7 tips voor de ideale inrichting van een lokaal voor het Jonge Kind

Bertine van den Oever

Onderwijsadviseur en coach bij Wij-leren.nl

Geplaatst op 10 juni 2024

Dit is deel 2 in de artikelenserie over het inrichten van de leeromgeving. Lees hier deel 1.

We gaan midden in een lokaal staan en bekijken alles wat we zien vanuit doelstelling; van boven naar beneden en om ons heen. Zo kijken we naar de muren, het kleurgebruik, de tafels, zitplekken en vloeren en vervolgens naar de kasten en themahoeken. Lees hoe het gewenste effect bereikt kan worden.

Muren

Wat hangt er allemaal aan de muur? Waarom hangt dit hier en hoe lang hangt het hier al? Heeft het nog betekenis? Lokalen hangen vaak te vol. Dit geeft voor sommige kinderen te veel prikkels. Trek eens een denkbeeldige streep op 150 cm van de vloer, probeer alles wat hierboven hangt weg te halen of, indien toch nodig, lager te hangen op kindhoogte.
De verjaardagskalender neemt vaak onnodig veel ruimte in doordat de jarigen los naast elkaar hangen. Het heeft in het begin van het schooljaar iets gezelligs, maar alles bij elkaar kan het overweldigend zijn en maakt het de muren onoverzichtelijk. Kan de kalender ook weggehaald en opgestapeld worden in volgorde van verjaardag? Het kind dat jarig is hangt dan bovenop en met de verjaardag niet je de kalender op de muts en kan het daarna gelijk mee naar huis.
Hang niet altijd al het werk op van de kinderen, maar maak er een collage van of geef het een betekenisvolle plek. Denk bijvoorbeeld aan samen met de kinderen een bos maken in de bouwhoek of op de vensterbank rondom de herfst. De bomen die dan geschilderd worden, knippen de kinderen uit en plakken ze tegen de achterkant van de kast of op het raam. Of de kunst die kinderen maken komt tijdelijk in het museum te staan of te hangen die de leraar samen met hen inricht. Geef de rest mee naar huis of geef het een plek in het portfolio.

Kies voor drie creatieve verwerkingen per thema van minimaal zes weken. Dit stimuleert voldoende de motorische en creatieve ontwikkeling. Hierdoor is er meer tijd voor observatie en spelbegeleiding en de productiestroom is ook kleiner. Natuurlijk is er wel een atelier waar kinderen altijd vorm kunnen geven aan hun expressie.

Zorg dat abstracte cijfers en letters altijd gepaard gaan met een visualisatie zodat kinderen een koppeling kunnen leggen wanneer ze hier aan toe zijn. Hang cijfers en letters op een betekenisvolle plek. Letters kunnen bij de drukkerij hangen. Dit is een plek waar kinderen ten alle tijde letters kunnen vinden om mee woorden te stempelen en letters om te trekken of te knippen en te plakken. Cijfers zijn vooral betekenisvol bij een themahoek waar rekenen in een winkelsituatie geïntegreerd is.

Bron: cijferposter kleuteruniversiteit

Cluster alle visualisaties die je gebruikt tijdens routines in de kring. Denk hierbij aan dagritmekaarten, weerkaarten, groepsregels enz. Zorg dat ze goed te zien zijn wanneer er in de kring gezeten wordt.
In veel klassen zijn meerdere varianten van cijfers, letters, posters van een methode zichtbaar. Haal alle dubbelingen weg.

Kleurgebruik

Stel een school voor waar alle wanden wit zijn, het houtwerk naturel en de vloeren een betonlook hebben. Het lijkt misschien saai, maar al snel zal opvallen dat er twee dingen uitspringen in de school. Als eerste het kleurrijke werk van de kinderen en ten tweede de onderwijskundige materialen die van belang zijn. Bekijk eens hoe kleur wordt ingezet in de school en of het ook rustiger kan om andere belangrijkere zaken te benadrukken.

