Opvoeden

Arja Kerpel

Redactielid wij-leren.nl l Projectleider bij Wij-spelen.nl

Geplaatst op 17 januari 2023

De mens kan niet zonder opvoeding. Opvoeden is het begeleiden van kinderen op weg naar hun volwassenheid.

De opvoeder is niet steeds bewust aan het opvoeden, want veel opvoedingsmomenten zijn verweven in gewone situaties. De pedagoog Langeveld (1905-1989) waarschuwt zelfs tegen al te nadrukkelijk opvoeden. Het beste is, als de opvoeder zelf bewust handelt, maar dat het voor het kind zo ongemerkt mogelijk is. Bij de opvoeding speelt de voorbeeldfunctie van de opvoeder een grote rol, maar ook de omgeving heeft invloed. In een opvoedingssituatie is een relatie van wederzijds vertrouwen tussen opvoeder en kind onmisbaar.

Opvattingen over opvoeding

Als het over de rol van opvoeders bij de opvoeding gaat, dan zijn er twee uitersten: führen (leiden) en wachsen lassen (natuurlijk laten ontwikkelen). De meeste standpunten bevinden zich daar tussenin. Opvoeders die de nadruk op führen leggen, vinden dat de opvoeder bepaalt wat het kind moet leren. Hierachter zit een cultuur-historisch mensbeeld, dat ervanuit gaat dat kinderen leren dankzij hun omgeving. Degenen die de voorkeur geven aan wachsen lassen hebben veel vertrouwen in de natuurlijke ontwikkeling van het kind. Hierachter zit een naturalistisch mensbeeld, waarin aanleg een grote rol speelt.

Opvoedingsmiddelen: belonen en stimuleren van gewenst gedrag

Opvoedingsmiddelen zijn de middelen die de opvoeder doelbewust hanteert, maar niet al te nadrukkelijk. Voorbeelden van opvoedingsmiddelen zijn: belonen, gebieden en verbieden, straffen en allerlei middelen om de zelfstandigheid te bevorderen.

Bij belonen gaat het niet om grote cadeau’s. Een compliment, schouderklopje of knipoog is vaak al voldoende.

Over het nut van straffen is veel geschreven. Vaak heeft straffen niet het gewenste effect. Het doel van straffen oftewel een sanctie opleggen is om het kind op de goede weg te krijgen of te houden en gewenst gedrag aan te leren. Belonen en stimuleren van gewenst gedrag zijn daarom betere opvoedingsmiddelen. Wanneer kinderen zich niet houden aan afspraken, moeten er toch sancties worden opgelegd. Wanneer dit nodig is, moet dit in verhouding staan met de overtreding en er ook een relatie mee hebben.

Het is goed om het kind te confronteren met de gevolgen van ongewenst gedrag en daar een passende sanctie bij te bedenken. Het is enorm belangrijk dat na de 'straf' de relatie weer wordt hersteld.

De maatschappelijke betekenis van opvoeding

Bij de opvoeding gaat het niet uitsluitend om de optimale ontwikkeling van het kind, maar eveneens om het opvoeden tot lid van de samenleving. Doel is dat de kinderen later bijdragen aan een goed functionerende samenleving, waarin de mensen oog hebben voor elkaar. De overheid eist hierin ook een actieve houding van scholen als het gaat om burgerschapsvorming. Dit kan de school vormgeven door het behandelen van thema’s die voor de samenleving van belang zijn.

Opvoeden

Arja Kerpel

Opvattingen over opvoeding

Opvoedingsmiddelen: belonen en stimuleren van gewenst gedrag

De maatschappelijke betekenis van opvoeding

Gerelateerd

Tim Surma