De vergeten variabele: het klaslokaal

Ruben du Burck

wiskundige, onderwijsontwikkelaar bij Foutloos rekenen

Geplaatst op 6 januari 2020

In dit artikel leer je:

Waarom je de muren van je klaslokaal leeg moet halen,
Waarom je niet moet spelen in de klas,
Waarom de kleur blauw je vriend is,
Waarom je niet naar aardbeien moet kijken voor een toets (of andere rode dingen).

Je omgeving kan bepalen hoe je je voelt. Het maakt uit of je binnen of buiten bent, of je veel of weinig mensen om je heen hebt, of het licht is of donker. De vraag: welke omgeving is het beste geschikt om in te leren?

Enkele voor de hand liggende keuzes zijn snel gemaakt: goed verlicht, anders zie je niks. Binnen, dan sluit je een hoop oncontroleerbare variabelen uit. Zo min mogelijk mensen om je heen, dan kun je je goed concentreren. Dat laatste is belangrijk. Om te kunnen leren moet je je kunnen concentreren. Jij hebt de controle over jouw aandacht. Zonder concentratie wordt leren erg moeilijk.

Deze redenering kunnen we naar zijn conclusie brengen.

Alles wat we toevoegen aan een kamer is mogelijk een bron van afleiding.

Is een lege kamer dan de beste omgeving voor een kind om in te leren? Een recent onderzoek beweert van wel. In dit onderzoek kregen twee groepen kinderen les in klaslokalen. Het ene lokaal had rijk versierde muren en bij het andere waren die kaal. Wat bleek? De kinderen in het versierde klaslokaal raakten sneller afgeleid en maakten meer fouten.

Children were more distracted by the visual environment, spent more time off task, and demonstrated smaller learning gains when the walls were highly decorated than when the decorations were removed.
Specifically, children’s accuracy on the test questions was higher in the sparse classroom (55% correct) than in the decorated classroom (42% correct). bron

Maar dit is natuurlijk niet het hele verhaal. Er zijn ook onderzoeken waaruit blijkt dat studenten meer zelfvertrouwen ervaren als ze hun eigen werk aan de muur zien hangen. Er is dus een balans, en het perfecte klaslokaal zit ergens tussen gevangenisscel en kermisattractie in.

Scheiden van werk en plezier

Één plek waar veel onderzoek is verricht naar het effect van de omgeving op de werkprestaties is op kantoor. Bedrijven als Google geven geld uit om erachter te komen in wat voor omgeving hun medewerkers het meest productief zijn. In deze onderzoeken wordt rekening gehouden met een grote hoeveelheid factoren. De lay-out van het kantoor, de kleuren van het interieur, geluiden, temperatuur, planten. Overal wordt mee geëxperimenteerd.

Als we deze onderzoeken bekijken zien we dingen die we al weten. Bijvoorbeeld: controle over de omgeving een positief effect te hebben op werkprestaties. In het bijzonder heeft het eigen maken van de werkomgeving positieve effecten. Dit lijkt overeen te komen met het bovenstaande resultaat dat studenten het fijn vinden om hun eigen werk in het klaslokaal te zien.

Maar we zien ook dingen die we misschien nog niet wisten. Eén onderzoek wijst bijvoorbeeld uit dat het werken in een werkomgeving werkprestaties bevordert. Met een werkomgeving wordt hier elke omgeving bedoeld die door de werknemer geassocieerd wordt met werk. Bijvoorbeeld, je kantoor.

Voor kinderen zou dit hetzelfde kunnen werken.

Kinderen leren dan ook beter in een omgeving die zij associëren met leren.

Als dat zo is, is consistentie belangrijk. Plaats de kinderen telkens in dezelfde omgeving voor dezelfde taken.

Als dit zo is, is het ook belangrijk om die leeromgeving een leeromgeving te houden. Hebben ze pauze? Haal ze dan uit het lokaal. Mogen ze iets leuks doen? Super! Maar wel in een andere ruimte. Als je kinderen altijd laat rekenen in het rekenlokaal en laat vingerverven in het crealokaal, dan kunnen ze optimaal rekenen en optimaal creatief zijn.

Kleur

De beschrijving warm of koud is eigenlijk heel raar als het om kleur gaat. Bij het observeren van kleur speelt temperatuur geen rol. Toch denk je bij warme kleuren aan rood en geel, en bij koude kleuren aan blauw. Onze hersenen lijken onvrijwillig kleuren met gevoel te associeren. De manier waarop mensen kleuren waarnemen fascineert mensen al minimaal 200 jaar.

Dat licht invloed kan hebben op lichamelijke processen is overduidelijk voor iedereen die wel eens door de zon is wakkergemaakt. Dat de kleur van dat licht belangrijk is voor die invloed is niet meteen duidelijk. Eén studie laat bijvoorbeeld zien dat blauw licht een groter melatonineonderdrukkend effect heeft dan geel licht (Melatonine is dat spul waar je moe van wordt). Datzelfde blauwe licht zorge ook voor een hogere lichaamstemperatuur en hartslag. Meerdere andere studies bevestigen deze resultaten.

Wil je je studenten wakker houden? Dan lijkt blauw een goede keuze.

Wil je dat je studenten goed presteren op toetsen? Pas dan op met gebruik van de kleur rood. Een aantal onderzoeken suggereren dat het zien van de kleur rood vóór het maken van een toets nadelige effecten kan hebben op je prestaties. De resultaten uit deze onderzoeken lijken rigide en repliceerbaar. Maak het voorblad van een toets dus mooi hemelsblauw en zet kinderen in een blauw lokaal, dan blijven ze wakker en scoren ze beter. Zet je ze in een rood lokaal, dan falen ze de toets en vallen ze ook nog in slaap.

Puur natuur

Mensen zien natuur over het algemeen als positief. Dat blijkt ook uit de eindeloze populariteit van beroepen op de natuur, biologisch is beter, natuurlijke geneeswijzen, enzovoort. Het is waar dat planten in een ruimte positief kunnen zijn voor de luchtkwaliteit. Maar daar houdt het eigenlijk wel op.

Er is geen tekort aan onderzoeken die laten zien dat planten een positief effect kunnen hebben op de gemoedstoestand. Tenminste, zolang mensen die gemoedstoestand zelf mogen rapporteren. Mensen geven zelf aan dat ze zich beter voelen in de buurt van planten. Maar de effecten op werkprestaties zijn beperkt. Eén onderzoek zag geen effect. Een ander onderzoek zag zelfs een negatief effect. Eén grote analyse ziet wel een positief effect.

Omdat onderzoek aantoont dat je gemoedstoestand een impact kan hebben op je werkprestaties, en omdat het zien van planten een positief effect kan hebben op je gemoedstoestand, is er wel reden om een positief effect van het zien van planten op werkprestaties te verwachten. Het is alleen nog niet waargenomen.

Conclusie

In het perfecte leslokaal heb je zo min mogelijk afleiding. Als je dan toch afleiding toevoegt, bijvoorbeeld in de vorm van decoraties of planten, is het belangrijk dat het verlies in concentratie gecompenseerd wordt door een gewin aan bijvoorbeeld zelfvertrouwen of energie. Elke toevoeging aan het klaslokaal mogelijk een bron van afleiding. Zorg er dus voor dat het ook een bron van iets positiefs is, en weeg dat positieve af tegen het negatieve.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!