Kennisplatform
Nog enkele plaatsen vrij bij Medilex: Congres Kleutertaal.

3000 jaar denkers over onderwijs

Machiel Karels
Directeur Wij-leren.nl | onderwijsadviseur bij Wij-leren.nl   

Karels, M. (2015) 3000 jaar denkers over onderwijs.
Geraadpleegd op 11-11-2024,
van https://wij-leren.nl/3000-jaar-denkers-over-onderwijs-henk-sissing.php
Geplaatst op 1 juni 2015
3000 jaar denkers over onderwijs

Samenvattende bespreking met recensie

Citaten van bekende onderwijskundigen uit het verleden zijn samengebalde kennis en wijsheid en hebben dus een grote waarde voor wie de eigen onderwijskundige visie wil opscherpen. De waarde van een boek met citaten is wel sterk afhankelijk van de al aanwezige onderwijskundige kennis van de lezer.

Het is dan ook een verstandige keuze van de redactie om de citaten thematisch te ordenen en elk thema in te laten leiden door een onderwijskundige denker van deze tijd. Het is erg interessant om te lezen hoe de diverse onderwijsdenkers de verschillende hoofdstukken inleiden vanuit hun eigen expertise.

Samenvatting

Over Ausbildung, Bildung, sferen en agorafobie

Erno Eskens en René Gude zetten het boek in een kader door te beschrijven hoe Bildung en Ausbildung zich tot elkaar verhouden.

Ausbildung is vakspecifieke vorming waarbij de vakdocent een erg belangrijke rol speelt.

Bildung is algemene en persoonlijke vorming. Het gaat om een streven naar eruditie, beschaving en mentale flexibiliteit. Bildung is het ontwikkelen van denkvaardigheden, persoonlijkheid en karakter, zodat je kunt omgaan met de complexiteit van de huidige wereld en met het onbekende van de toekomstige wereld. Bildung vereist denkvaardigheden, persoonlijkheid en karakter.

Met een combinatie van Ausbilding en Bildung help je de leerlingen hun weg in de wereld te vinden.

Inleiding door Henk Sissing

Uitspraken van grote denkers zetten door hun beknoptheid en helderheid aan tot nadenken en discussie. De bredere context ontbreekt weliswaar, maar het gaat ook voornamelijk om wat de lezer met de uitspraak doet.

Ieder tijdsgewricht staat voor dezelfde vragen  en geeft daarop een eigentijds antwoord. Met name vragen over doel en zin van onderwijs binnen een samenleving houden de gemoederen al eeuwenlang bezig.

De uitspraken zijn geordend rond zes hoofdthema’s: onderwijs, leraren, leerlingen, leiding geven in school, ouders, leren. Het gaat er om dat de lezer bij elk citaat zichzelf de waarom-vraag stelt en hier rustig over nadenkt.

Over onderwijs

Ingeleid door Gert Biesta

Goed onderwijsbeleid is nooit een kwestie van aanpassing aan de laatste maatschappelijke ontwikkelingen. Het vraagt juist een langetermijnperspectief waarin datgene wat zich aandient vanuit de samenleving, wordt gewogen in het licht van de unieke bijdrage die het onderwijs heeft te leveren aan de vorming van kinderen en volwassenen.

De bijdrage en de vormgeving daarvan, vraagt een voortdurende reflectie op de aard en de taak van het onderwijs. In dit verband is het zinnig om na te gaan wat er de eeuwen door over het onderwijs gezegd en gedacht werd. Daarnaast is het verstandig om na te denken over waar het in het onderwijs nu precies om zou moeten gaan. Wat dat betreft zijn er drie domeinen te onderscheiden die elkaar overlappen.

  • Kwalificatie: verwerven van kennis en inzicht, vaardigheden en houdingen.
  • Socialisatie: de manier waarop onderwijs jongeren verbindt met tradities, manieren van doen en zijn.
  • Subjectivering: de vorming van een kind en jongere tot zelfstandig, moreel, verantwoordelijk en volwassen persoon.

Voor elk van deze drie domeinen moeten we ons de vraag stellen wat we met ons onderwijs willen bereiken. Het overaccentueren van een bepaald domein zal altijd schade aan de andere domeinen veroorzaken. Een recent voorbeeld hiervan is de doorgeslagen meetcultuur binnen het domein van de kwalificatie die zorgt voor een aandachtstekort voor het domein van de subjectivering.

"Onderwijs is onze kinderen leren om naar de juiste dingen te verlangen". (Plato, 427-347 v. Chr.)

Over leraren

Ingeleid door Paulien Meijer

Zeker in een tijd dat er een hang is naar dichtgetimmerde criteria voor 'goed onderwijs', staan leraren voor de taak om leerlingen voor te bereiden op de onzekerheden van de toekomst.

Leraren zijn ontwikkelaars van kennis over onderwijs en zijn daarmee volwaardige partners in het debat over het onderwijs van de toekomst. Samenwerking  en betrokkenheid zijn hierbij sleutelwoorden.

Onderschat nooit hoever de invloed van een leraar reikt!

