Taalontwikkeling: door taal worden kinderen mensen

Steven Pont

Ontwikkelingspsycholoog en systeemtherapeut bij Steven Pont

  

  Geplaatst op 1 juni 2014

Taal

Als er iets is dat mensen van andere wezens op deze aarde onderscheidt, dan is het wel dat wij taal gebruiken. Juist omdat we taal hebben, hebben we ook denkvermogen (probeer maar eens zonder taal over iets na te denken) en dat maakt ons zelfs nog specialer.  Ze worden er mens van.

Ik heb ooit met meisjes gesproken die als puber al moeder waren en het viel op dat die niet of nauwelijks tegen hun baby’s spraken. ‘Ze zeggen toch niks terug’ zeiden die meiden tegen me. Ik heb ze snel uit de droom geholpen. Gelukkig schrokken ze en begonnen daarna gelukkig  ook veel tegen hun baby’s praten. En dat was maar goed ook, want een mens zonder taal is als een vogel zonder vleugels.

Koning Ferdinand

Koning Ferdinand, een vorst uit de dertiende eeuw in Duitsland, wilde wel eens weten welke taal kinderen zouden leren wanneer er nooit tegen ze gesproken zou worden. Hij vermoedde dat ze dan wel eens spontaan Latijn konden gaan praten, wat volgens hem de taal van God was.

Voor zijn experiment liet hij een paar baby’s naar het hof komen die hij goed liet verzorgen, maar waar niemand ooit tegen mocht spreken of aandacht aan mocht schenken.

Koning Ferdinand stierf echter zonder ooit het antwoord op deze vraag te krijgen. Alle baby’s gingen namelijk dood. Hoewel alle baby’s goed werden verzorgd, bleek het sociaal en talig contact zo belangrijk voor hun psychische en lichamelijke welbevinden, dat geen van allen het experiment van hun liefhebbende staatshoofd overleefde.

‘Motherese’

Een van de manieren waarop volwassenen intuïtief de taalontwikkeling van hun kind stimuleren, is door het gebruik van babytaal, dat ook wel ‘motherese’ wordt genoemd (spreek uit als ‘modderies’). Die taal bestaat uit:
* korte zinnen
* hoge toonsoort
* veel verkleinwoordjes
* veel kirrende geluidjes.

Motherese is gemiddeld ook 10 decibel harder dan gewone taal (dat doen ouders intuïtief goed, omdat voor jonge kinderen een geluid ongeveer 10 a 20 decibellen luider moet zijn dan dat je tegen een volwassene spreekt). Ook worden in Motherese vaak dezelfde woorden herhaald. Dat is ook niet voor niets, want daar leert een baby de taal veel sneller door beheersen dan wanneer er steeds andere woorden worden gebruikt.

Wisje…?

- dat meisjes als ze 32 maanden oud zijn er met twee keer zoveel verkleinwoordjes tegen ze wordt gepraat dan tegen jongens?

- dat alle baby’s hetzelfde brabbelen? Pas vanaf zes maanden kun je verschillen horen omdat kinderen dan meer en meer klanken uit hun moedertaal in hun taal opnemen (en andere klanken die daar niet bij passen nooit meer gebruiken).

- dat een kind van zeven maanden al brabbelt als er naar hem geluisterd wordt en stil wordt als je iets terug zegt? Het eerste ‘gesprek’ heb je als volwassene dus al vijf maanden vóórdat een kind echt gaat praten!

Goeie vraag!

Aan het begin van het derde jaar leren kinderen ook op een goede manier vragen stellen. Daarvoor doen ze gewoon een mededeling en plakken er een vraagteken achter;  ‘Papa loopt?’. Maar na zo’n 24 maanden krijgen ze ineens door dat ze de zaak om moeten draaien en gebruiken ze de volgorde die ze de rest van hun leven volhouden; ‘Loopt papa?’

