - gratis toegang
Wij-leren.nl Academie 
Kindgesprekken
Kindgesprekken: zonder relatie geen prestatie.
Albert de Boer
Zelfvertrouwen
Vertrouwen en zelfvertrouwen als kwaliteiten van ontwikkeling en leren.
Luc Stevens
Motivatie
Motivatie - intrinsieke en extrinsieke motivatie
Machiel Karels
Kind is eigenaar van zijn ontwikkeling
Het kind is eigenaar van zijn ontwikkeling en is daarvoor competent
Luc Stevens
Talentontwikkeling op school
Wat doen we met talenten in kunst en cultuur?
René Leverink
Vragen stellen
Leerlingen zelf vragen laten stellen
Dolf Janson
Intrinsieke motivatie
Hoe help je leerlingen om gemotiveerd te raken? - 10 praktische inzichten voor onderwijsprofessionals
Yvonne van Sark
Zelf gereguleerd leren
Hoe laat je intrinsieke motivatie groeien?
Dirk van der Wulp
Excellentie bevorderen
Iedereen kan ergens heel goed in worden
Yvonne van Sark
Techniek attitude
Talent en talentontwikkeling van en door leraren en scholen
Hanno van Keulen
Autonomie en motivatie
Meer motivatie door meer autonomie
Dirk van der Wulp
Hoe ga jij aan de slag met talent op school?
Word jij ook een kindertalentenfluisteraar?
Luk Dewulf
Hoe ga jij aan de slag met talent op school?
Word jij ook een kindertalentenfluisteraar?
Luk Dewulf
10 vragen over autonomie
10 vragen over autonomie
Machiel Karels
In zeven stappen naar zinvol leren
In 7 stappen naar zinvol leren
Marleen Legemaat
Luister je wel naar mij?
Luister je wel naar mij? - Tips voor gespreksvoering met kinderen
Arja Kerpel
Talent binnenstebuiten
Talent binnenstebuiten - Daag jongeren uit met hun talenten aan de slag te gaan
Helèn de Jong
Zo kun je mij bereiken
Zo kun je mij bereiken - PCM in de klas
Marleen Legemaat
Mijn school kiest voor mijn talent
Mijn school kiest voor mijn talent
Machiel Karels


Inschrijven nieuwsbrief

Inschrijven nieuwsbrief



Inschrijven nieuwsbrief

Zelfregulatie in een video van één minuut uitgelegd
Zelfregulatie in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Maarten van Buuren over autonomie en zelfsturing volgens Spinoza
Maarten van Buuren over autonomie en zelfsturing volgens Spinoza
redactie
Omix Webtalks met Remco Claassen - Ikologie in het onderwijs
Omix Webtalks met Remco Claassen - Ikologie in het onderwijs
redactie
Motivatie in een video van één minuut uitgelegd
Motivatie in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Hoe is de mens geworden wie hij is? Tjipcast 006
Hoe is de mens geworden wie hij is? Tjipcast 006
redactie
Psychologische basisbehoeften in een video van één minuut uitgelegd
Psychologische basisbehoeften in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Talentontwikkeling in een video van één minuut uitgelegd
Talentontwikkeling in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Hoeveel eigenaarschap kunnen professionals aan? Tjipcast 0012
Hoeveel eigenaarschap kunnen professionals aan? Tjipcast 0012
redactie
Is het tijd om ons onderwijs anders vorm te geven? Tjipcast 011
Is het tijd om ons onderwijs anders vorm te geven? Tjipcast 011
redactie
Het belang van autonomie en zelfsturing: Tjipcast 002
Het belang van autonomie en zelfsturing: Tjipcast 002
redactie
[extra-breed-algemeen-kolom2]



autonomie
bildung
extrinsieke motivatie
intrinsieke motivatie
leerkrachtvaardigheden
motivatie
persoonlijke ontwikkeling
persoonlijkheidstest
psychologische basisbehoeften
talentontwikkeling

 

Mis geen bijdragen

Inschrijven nieuwsbrief

Volg wij-leren.nl

Volg ons op LinkedIn Volg ons op twitter Volg ons op facebook Volg ons op instagram Volg ons op pinterest