"Kinderen worden gevormd door wat de volwassene is en niet door wat hij zegt." (Carl Gustav Jong, 1875 - 1961)

Over leerlingen

Ingeleid door Luc Stevens

De geschiedenis leert dat men over de jeugd eerder bezorgd is dan opgewekt. Maar telkens klinkt ook het bewustzijn door van het grote belang dat een volgende generatie bereid is verantwoordelijkheid te nemen. Het vertrouwen daarin staat wel voortdurend onder druk. Elke generatie staat voor de uitdaging om haar jeugd te vertrouwen zonder voorwaarden.

Zonder relatie geen prestatie. Leren is een interactief proces en die interactie vraagt om een bepaalde kwaliteit: vertrouwen.

Er mag geen talent verloren gaan en dat betekent dat onze scholen zich grondig moeten bezinnen op het klimaat en het onderwijsethos dat daarbij past. Het gaat dan om een ethos dat nieuwsgierigheid prikkelt en aanleiding geeft om je te engageren en hard te werken.

Bij het leren zijn het in het algemeen niet onze maatregelen die effect sorteren. Het gaat om de kwaliteit van onze relatie met onze kinderen, leerlingen en studenten. Kwaliteit in de zin van wederkerige responsiviteit, vertrouwen en ervaren verantwoordelijkheid.

"Een goede leraar moet de regels kennen, een goede leerling de uitzonderingen". (Martin Henry Fischer, 1879 - 1962)

Over leidinggeven in de school

Ingeleid door Marc Vermeulen

Schoolleiders zitten in een spagaat met de wensen van leraren, ouders en de overheid.

Bij de rol van de leidinggevenden is data, informatie, kennis en wijsheid nodig. Die laatste stap, wijsheid, daar draait het echt om bij leidinggeven in een school. Wijsheid is gestoeld op algemene principes en heeft een morele component. Deze wijsheid kan gevoed worden door de samengebalde wijsheid van onderwijskundigen uit het verleden.

"Het wezen van leiderschap is het hebben van visie".(Theodore Martin Hesburgh, 1917 - heden)

Over ouders

Ingeleid door Mariëtte Lusse

Zij die het primaat van de opvoeding bij de ouders leggen, vinden de wetenschap aan hun zijde. De manier waarop ouders hun kinderen thuis begeleiden, is van veel groter belang dan elke andere factor die van invloed is op onderwijs. Alles draait om opvoeding en opvoeding draait om liefde.

Opvoeden doe je samen en samenwerken vraagt om respect. De realiteit leert dat opvoeding en onderwijs niet van elkaar te scheiden zijn. Ouders en leraren dienen daarom gezamenlijk op te trekken. Respect voor andere manieren van leven en opvoeden is daarom een belangrijke attitude van een leraar.

"Geen schoner erfdeel dan een zoon te zijn van een voortreffelijke vader". (Euripides, 480 - 407 v. Chr.)

Over leren

Ingeleid door Robert-Jan Simons

Het lijkt er op dat er diverse betekenissen worden gegeven aan het woord leren. Het woord leren kan kennelijk het denken over leren blokkeren. Er wordt dan een te smalle opvatting gehanteerd, bijvoorbeeld dat het alleen om het expliciete bestuderen van boeken gaat.

Een andere versmalling van het begrip leren is de vooronderstelling dat het alleen gaat om het 'onderwezen worden'.

Een derde verenging van het begrip leren is het te beperken tot het expliciete, bewuste leren waarin bewuste overdrachtsprocessen zijn georganiseerd.

Leren is een complex proces en door het te versimpelen ontstaan er gemakkelijk misverstanden in de communicatie.

"Ik ben nog nooit iemand tegengekomen die zo dom was dat ik niet iets van hem kon leren". (Galileo Galilei, 1564 - 1642)

Recensie

Nadenken over doel en plaats van het onderwijs in de samenleving is een altijd actueel gespreksonderwerp. Dit boek kan een zinnige bijdrage leveren aan deze discussie door het samenbrengen van de eeuwenoude wijsheden over dat thema.

Het is erg prettig dat elk thema kort wordt ingeleid door een onderwijskundig expert. Het zet de citaten in een kader en dat helpt bij de interpretatie.

Door de thematische rangschikking van de citaten is er een handige ordening die het gemakkelijk maakt om het betreffende thema vanuit verschillende invalshoeken te doordenken.

De heldere bronvermelding en chronologische ordening zorgt er voor dat de lezer een mooi inzicht krijgt in de ontwikkeling van de onderwijskundige visies door de eeuwen heen.

Voor onderwijskundigen op alle niveaus is dit boek een aanrader!

Bestellen

N.a.v. Henk Sissing, redactie, 3000 jaar denkers over onderwijs  240 blz. Uitgeverij Boom 2015 ISBN 9789089535047 € 17,50.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Bestellen

Het boek 3000 jaar denkers over onderwijs is te bestellen via:



Dossiers

Uw onderwijskundige kennis blijft op peil door 3500+ artikelen.