De pedagogische opdracht van de basisschool
Geplaatst op 1 juni 2014
De kern van het onderwijs wordt gevormd door de pedagogische opdracht van de school: Waartoe willen wij kinderen opvoeden? Als het goed is, willen alle betrokkenen binnen de school de kinderen optimaal begeleiden bij het ontwikkelen tot een sociale, zelfstandige volwassene. Dit komt tot uiting in alle facetten van het onderwijs.
Het is vanzelfsprekend dat de ouders als natuurlijke opvoeders het eerst verantwoordelijk zijn voor de opvoeding van hun kind. Maar daarnaast draagt de basisschool voor een belangrijk deel bij aan de ontwikkeling tot persoonlijkheid. Kinderen worden op school voorbereid om als burger deel te nemen aan de maatschappij. Iedere basisschool is een professionele instelling met een eigen visie op opvoeding en onderwijs, die voortvloeit vanuit de pedagogische opdracht.
Mensbeeld
De visie heeft ook te maken met het mensbeeld. Een mensbeeld is de opvatting over de vraag: wie of wat is de mens? Enkele mensbeelden zijn: het naturalistische, het cultuur-historische, het religieuze en het antropocentrische mensbeeld. Met andere woorden: het mensbeeld vindt de basis in de natuur, de cultuur, de religie of de mens. Het is belangrijk dat de leerkracht zich bewust is van zijn eigen mens- en maatschappijbeeld, en dat hij weet op welke normen en waarden zijn keuzes gebaseerd zijn.
De houding van de leerkracht
De leerkracht levert (al dan niet bewust) een bijdrage aan de houding waarop kinderen in de wereld staan en beïnvloedt ook de manier waarop kinderen tegen de dingen aankijken. Ieder kind ontwikkelt zich in de interactie tussen mens en wereld. Die wereld bestaat uit vier oriëntatievelden: de ander, de natuur, de cultuur en de bovennatuur. De leerkracht maakt daarbij steeds –vanuit zijn visie- een afweging wat de kinderen moeten leren en waarom dat belangrijk is om te leren.
De ontwikkeling van het kind
In zijn oriëntatie op de wereld ontwikkelt het kind zich op drie gebieden:
- Op psychomotorisch gebied. Dat wil zeggen dat kinderen zichzelf en de wereld leren kennen door middel van hun lichaam. Ook de motoriek valt daaronder. Het woord ‘psycho’ geeft aan dat er een nauwe band is tussen lichaam en geest.
- Op cognitief gebied. Dat heeft te maken met de mogelijkheid om tot kennis te komen.
- Op het gebied van affectie. Dat heeft te maken met gevoelens en het ontwikkelen tot een sociale volwassene.
Deze ontwikkelingsgebieden staan in nauwe relatie tot de bovengenoemde oriëntatievelden. Door te ontwikkelen op deze drie gebieden kunnen kinderen de ander, de natuur, de cultuur en de bovennatuur beter leren kennen.
De Nederlandse samenleving
De pedagogische opdracht is het voorbereiden van kinderen op de maatschappij. Maar dat is zeker in deze tijd niet eenvoudig. De Nederlandse samenleving verandert erg en dat werkt door in het onderwijs. We leven in een multiculturele samenleving. Ook is de individualisering sterk toegenomen. Daarnaast komt informatie van alle kanten tot ons en krijgen kinderen veel prikkels. Door globalisering is de wereld als het ware kleiner geworden. En onze samenleving is pluriform geworden. Dat wil zeggen: er leven verschillende groepen met uiteenlopende culturele, etnische en religieuze achtergronden samen. Al met al is de samenleving een stuk complexer geworden.
De rol van het onderwijs
De school draagt bij aan de sociale cohesie door de kinderen vaardigheden te leren die de integratie in de samenleving bevorderen. Maar dat niet alleen: de school ís al een vorm van samenleven, want de kinderen leren er op een interactieve manier om samen te leven.
