Spelen in uitdagende hoeken - Jonge kinderen stimuleren tot rijk spel

  Geplaatst op 26 november 2019

  >> Spelen in uitdagende hoeken direct bestellen.

Hoe fijn zou het zijn als jonge kinderen tijdens hun spel de doelen behalen die je eigenlijk in de kring wilde behandelen? Als de hoeken goed ingericht zijn, kan dit! In haar boek ‘Spelen in uitdagende hoeken’ geeft Bianca Antonissen handvatten voor het koppelen van leerdoelen aan het spel in de hoeken. Uitdagend ingerichte hoeken moeten een logisch onderdeel van beredeneerd aanbod zijn.

Deel 1 behandelt aan de hand van het beeld van de achtbaan welke stappen je doorloopt bij het inrichten van een hoek. Deel 2 geeft concrete tips rond de verschillende hoeken en rond het aanpassen van hoeken. In een laatste hoofdstuk in deel 3 gaat Bianca Antonissen in op vragen.

In een ideale situatie is er altijd een connectie tussen de lessen in de kring en het spel in de hoeken.

Deel 1 Spelen in uitdagende hoeken

Je wilt allemaal dat je hoeken uitdagend zijn. Toch zijn er valkuilen:

  1. Pinteresthoeken; je maakt hoeken die er ‘af’ uit zien maar waar de kinderen niet bij betrokken zijn.
  2. Hoeken die te vol zijn met teveel spullen.
  3. Gebrek aan betrokkenheid; kweek eerst betrokkenheid bij kinderen.
  4. Onduidelijkheid; laat duidelijk zijn wat je van de kinderen verwacht, maar werp niet teveel drempels op.
  5. Een gebrek aan spel. Kinderen wordt teveel voorgeschreven wat ze moeten doen, maar komen niet tot echt spel.

Speltheorie

In hoofdstuk 1 komen verschillende theorieën over spel langs.
Spel is lange tijd bestempeld als ‘iets wat je doet als je niets beter wist of als je energie over hebt.’ Friedrich Fröbel en Maria Montessori zijn mensen die het belang van spel nadrukkelijk inzagen en het een positieve plek gaven. Veel mensen zijn tegenwoordig geïnspireerd door ‘Regio Emilia’, genoemd naar een regio in Italië waar na de Tweede Wereldoorlog een filosofie werd ontwikkeld met een sterke focus op het kind dat zijn eigen leren vorm geeft, gedreven door zijn interesses.
Verder is het Ontwikkelingsgericht onderwijs (OGO) belangrijk als het om het spelen gaat. Dit is gelieerd aan de ideeën van Vygotsky. Uitgangspunt hiervan is dat kinderen zich ontwikkelen omdat ze deel willen uitmaken van de grote mensen wereld.

OGO focust niet alleen op de cognitieve ontwikkeling, maar juist op een brede ontwikkeling met drie basiskenmerken:

  • Emotioneel vrij zijn
  • Nieuwsgierig zijn
  • Zelfvertrouwen hebben

Vanuit EGO, Ervaringsgericht Onderwijs, weten we dat welbevinden en betrokkenheid heel belangrijk zijn voor het spel van een kind. Een hoek kan nog zo uitnodigend zijn, als er geen sprake is van welbevinden en betrokkenheid komt het kind niet tot spel.
Tenslotte biedt Kaleidoscoop (variant van High Scope uit Amerika) handvatten om spel vorm te geven: de speelomgeving moet stimulerend zijn en de omgeving moet geordend zijn. Dat laatste is van belang om kinderen zeggenschap te geven over hun omgeving.

Inrichting en basishoeken

Hoofdstuk 2 vertelt hoe je een hoek in richt met behulp van het achtbaanmodel.
Elke keer als je een hoek inricht, doorloop je dezelfde stappen:

  1. Je richt de hoek in
  2. De kinderen gaan spelen
  3. Je neemt afstand en observeert
  4. Je begeleidt het spel
  5. De kinderen spelen verder
  6. Je observeert en
  7. Besluit wat je vervolgactie gaat worden.

Bij vervolgstappen is het belangrijk de kinderen bij de inrichting van de hoek te betrekken. Maar aan het begin van het jaar is dat anders. Dan bedenk je alles zelf.

Hoeken die Bianca aanbeveelt als basis zijn:
Een huishoek, bouwhoek, taalhoek/verteltafel/leeshoek, zand-watertafel, knutselhoek/atelier/verfbord, rekenhoek/constructiehoek, denkhoek/puzzelhoek, themahoek/winkel
Andere ideeën zijn: een poppenkast/poppenhuis, lichttafel, ICT-hoek/programmeerhoek, een timmerhoek, een beweeghoek.