Woordkennis vierjarigen

Kinderen waar veel tegen gepraat wordt en waar wordt voorgelezen: 3500 woorden
Kinderen in een taalarme omgeving waar niet wordt voorgelezen: 1500 woorden
Kinderen waar thuis vooral een andere taal wordt gesproken: 1000 woorden

Moeilijke termen:

Prelinguistische communicatie – communicatie door middel van bijvoorbeeld klank, gezichtsuitdrukking en gebaren voordat een baby zijn eerste woordjes kan zeggen (maar dus al wel communiceert!)
Holofrase - een zin die uit maar één woord bestaat (‘Poes!’). Een holofrase kan van alles betekenen, maar vooral ouders en ervaren pedagogisch medewerksters snappen al snel wat er wordt bedoeld (‘Kijk, een poes’. ‘Ik wil naar de poes’, ‘Daar zat net een poes!’ etc.  etc.)
Overextensie – Als kinderen een woord te breed gebruiken; alle dieren worden ‘hond’ genoemd, alle auto’s zijn een ‘tractor’ en alle vrouwen met grijs haar heten ‘oma’.

Actief of passief?

Er is een verschil tussen actief taalgebruik en passief taalgebruik. Bij passief taalgebruik bedoelen we dat kinderen de taal begrijpen, bij actief taalgebruik dat ze de taal ook spreken. Vier van de vijf  baby’s van acht maanden begrijpt bijvoorbeeld al  ‘mama’ en ‘papa’, maar bijna geen enkele kan het dan ook al zeggen.

Teveel stimuleren

Kun je je kind op taalgebied ook teveel stimuleren? Ja, dat kan. Ik kende een moeder die om de taal van haar kind te stimuleren de hele dag de radio zachtjes aanzette. ‘Dan hoort ze lekker veel woordjes’ zei ze. Maar jonge kinderen maken nog geen onderscheid tussen achter- en voorgrondgeluiden, dus dat vond ik niet zo’n goed idee. Kinderen hebben ook echt recht op rust en verwerkingstijd.’

Versprekingen

Als kinderen zich verspreken en het wordt steeds verbeterd, kan het gebeuren dat kinderen op den duur minder taal gaan gebruiken. Ze voelen zich dan namelijk steeds bestraft. Daar moeten we dus mee oppassen, want in het begin van hun leven is het belangrijker dat kinderen veel spreken dan dat ze goed spreken. In plaats van te zeggen dat iets ‘fout’ is, kunnen we het goed uitgesproken woord beter nog eens achteloos in ons antwoord herhalen. (‘vraag; ‘Mag ik stoepstengel?’. Antwoord; ‘Ja hoor lieverd, jij mag een soepstengel’.)

Boekentip

Taalontwikkeling en taalstimulering bij baby's, peuters en kleuters + DVD, Goorhuis-Brouwer, S. ISBN10;9066658770