De betekenis van het onderwijs voor de maatschappij kan in twee delen opgesplitst worden, beiden gevoed vanuit de visie. Overkoepelend gaat het om het opvoeden van kinderen tot actieve, verantwoordelijke burgers in onze maatschappij. Maar de overheid vraagt ook een concrete bijdrage. Zij wil dat scholen thema’s aan de orde stellen die voor de ontwikkeling van de samenleving erg belangrijk zijn.
De betekenis van het onderwijs voor de maatschappij kan in twee delen opgesplitst worden, beiden gevoed vanuit de visie. Overkoepelend gaat het om het opvoeden van kinderen tot actieve, verantwoordelijke burgers in onze maatschappij. Maar de overheid vraagt ook een concrete bijdrage. Zij wil dat scholen thema’s aan de orde stellen die voor de ontwikkeling van de samenleving erg belangrijk zijn.
Kiezen voor onderwijs
Waartoe willen wij kinderen opvoeden? Dat was de kernvraag, die aan het begin van het artikel gesteld werd. Die vraag is niet alleen belangrijk voor scholen, die zich bezinnen op hun pedagogische opdracht, maar ook voor ouders die een school zoeken voor hun kind. Sommigen vinden de bereikbaarheid van de school belangrijk, anderen letten goed op de kwaliteit van het onderwijs. Of ouders zoeken een school die past bij hun pedagogische en/of levensbeschouwelijke visie. De vrijheid van onderwijs geeft ouders de mogelijkheid om te kiezen voor openbaar of bijzonder onderwijs. Het bijzonder onderwijs kan gebaseerd zijn op een onderwijskundige, een pedagogische of een levensbeschouwelijke visie.
Onderwijsvisies in relatie tot de multiculturele samenleving
In het onderwijs bestaan vier visies op de manier van omgaan met de multiculturele samenleving:
- De monoculturele visie: alle kinderen moeten zich aanpassen aan de Nederlandse taal en cultuur.
- De multiculturele visie: kinderen groeien op in hun eigen culturele groep, die zich los van de andere groepen ontwikkelt.
- De interculturele visie: alle kinderen moeten leren omgaan met verschillende culturen.
- De transculturele visie: de nadruk ligt op het overbruggen van cultuurverschillen en wederzijdse aanpassing.
Bij de pedagogische opdracht van de school gaat het om voorbereiding op de maatschappij. Maar er zijn dus verschillen in de manier waarop scholen de voorbereiding op de multiculturele samenleving inhoud geven.
Tot slot
De pedagogische opdracht is meer dan alleen het overdragen van normen en waarden: de school is een leer- en leefgemeenschap, waarbij de ontwikkeling van het individuele kind centraal staat. In deze leeromgeving moeten keuzevrijheid, zingeving en creativiteit een plaats krijgen. Ook is het belangrijk dat er ontmoetingen plaatsvinden tussen verschillende culturen, want dat stimuleert de sociale en maatschappelijke betrokkenheid.
Literatuur
Alkema, E. e.a. (2011) Meer dan onderwijs, Assen: Uitgeverij Van Gorcum.
Beemen, L. van (2006) Ontwikkelingspsychologie, Groningen: Wolters-Noordhoff.
Berding, J. en Pols, W. (2009) Schoolpedagogiek. Opvoeding en onderwijs inde basisschool, Groningen: Noordhoff Uitgevers.
Diekstra, R. en Hintum M. van (2010) Opvoedingscanon, Amsterdam: Wereldbibliotheek
Kohnstamm, R. (2002) Kleine ontwikkelingspsychologie, Houten/Diegem: Bohn Stafleu Van Loghum
Langeveld, M.J. (1981) Beknopte theoretische pedagogiek, Groningen: Wolters-Noordhoff.
Oers, B. van e.a. (2007) Burgerschapsvorming en identiteitsontwikkeling, een bijdrage aan de pedagogische kwaliteit in het onderwijs, Assen: Uitgeverij Van Gorcum.
Stevens, L. (1997) Over denken en doen, Den Haag: PMPO
Gerelateerd
Opleiding