Sommige hoeken kun je combineren of samenvoegen. Als je merkt dat er in een hoek niet of nauwelijks gespeeld wordt, kun je hem opruimen.
Vervolgens kijk je naar de plek voor de hoek. Hierbij kun je rekening houden met aanwezigheid van een kraan (zandtafel, natte hoek), daglicht, extra ruimte (bijvoorbeeld op de gang), en looproutes.

Houd met de plaatsing van de hoeken rekening met de hoeveelheid rust die nodig is in de hoek.

Maak de hoek uitdagend door:

  • Nieuwsgierigheid te prikkelen
  • Fantasie te prikkelen
  • Grenzen van de hoek duidelijk te houden.

Verder moet je nadenken over

  1. Meubilair
  2. Ideeën verzamelen voor de hoek: wil je vrij spel zien, dan moet je geen gesloten materialen klaarleggen.

Wanneer je materialen gaat verzamelen om in de hoeken te gebruiken, vraag je je dus eerst af wat het doel is en vervolgens: wat en hoe gaan kinderen hiermee spelen?

Heb je een krap budget, schaf niet alles op eigen kosten aan, maar maak het bespreekbaar. Denk wel goed na vóór je iets koopt wat het doel ervan is en hoe je het wilt inzetten.
Vaak zijn hoeken veel te vol en kunnen kinderen niet goed opruimen. Ruim samen met je kinderen onder schooltijd de hoek op. Zo houd je kinderen betrokken en kunnen ze mee beslissen.

Kinderen gaan niet beter spelen van VEEL materialen.

Als je start met een thema is de hoek nog niet ‘af’. Gaandeweg richt je hem met de kinderen in. Het is handig om ongeveer zes weken de tijd te nemen voor een thema. De eerste week gebruik je om op te starten, de laatste om af te ronden.

Regels en routines

Het schooljaar begin je met een duidelijke uitleg van de routines. Biedt niet teveel hoeken tegelijk aan, en lees een prentenboek voor over opruimen aan de hand waarvan je bespreekt hoe je het graag wilt hebben. Wie waar speelt kun je aanduiden met een kiesbord. Kiesborden hebben voor- maar ook nadelen. Denk verder na over regels als:

  • Mogen kinderen wisselen van hoek?
  • Hoeveel kinderen mogen per hoek?
  • Mogen kinderen materialen gebruiken uit een andere hoek?

Als de kinderen geen goed, rijk spel laten zien kun je met het volgende checklijstje afvragen wat er mankeert:

  • Heeft de hoek de juiste plek?
  • Heb je voor de juiste inrichting gekozen?
  • Hebben de kinderen de juiste vaardigheden en kennis? Gaandeweg het thema weten ze meer en kunnen ze rijker spel laten zien.
  • Is de betrokkenheid goed?

Spelbegeleiding

Je kunt het spel begeleiden (sturen, beïnvloeden, stimuleren) door iets te zeggen of door iets te doen. Het eerste kan bestaan uit een verbale suggestie, of kinderen aan iets herinneren wat ze geleerd hebben. Pas daarbij op voor de valkuil dat een suggestie een opdracht wordt.
Het ‘doen’ kan bestaan uit meespelen of het toevoegen van materialen. Je kunt ook -samen met de kinderen- een spelscript maken waarop je schematisch tekent hoe het spel kan verlopen.
Ook in de kring achteraf het spel bespreken, een filmpje erover kijken of samen het spel evalueren kan helpend zijn.
Spelbegeleiding kan ook bestaan uit spelobservatie. Bepaal nadrukkelijk wat je wil zien (een kind, een hoek), observeer, en verwerk de observatie.

Deel 2

Hoofdstuk 5 noemt materialen die je in hoeken kunt leggen. Per hoek wordt behandeld welk spel je er graag ziet en hoe je dat stimuleert. We selecteren wat tips en tops:

  1. Huishoek: in deze hoek worden huiselijke situaties nagespeeld; probeer echte materialen die er thuis ook zijn in de huishoek te laten terugkomen, maar vraag je wel af wat ze er allemaal in kunnen en welk spel je erbij wilt zien. Een senseo-apparaat neemt bijvoorbeeld veel ruimte in, maar je kunt er maar één ding mee. Verder worden tips genoemd om jongens bij de huishoek te betrekken en hoe je voorkomt dat het rommelig wordt.
  2. Bouwhoek: ruimte is hier belangrijk; verwezen wordt naar de site van jufbianca.nl voor 60x (bijna) gratis materialen.
  3. Knutselhoek: werk met een restjesbak om rommel tegen te gaan.
  4. Timmerhoek: gebruik zacht hout voor makkelijk timmeren en dempende rubber matten om geluidsoverlast tegen te gaan.
  5. Schrijfhoek: functioneel schrijven is goed toe te voegen aan andere hoeken.
  6. Taalhoek: zorg voor betrokkenheid anders wordt de hoek niet gekozen! En zorg voor open materialen.
  7. Leeshoek: vaak zie je hier spel en levert dat frustratie op bij leerkrachten. Maar ook hier is spel goed mogelijk en is het vooral belangrijk dat kinderen met boeken in aanraking komen.
  8. Zand- watertafel: viezigheid wordt vaak als een probleem ervaren, kies de plek met beleid. Eventueel kun je kiezen voor een andere vulling dan zand of water.
  9. Themahoek: hoeft niet altijd dezelfde hoek te zijn, je kunt ook telkens een verschillende hoek omtoveren tot themahoek. Pas op voor gelikte Pinterest-hoeken, laat de hoek groeien in samenspraak met de kinderen, dat zorgt voor echte betrokkenheid.
  10. Denkhoek: dit is een rustige plek in het lokaal waar de kinderen bezig kunnen zijn met puzzels en ontwikkelingsmaterialen. Stop alle materialen eens in aparte doorzichtige bakken in plaats van zware houten kisten, zo kunnen kinderen vrijer met het materiaal om gaan.
  11. Rekenhoek: zorg voor spel, niet voor opdrachten geldt ook hier.

Hoeken aanpassen

In hoofdstuk 6 vinden we prachtige schema’s die je kunnen helpen de hoeken aan te passen aan de seizoenen, gerangschikt per hoek en seizoen.
Vervolgens laat hoofdstuk 7 zien hoe je loose parts, beginnende geletterdheid en boeken een plek geeft in alle hoeken.

Loose parts: voorwerpen of materialen die de kinderen kunnen manipuleren, veranderen, verplaatsen en combineren, zonder opdracht of bedoeling vooraf.

In een laatste hoofdstuk gaat Bianca in op vragen. Er worden suggesties gegeven wat je kunt doen als materiaal gauw kapot is, als kinderen te wild spelen, kinderen expres iets kapot maken of op een andere manier niet betrokken zijn.

Recensie:

Bianca Antonissen is een bekende van haar facebookgroep Kleuterwereld en website JufBianca.nl. In dezelfde, vlotte, gemakkelijke no-nonsens stijl schrijft zij haar boek: geen wollig vakjargon maar direct en aansprekend. Soms verwijst zij naar haar eigen online pagina’s voor meer informatie of illustratiemateriaal.

Als een goede juf wil zij niet voorschrijven, maar leerkrachten stimuleren tot zelf ontdekken wat belangrijk is, en wat bij hen en bij hun visie past. Zij zorgt ervoor dat je op een frisse manier naar alles in je kleuterklas kijkt. Een voorbeeld daarvan is haar omgaan met het Doelenbord: zij geeft hier een eigen invulling aan door het te willen gebruiken als een ‘dit hebben we geleerd’ bord.

Centraal in haar visie op het jonge kind staat het belang van spel: kinderen leren door spelen. Dit vinden we door het hele boek heen terug. Een uitdagend boek voor wie -net als Antonissen- jonge kinderen wil stimuleren tot rijk spel met heel veel praktische tips en suggesties.

N.a.v. Bianca Antonissen, Spelen in uitdagende hoeken, Jonge kinderen stimuleren tot rijk spel, Leuker.nu, 2019, 153 pag., ISBN 9789463865944

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Bestellen

Het boek Spelen in uitdagende hoeken is te bestellen via:

Gerelateerd

Webinar
Het belang van spel voor jonge kinderen
Het belang van spel voor jonge kinderen
Gratis webinar met Bertine van den Oever
Wij-leren.nl Academie 
Congres
Combinatiegroep 2-3
Combinatiegroep 2-3
Een speelleerklas voor het jonge kind
Medilex Onderwijs 
Passend Onderwijs
Meer inzicht in gedrag leerling met Aurecool.
Meer inzicht in gedrag leerling met Aurecool.
Aurecool ondersteunt jou bij begrijpen en bevorderen van de soc-emo ontwikkeling van elke leerling.
Aurecool 
Meer inzicht in gedrag leerling met Aurecool.Lapbook maken met kleuters
Een lapbook maken met kleuters - Praktische voorbeelden en tips.
Lianne Jongsma
Spel van kinderen stimuleren
Hoe stimuleer ik het spel van mijn kind?.
Bertine van den Oever
Montessori onderwijs methode
Montessori methode - wat is Montessori onderwijs?
Machiel Karels
Verrijkend themaonderwijs kleuters
Verrijking bij thema's in de kleuterklas
Martine Blonk - Meulenkamp
opbrengstgericht onderwijs voor jonge kinderen
Betekenisvolle opbrengsten voor jonge kinderen
Bea Pompert
Slimme kleuters
Slimme kleuters
Eleonoor van Gerven
Rijk taalaanbod
Rijk taalaanbod door spel
Sieneke Goorhuis
Het vrije spel
Het vrije spel
Sieneke Goorhuis
Kleuters en vrij spel
De kleuter leert alleen spelend in vrij spel
Ewald Vervaet
Zelfsturing bij jonge kinderen stimuleren
Zelfsturing van jonge kinderen stimuleren
Lilian van der Bolt
Klaslokaal, afleiding, invloed van kleuren
De vergeten variabele: het klaslokaal
Ruben du Burck
Executieve functies bij peuters en kleuters
Zelfsturing bij peuters en kleuters en de rol van de ib'er
Lilian van der Bolt
Een doorgaande lijn in zelfsturing
Een doorgaande lijn in zelfsturing
Lilian van der Bolt
Onderzoekend leren bij kleuters
Oei, dat weet ik niet, laten we het samen onderzoeken
Martine Blonk - Meulenkamp
Zelfsturing stimuleren door spel
Zelfsturing en executieve functies stimuleren in spel
Lilian van der Bolt
Prentenboeken over vroeger
Rijk spel stimuleren met prentenboeken over vroeger
Bertine van den Oever
vloeiend van groep 2 naar 3
Vloeiend doorstromen van groep 2 naar groep 3
Aafke Bouwman
rekentaal in rollenspel
Rollenspel als middel om de rekenwoordenschat te ontwikkelen
Aafke Bouwman
rollenspel versterkt rekentaal
Begeleid rollenspel versterkt rekentaal
Aafke Bouwman
Kleuters laten leren en ontdekken in de rekenhoek
Kleuters in de hoek - haal meer uit je rekenhoek
Aafke Bouwman
Visie en beleid op onderwijs aan jonge kinderen
Visie & Beleid op onderwijs aan jonge kinderen.
Bertine van den Oever
Doorstroom van twee naar drie met rekendoelen
Niet alleen voor kleuters
Aafke Bouwman
Doorlopende leerprocessen en verantwoorde zelfregulatie
Optimaliserend Onderwijs (2). Doorlopende leerprocessen en verantwoorde zelfregulatie
Ton Mooij
Betekenis en invulling van de taak binnen daltononderwijs
De betekenis en de invulling van de taak binnen daltononderwijs
Dolf Janson
Wat gaat er verloren als we kinderen door de kindertijd jagen?
Wat gaat er verloren als we kinderen door de kindertijd jagen?
Emily Kaplan
Breinhelden
Breinhelden - Doordacht werken aan executieve functies
Marleen Legemaat
Werken in een kleuterwereld
Werken in een kleuterwereld - met juf Bianca
Marleen Legemaat
Stapsgewijs onderwijs: Het kind centraal
Stapsgewijs onderwijs: Het kind centraal!
Lianne Jongsma
Executieve functies kleuters
Zet je EF-bril op
Bertine van den Oever
Peuters en kleuters in een groep
Werk met peuters en kleuters in één groep
Lianne Jongsma
Meesterlijk kleuteronderwijs voor juffen en meesters
Meesterlijk kleuteronderwijs - van eigenwijs tot onderwijs
Marleen Legemaat
De kleutervriendelijke school
De kleutervriendelijke school
Bertine van den Oever
Werken in een kleuterwereld deel 2
Werken in een kleuterwereld-deel 2
Lianne Jongsma
Spelen serieus nemen
Spelen serieus nemen
Bertine van den Oever
De kracht van spel
De kracht van spel, waar leerkrachten en kinderen elkaar ontmoeten
Bertine van den Oever
Stop de kleutertest
Stop het testen van peuters en kleuters. Ervaren leerkrachten zijn deskundig.
Dick van der Wateren
Kleuters en iPads
Kleuters worden dommer van iPads
Sieneke Goorhuis
Kleuters en spel
Kleuters leren meer van spel dan van school
Sieneke Goorhuis


Inschrijven nieuwsbrief

Inschrijven nieuwsbrief



Inschrijven nieuwsbrief

[extra-breed-algemeen-kolom2]



dalton-onderwijs
jonge kind
klasinrichting
kleuter
montessori-onderwijs
onderwijsinrichting
psychosociale ontwikkeling
sociaal-emotionele ontwikkeling
sociale vaardigheden
spelontwikkeling
spelvormen

 

Mis geen bijdragen

Inschrijven nieuwsbrief

Volg wij-leren.nl

Volg ons op LinkedIn Volg ons op twitter Volg ons op facebook Volg ons op instagram Volg ons op pinterest