ReguLEER - Een pedagogisch-didactische verkenning van zelfregulerend leren

Machiel Karels

Directeur Wij-leren.nl | onderwijsadviseur bij Wij-leren.nl

Geplaatst op 19 april 2024

Het boek "ReguLEER!" levert een belangrijke bijdrage aan het gesprek over zelfregulerend leren in het onderwijs. De auteurs slagen erin om zowel de theoretische fundamenten als de praktische implementatie van ZRL toegankelijk te maken voor een breed publiek.

Globale inhoud van "ReguLEER!"

1. Inleiding (Door Hilly Drok, René Kneyber & Valentina Devid)

Problematiek rond motivatie en zelfregulering in het onderwijs.
Definitie en belang van zelf regulerend leren (ZRL).

2. Kernhoofdstukken: Elke sectie belicht een aspect van ZRL.

Dé vraag die we weleens vergeten te stellen: wat is zelf regulerend leren precies? (Door Jeltsen Peeters)
Basisprincipes van ZRL en het belang van expliciete instructie.
Diverse onderwijsprofessionals delen hun ervaringen en inzichten over het implementeren van ZRL in hun praktijk.
Artikelen van experts over specifieke thema's binnen ZRL, zoals keuzevrijheid, zelftoetsing, en de rol van taalvaardigheid.

3. Conclusie (De plek der moeite: wanneer zelf regulerend leren ertoe doet)

Reflectie op de uitdagingen en kansen van ZRL in het onderwijs.
Aanbevelingen voor toekomstige ontwikkelingen.

Samenvatting van "ReguLEER!"

Inleiding: De kern van zelfregulerend leren

In de huidige onderwijspraktijk signaleren leraren een toenemende passiviteit en gebrek aan motivatie bij leerlingen en studenten. Deze observaties worden ondersteund door internationaal onderzoek, dat aantoont dat Nederlandse leerlingen benedengemiddeld gemotiveerd zijn, een situatie die verergerd lijkt na de coronapandemie. "ReguLEER!" opent met een kritische beschouwing van deze problematiek, waarbij de auteurs, Hilly Drok, René Kneyber, en Valentina Devid, de lezer meenemen in de complexiteit van zelfregulerend leren (ZRL) als een pedagogisch-didactische benadering die potentieel biedt voor het aanpakken van deze uitdagingen.

ZRL wordt gepositioneerd als een cruciale vaardigheid voor zowel het huidige onderwijslandschap als de toekomstige maatschappij, waarbij het vermogen van leerlingen om hun eigen leerproces te sturen en te reguleren centraal staat. Deze inleiding zet de toon voor een diepgaande verkenning van wat zelfregulerend leren precies inhoudt, waarom het essentieel is, en hoe het effectief kan worden geïmplementeerd en bevorderd binnen diverse onderwijscontexten.

Theoretische basis: definiëren van zelfregulerend leren

Jeltsen Peeters neemt de lezer mee in een fundamentele vraag die vaak over het hoofd wordt gezien: "Wat is zelfregulerend leren precies?" Door het concept te demystificeren, legt Peeters de basis voor een gedegen begrip van ZRL. Zelfregulerend leren, zo stelt Peeters, is het cyclische proces waarin leerlingen hun eigen gedrag, gedachten, gevoelens en motivatie sturen met als doel hun leerdoelen te bereiken. Dit proces is opgedeeld in drie fasen: planning voor het leren, strategieën tijdens het leren, en reflectie na het leren.

Een belangrijk model dat in deze context wordt besproken, is dat van Zimmerman, dat 21 zelfregulerende vaardigheden omvat. Deze vaardigheden strekken zich uit over de drie fasen van het leerproces en omvatten aspecten zoals doelen stellen, planning, zelfmotivatie, zelfcontrole, zelfobservatie, en zelfreflectie. Peeters benadrukt dat een expliciete focus op en instructie van deze vaardigheden essentieel is voor de ontwikkeling van zelfregulerend leren bij studenten.

Praktische toepassingen: ZRL in de onderwijspraktijk

"ReguLEER!" belicht diverse praktijkvoorbeelden en interviews met onderwijsprofessionals die de principes van zelfregulerend leren hebben geïntegreerd in hun onderwijs. Dit deel van het boek biedt een rijke verzameling aan inzichten en strategieën die laten zien hoe ZRL op verschillende niveaus en in uiteenlopende contexten kan worden toegepast. Van basisonderwijs tot hoger onderwijs, en van individuele docenten tot hele schoolgemeenschappen. De diversiteit aan benaderingen onderstreept de flexibiliteit en brede toepasbaarheid van ZRL-principes.

Een kernthema dat in deze praktijkvoorbeelden naar voren komt, is het belang van het creëren van een ondersteunende leeromgeving waarin leerlingen worden aangemoedigd en uitgerust om actief deel te nemen aan hun eigen leerproces. Dit omvat strategieën zoals het bieden van keuzevrijheid, het stimuleren van zelftoetsing en reflectie, en het faciliteren van doelgerichte feedback.