Tafels

Haal eventueel tafels weg. Om ruimte te geven aan alle ontwikkelgebieden is er vaak meer ruimte nodig voor themahoeken. Drie tafelgroepen is veelal genoeg om ruimte te bieden voor creatieve activiteiten en spelen met ontwikkelingsmateriaal.
Mochten er nieuwe tafels aangeschaft gaan worden, koop dan geen grote groepstafels. Kleine tafels kan je nog eens uit elkaar schuiven om meer zitplekken te creëren en kinderen hebben losse tafeltjes vaak ook nodig in hun rollenspel als ziekenhuisbed, restauranttafel enz.

Zitplekken

Overweeg of er een aantal stoelen vervangen kan worden door banken. Deze banken moeten dan wel een harde platte zitting hebben, zodat ze multifunctioneel ingezet kunnen worden. Na een kring kunnen kinderen dan aan de bank spelen met constructie of ander ontwikkelingsmateriaal.
Er zijn ook banken te koop waaronder opbergbakken zijn gemaakt, dat is natuurlijk helemaal twee vliegen in één klap.

Vloeren

Door tafels weg te halen is er meer vloerruimte. Zorg voor voldoende matten, zodat de kinderen op de grond kunnen spelen. De mat geeft een kader waar ze veelal binnen kunnen blijven spelen en het zorgt ook voor minder hard geluid in de klas.
Wissel de bekende matten ook eens af met bijvoorbeeld een grasmat of een mat met wegen, net wat bij het thema past. Dit geeft een nieuwe prikkel voor het spel.

Kasten

Zorg dat de materialen zelfstandig te pakken zijn door de kinderen. Vaak betekent dit dat er minder gestapeld moet worden in de kast.
Daarnaast pakken kinderen materiaal eerder wanneer het er uitnodigend uitziet. Bij houten kisten helpt het om het deksel onder de kist te leggen zodat de inhoud beter zichtbaar is. Staat het materiaal stof te vangen, dan heeft het waarschijnlijk introductie nodig of kan het even uit de roulatie.
Gebruik de bovenkant van de kasten niet als verlengde van het bureau of stalling van andere middelen. Maak het betekenisvol door er een themaboek neer te zetten, constructiewerk van de kinderen, handpoppen o.i.d., als het er maar uitnodigend uitziet.
Zorg dat kasten bereikbaar blijven. Als een kast gebruikt wordt als afscheiding van een hoek, laat dan niet de open zijde uitkomen in een andere hoek. Gebruik hier liever een tussenschot voor.

Themahoeken

Om rollenspel te stimuleren is het helpend om communicerende hoeken te realiseren. Een kind gaat bijvoorbeeld vanuit de huishoek naar de huisarts om vervolgens nog wat medicijnen te halen bij de apotheek. Het helpt wanneer deze themahoeken aan één kant van een ruimte zitten, zodat kinderen niet altijd de hele klas door hoeven te lopen.
Een losse rekenhoek kost vaak veel voorbereiding van de leraar en kinderen zijn er meestal snel uitgekeken. Zorg dat er altijd minimaal één themahoek is waar rekendoelen functioneel geïntegreerd worden. Dit geeft meer betrokkenheid en ondertussen oefenen de kinderen hun rekenvaardigheden.
Zorg dat er ook altijd sensopathisch spel mogelijk is in een zand/watertafel. Vaak is dit leuk te combineren met klein spel of een uitdagende opdracht. Op deze manier is er voor alle spelontwikkelingsfasen iets te beleven in de klas.

Vergeet een onderzoekshoek niet voor kinderen die hier aan toe zijn. Handelend leren is hierbij het toverwoord. Wat kunnen de kinderen ontdekken door het te DOEN?
Een ‘leeshoek’ mag niet missen natuurlijk, maar als er plek tekort is langs de wanden of in de hoeken, regel dan een mooie boekenkast of boekenkist en laat de kinderen aan tafel lezen.

Tot slot

Kijk eens door bovenstaande bril naar het lokaal en stel vast wat behouden kan worden en wat om aanpassing vraagt. Maak een tijdpad met een begroting en dien dit voor het begin van het kalenderjaar in bij de directie. De ervaring leert dat na een beredeneerd plan budget vaak volgt. Het is zeker de investering waard om op deze manier bij te dragen aan een stimulerende leeromgeving voor het jonge kind.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!