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Gerelateerd

E-learning module
Mondeling taalgebruik en woordenschat in de klas
Mondeling taalgebruik en woordenschat in de klas
Doorloop deze gratis module!
Wij-leren.nl Academie 
Congres
Begrijpend lezen in het po
Begrijpend lezen in het po
Effectief begrijpend leesonderwijs in de midden- en bovenbouw
Medilex Onderwijs 
Taal tips voor thuisonderwijs
Taaltips voor thuis.
Paul Filipiak
taalonderwijs met rijke leeromgeving
Taalonderwijs vraagt een rijke leeromgeving
Dolf Janson
Grammatica in samenhang aanbieden (deel 3)
Grammatica is leuk! (deel 3)
Dolf Janson
Grammatica in samenhang aanbieden (2)
Grammatica is leuk (deel 2)
Dolf Janson
Grammatica in samenhang aanbieden (1)
Grammatica is leuk! (deel 1)
Dolf Janson
eigentijds woordenschatonderwijs met woordcirkel
Maak van de school een woordpaleis
Jos Cöp
Communicatief woordenschatonderwijs
Communicatief woordenschatonderwijs
Paul Filipiak
Een andere grammatica-aanpak
Hoe nuttig zijn grammaticalessen?
Dolf Janson
Tips voor differentiatie in woordenschatonderwijs
Differentiëren binnen woordenschatonderwijs
Martie de Pater
NT2-onderwijs versterken
NT2-onderwijs versterken via formeel en informeel leren
Sylvia Peters
woordenschatonderwijs vernieuwen vraagt om leiderschap
Woordenschatonderwijs in de 21e eeuw: effectief en uitdagend (1)
Jos Cöp
Taalonderwijs betekenisvol en effectief
Taal, daar draait het om!
Bea Pompert
Ouders en VVE
Ouderbetrokkenheid in voor- en vroegschoolse educatie
Annemieke Top
Tips woordenschat
Knikkers spelers en spel: tips voor woordenschatonderwijs.
Paul Filipiak
Tweetaligheid
Tweetaligheid is geen probleem
Sieneke Goorhuis
Taalachterstand
Taalachterstand
Sieneke Goorhuis
Ontwikkeling hersenen
Ontwikkeling hersenen
Sieneke Goorhuis
Interactief voorlezen
Interactief voorlezen onder de loep
Sieneke Goorhuis
Rijk taalaanbod
Rijk taalaanbod door spel
Sieneke Goorhuis
Het vrije spel
Het vrije spel
Sieneke Goorhuis
Taal bij het jonge kind
Taalontwikkeling bij het jonge kind
Sieneke Goorhuis
Goed taal- en leesonderwijs
Vijf onderwijskundige voorwaarden voor goed taal- en leesonderwijs
Jos Cöp
Woordenschat differentiatie
Differentiëren binnen woordenschatonderwijs
Martie de Pater
Taal en omgeving
Taal is niet los te verkrijgen
Sieneke Goorhuis
Taalonderwijs aantrekkelijk en zinvol maken
Hoe kinderen taalonderwijs weer als aantrekkelijk en zinvol kunnen ervaren.
Dolf Janson
Luisterboeken kinderen
Luisterboeken voor kinderen, waar vind je die?
Marleen Legemaat
Woordenschat verbinden met taalbeschouwing
Woorden en betekenissen
Dolf Janson
Leesmotivatie en samenhangend beleid
Wie goed leest, leest graag - en andersom
René Leverink
Denkontwikkeling sociale en non verbale taalontwikkeling jonge kind
De mondelinge taalontwikkeling van jonge kinderen -1-
Paul Filipiak
Taalontwikkeling jonge kind fonologie en lexicaal begrip
De mondelinge taalontwikkeling van jonge kinderen -2-
Paul Filipiak
Verwerving zinsopbouw woordopbouw taalontwikkeling (3)
De mondelinge taalontwikkeling van jonge kinderen -3-
Paul Filipiak
Interactief voorlezen voor jonge kinderen
Interactief voorlezen voor jonge kinderen
Judith Stoep
Belang woordenschatonderwijs
Woordenschatonderwijs -6-
Paul Filipiak
Woorden in het brein
Woorden in het brein -11-
Paul Filipiak
Taalkansen voor het jonge kind
Taalkansen voor het jonge kind
Bertine van den Oever
Taalkansen voor het jonge kind
Taalkansen voor het jonge kind
Bertine van den Oever
Prentenboeken goed voor woordenschat
Woordenschat uitbreiden met prentenboeken
Paul Filipiak
Taalontwikkelingsstoornissen in de klas
Taalontwikkelingsstoornissen in de klas
Marleen Legemaat
Werkmap begrijpend luisteren en woordenschat
Werkmap Begrijpend luisteren en woordenschat
Machiel Karels
Werkmap fonemisch bewustzijn
Werkmap Fonemisch bewustzijn
Machiel Karels
Technisch lezen in een doorlopende lijn
Technisch lezen in een doorlopende lijn; een praktisch handboek voor de basisschool.
Paul Filipiak
Het belang van vroege mondelinge taalvaardigheid
Al pratend wijs; het belang van een goede vroege mondelinge taalvaardigheid
Paul Filipiak
Het meertalige kind
Het meertalige kind
Paul Filipiak
Ondersteunend tekenen
Ondersteunend tekenen (bij TOS)
Marleen Legemaat
Ondersteunend tekenen
Ondersteunend tekenen (bij TOS)
Marleen Legemaat
Red de taal van de toetsenmaker!
Red de taal van de toetsenmaker!
Karen Heij
Red de taal van de toetsenmaker!
Red de taal van de toetsenmaker!
Karen Heij
Red de taal van de toetsenmaker!
Red de taal van de toetsenmaker!
Karen Heij


Inschrijven nieuwsbrief

Inschrijven nieuwsbrief



Inschrijven nieuwsbrief

[extra-breed-algemeen-kolom2]



logopedie
NT2
taalontwikkeling
taalontwikkelingsstoornis TOS
voorlezen
woordenschat

 

Mis geen bijdragen

Inschrijven nieuwsbrief

Volg wij-leren.nl

Volg ons op LinkedIn Volg ons op twitter Volg ons op facebook Volg ons op instagram Volg ons op pinterest