De mens kan niet zonder opvoeding. Opvoeden is het begeleiden van kinderen op weg naar hun volwassenheid. De opvoeder is niet steeds bewust aan het opvoeden, want veel opvoedingsmomenten zijn verweven in gewone situaties. De pedagoog Langeveld (1905-1989) waarschuwt zelfs tegen al te nadrukkelijk opvoeden. Het beste is, als de opvoeder zelf bewust handelt, maar dat het voor het kind zo ongemerkt mogelijk is. Bij de opvoeding speelt de voorbeeldfunctie van de opvoeder een grote rol, maar ook de omgeving heeft invloed. In een opvoedingssituatie is een relatie met wederzijds vertrouwen tussen opvoeder en kind onmisbaar.

Opvattingen over opvoeding

Als het over de rol van opvoeders bij de opvoeding gaat, dan zijn er twee uitersten: führen (leiden) en wachsen lassen (natuurlijk laten ontwikkelen). De meeste standpunten bevinden zich daar tussenin. Opvoeders die de nadruk op führen leggen, vinden dat de opvoeder bepaald wat het kind moet leren. Hierachter zit een cultuur-historisch mensbeeld, dat ervanuit gaat dat kinderen leren dankzij hun omgeving. Degenen die de voorkeur geven aan wachsen lassen hebben veel vertrouwen in de natuurlijke ontwikkeling van het kind. Hierachter zit een naturalistisch mensbeeld, waarin aanleg een grote rol speelt.

Opvoedingsmiddelen: belonen en straffen

Dit zijn middelen die de opvoeder doelbewust hanteert, maar niet al te nadrukkelijk. Voorbeelden van opvoedingsmiddelen zijn: belonen, gebieden en verbieden, straffen en allerlei middelen om de zelfstandigheid te bevorderen. Bij belonen gaat het niet om grote cadeau’s. Een compliment, schouderklopje of knipoog is vaak al voldoende. Het doel van straffen is om het kind op de goede weg te krijgen of te houden. De straf moet in verhouding staan met de overtreding en er ook een relatie mee hebben. Als je bijvoorbeeld altijd kinderen als straf woordpakketten laat schrijven, dan is de kans groot dat ze een hekel aan spelling krijgen. Verder is het goed om direct na de gebeurtenis te straffen. Het is enorm belangrijk dat na de straf de relatie weer wordt hersteld.

De maatschappelijke betekenis van opvoeding

Bij de opvoeding gaat het niet uitsluitend om de optimale ontwikkeling van het kind, maar eveneens om het opvoeden tot lid van de samenleving. Dan kunnen de kinderen later bijdragen aan een goed functionerende samenleving, waarin de mensen oog hebben voor elkaar. De overheid eist ook een actieve houding van scholen als het gaat om burgerschapsvorming. Dat kan de school vormgeven door het behandelen van thema’s die voor de samenleving van belang zijn.

Kerpel, A. (2014). Opvoeden.
Geraadpleegd op 21-09-2017,
van https://wij-leren.nl/opvoeden.php