Keuzevrijheid en motivatie

Een van de centrale thema's in "ReguLEER!" is de relatie tussen keuzevrijheid en motivatie. Milou van Harsel, Peter Verkoeijen, Lottie Raaijmakers en Esther van der Stappen onderzoeken hoe flexibel onderwijs, dat keuzevrijheid biedt aan leerlingen, kan leiden tot verhoogde motivatie en beter zelfregulerend leren. Ze benadrukken echter dat keuzevrijheid alleen effectief is wanneer leerlingen over de nodige zelfregulerende vaardigheden beschikken om hun keuzes te onderbouwen en de consequenties ervan te overzien. Dit hoofdstuk benadrukt het belang van het geleidelijk opbouwen van autonomie binnen een gestructureerd kader dat leerlingen begeleidt in het maken van doordachte keuzes.

Zelftoetsing en zelfregulatie in het Hoger Onderwijs

Laurie Delnoij belicht het belang van zelftoetsing als instrument voor zelfregulatie, met name in het hoger onderwijs. Door actief zelfbeoordelingstechnieken toe te passen, kunnen studenten hun eigen leerproces monitoren en bijsturen, wat essentieel is voor het ontwikkelen van duurzame leerstrategieën en het bereiken van academisch succes. Delnoij's werk illustreert hoe zelftoetsing studenten niet alleen helpt bij het identificeren van kennishiaten, maar ook bijdraagt aan een dieper begrip en de integratie van leerinhouden.

Conclusie en aanbevelingen: de toekomst van zelfregulerend leren

Het boek sluit af met een krachtige oproep aan onderwijsprofessionals om zelfregulerend leren centraal te stellen in hun pedagogische praktijken. De redacteuren en bijdragers onderstrepen dat, hoewel de implementatie van ZRL uitdagingen met zich meebrengt, de voordelen voor zowel leerlingen als docenten aanzienlijk zijn. ZRL bevordert niet alleen academische prestaties, maar ook levenslange leercompetenties die essentieel zijn in onze snel veranderende wereld.

Aanbevelingen:

1. Begin bij de basis: Zorg voor een gemeenschappelijk begrip en een gedeelde definitie van ZRL binnen de school of schoolgemeenschap. Dit vereist gerichte professionalisering en training voor docenten.

2. Integreer ZRL in alle vakgebieden: ZRL is niet vakspecifiek. Het succesvol implementeren ervan vereist een schoolbrede benadering waarbij alle docenten betrokken zijn.

3. Focus op de ontwikkeling van vaardigheden: Besteed aandacht aan de ontwikkeling van de specifieke zelfregulerende vaardigheden bij leerlingen, zoals gedefinieerd door Zimmerman, binnen de context van hun leeractiviteiten.

4. Ondersteun reflectie en zelfevaluatie: Moedig leerlingen aan om hun eigen leerproces kritisch te evalueren en te reflecteren op hun leerervaringen. Dit bevordert een dieper begrip en eigenaarschap van hun leerproces.

5. Creëer een cultuur van voortdurende verbetering: Zie de implementatie van ZRL niet als een eenmalig project, maar als een continu proces van leren, aanpassen en verbeteren.

Het boek biedt een rijk en veelzijdig perspectief op de essentiële rol van zelfregulerend leren in het onderwijs, versterkt door zowel onderzoeksbevindingen als praktijkervaringen. Het is een oproep tot actie voor onderwijsprofessionals om de kracht van zelfregulatie te omarmen en te integreren in hun pedagogische praktijken.

Recensie

Het boek biedt een uitgebreide blik op het concept van zelfregulerend leren (ZRL), inclusief een duidelijke definitie, theoretische onderbouwing, en de praktische toepassing ervan in verschillende onderwijscontexten. Dit maakt het tot een waardevolle bron voor onderwijsprofessionals.

Door bijdragen van verschillende auteurs en interviews met praktijkprofessionals biedt het boek een breed spectrum aan inzichten en ervaringen. Dit draagt bij aan een rijk en genuanceerd begrip van de complexiteit en de veelzijdigheid van ZRL.

"ReguLEER!" gaat verder dan alleen theorie door het verstrekken van concrete voorbeelden en strategieën voor het implementeren van ZRL in de klas. Dit maakt het niet alleen informatief, maar ook direct bruikbaar voor leraren en schoolleiders.

Het boek benadrukt het belang van docentprofessionalisering als een cruciaal onderdeel voor het succesvol implementeren van ZRL. Dit onderstreept het belang van een continue leerproces, niet alleen voor studenten, maar ook voor onderwijsprofessionals.

Al met al biedt "ReguLEER!" een belangrijke bijdrage aan het gesprek over zelfregulerend leren in het onderwijs. Het boek slaagt erin om zowel de theoretische fundamenten als de praktische implementatie van ZRL toegankelijk te maken, hoewel er ruimte blijft voor verdere verkenning en ontwikkeling op dit gebied.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!