Alle opleidingen en boeken in het onderwijs
Voor jouw persoonlijke ontwikkeling en werkplezier
oo.nl
oo.nl

Online software

Ontdek WegWijsVR
Interactieve en toffe verkeerslessen voor jouw leerlingen!
Zwijsen
Zwijsen

E-learning cursus

Kennis waar je direct mee aan de slag kunt?
De online cursussen van E-WISE sluiten perfect aan op praktijk. Vraag nu een gratis proefcursus aan!
E-Wise
E-Wise

Lesprogramma

Elke dag lezen met begrip én plezier
Duik samen met leerlingen in de wereld van het lezen! De complete methode: Nieuw Nederlands Junior Lezen
Noordhoff
Noordhoff



Ouderbetrokkenheid - communicatie - educatief partnerschap.
Arja Kerpel

Opvoeden: opvattingen - middelen - maatschappelijke betekenis.
Arja Kerpel

Professionele vrijheid in het onderwijs.
Machiel Karels

Over leren en onderwijzen.
Luc Stevens

Van vrijheid van onderwijs naar vrijheid voor onderwijs; een onderwijspedagogisch argument.
Gert Biesta

Vrijheid van onderwijs: essentieel voor vorming van kinderen en jongeren .
Gerdien Bertram-Troost

Artikel 23: balanceren tussen vrijheid en deugdelijkheid.
Symen van der Zee

Vertrouwen en zelfvertrouwen als kwaliteiten van ontwikkeling en leren.
Luc Stevens

Pedagogisch (basis) klimaat.
Luc Stevens

Over de pedagogische paragraaf in onderwijs, opleiding en vorming.
Gert Biesta

Pedagogisch klimaat - leidinggeven - veiligheid - orde in de klas
Arja Kerpel

Pedagogiek en opvoedkunde
Machiel Karels

Aan de slag met burgerschapsvorming
Jaap Versfelt

Pedagogiek, een betrokken handelingswetenschap
Gert Biesta

Pedagogiek, innerlijkheid en humaniteit
Gert Biesta

Wat er op het spel staat: volwassen in de wereld willen zijn
Gert Biesta

Subjectiverend onderwijs: Het curriculum op zijn kop
Gert Biesta

Reflecties bij Het prachtige risico van onderwijs van Gert Biesta
Harm Klifman

Ondernemende pedagogen gezocht!
Bert Kalkman

Interventie bij gedragsproblemen - De Eerste Stap
Monique Baard

De Samenlevingsgerichte School
Peter de Vries

Kind, school, wereld: een pleidooi van Gert Biesta voor wereldgericht onderwijs
Machiel Karels

Pedagogisch en didactisch handelen
redactie

Brief over de herziening van het curriculum
Gert Biesta

Omgaan met introverte leerlingen, tips voor de leraar
Marieke Stomphorst

Instructiestrategieën die werken - maar voor wat? (2)
Dick van der Wateren

Over de staat van het onderwijs en perspectieven voor een goed vervolg
Marcel van Herpen

Aan de slag met burgerschapsvorming
Jaap Versfelt

Pedagogisch kader professionele netwerken onderwijs en kinderopvang
Helèn de Jong

Wij, de leraar - Elk kind heeft een pedagogisch netwerk nodig
Arja Kerpel

3000 jaar denkers over onderwijs
Machiel Karels

Klasse(n)kracht - in zeven stappen naar een veilig en sociaal groepsklimaat
Arja Kerpel

The Essential Schools in de VS - scholen die je leren wie je bent
Machiel Karels

Catharsia - een andere visie op onderwijs
Hartger Wassink

De Denkende Klas
Dick van der Wateren

De Denkende Klas
Dick van der Wateren

Wat maakt kinderen gelukkig?
Steven Pont

Luc Stevens: Neutraal onderwijs is een illusie
Machiel Karels

Onderwijs en zelfkennis
Jan Bransen

Pedagogisch klimaat in een video van één minuut uitgelegd
redactie

Heeft belonen van gewenst gedrag een blijvend effect?

Hoe zet je sociogrammen bruikbaar in?

Hoe kies je een middelbare school?

Voelen kleine klassen veiliger voor onderbouwleerlingen voortgezet onderwijs?

Beter grote klas met of kleine klas zonder klassenassistent?

Zorgen kleine klassen voor minder probleemgedrag?

Wat zijn effectieve interventies bij gedragsproblemen?

Pestgedrag: heeft elke leerkracht dezelfde opmerkingsgave?

Hoe ervaren leerlingen een herindeling van de groep?

Duobaan: wat zijn de effecten voor leerlingen?

Lesgeven en emotionele processen bij leraren: transactionele verbanden met welzijn van leraren en functioneren van leerlingen

Invloed sociaal klimaat op ontwikkeling van sociale competenties in het basisonderwijs

Pedagogisch-didactisch handelen en Passend Onderwijs

Leerling én leraar profiteren van goede relatie

De invloed van het onderwijzen van leraren en het leren van leerlingen
[extra-breed-algemeen-kolom2]