Taalkansen voor het jonge kind

Bertine van den Oever

Onderwijsadviseur en coach bij Wij-leren.nl

 

  Geplaatst op 28 maart 2022

Misschien zit je wel twee keer per dag een half uur in de kring met je jonge kinderen om taalles te geven terwijl de betrokkenheid al na 10 minuten lager wordt. Waarom? Omdat je denkt of te horen krijgt dat dit moet. Of omdat het lijkt alsof er niet genoeg taalonderwijs gegeven wordt. Misschien omdat je niet goed uit kan leggen dat je veel taalonderwijs geeft, terwijl je dit intuïtief wel doet.

Het kan ook zijn dat je een startende leraar bent en je echt niet weet hoe je geïntegreerd betekenisvol thematisch taalonderwijs geeft. Daarom heb ik de moeite genomen om een en ander op een rij te zetten, om te laten zien dat er op allerlei momenten van de schooldag in groep 1/2 kansen zijn om de taalontwikkeling van de leerlingen te stimuleren.

Je zal zien dat kleuters veel meer met taal bezig dan je in eerste instantie misschien zou vermoeden. En... dat het speels, kort en krachtig kan zijn of al geïntegreerd is in een andere activiteit.

Visuele discriminatie

Dit ontwikkelingsgebied is een voorloper op de cijfer- en letterkennis. Het gaat om het exact waarnemen van een vorm en deze exact namaken. Denk hierbij aan een puzzel, een kralenplank, een mozaïekvorm, een kralenreeks, kapla enz. enz. en deze namaken van een voorbeeld.

Het gaat dus niet om de expressie in dit geval, maar om reproduceren. Hiermee bereiden we het brein voor op het exact naschrijven van cijfers en letters. Wanneer het brein nog niet rijp is hiervoor, zie je veel letters en soms ook woorden in spiegelbeeld.

Deze oefeningen kan je heel goed aanbieden als keuze bij de INLOOP of tijdens SPELEN en WERKEN.
 
De leerlingen oefenen ondertussen ook de fijne motoriek.

Fonemisch bewustzijn

Boeken zitten vaak vol met rijmende zinnen, benadruk dit en maak de leerlingen bewust van de eindrijm in de klanken die rijmen. Vaak zit er ook een alliteratie in boeken, gebruik deze om de beginrijm te benadrukken.
 
 
Deze oefeningen kan je heel goed combineren met het VOORLEZEN
 
Laat leerlingen spullen opzoeken in de klas en buiten of meenemen vanuit huis die beginnen met een bepaalde klank. Leerlingen zijn extra betrokken als deze klank niet willekeurig aan de beurt is, maar gevonden is in een betekenisvolle context van een boek of een naam. Herhaal de klank aan de hand van de verzamelde spullen. Je kunt de klank ondersteunen met de beweging van het klankgebarenalfabet om zo ook het motorische geheugen aan te spreken.
 
Deze oefening kan je BUITEN en BINNEN bewegend doen tijdens een INSTRUCTIEMOMENT en de spullen op een tafel of in een cirkel op de stoep neer laten leggen.

Mondelinge communicatie

Organiseer het ons bekende ‘kringgesprek’ coöperatief, dus op andere manieren en/of plekken zodat het een GESPREK wordt en de leerlingen veel met elkaar aan het woord zijn. 
  1. Geef ze duidelijke kaders om met elkaar te praten. Introduceer bv. de praatpop: wie de pop in handen heeft is aan de beurt om te praten en de anderen luisteren. 
     
  2. Maak zo vaak mogelijk kleine groepjes: dus praat in de kring met je schoudermaatje, of tafelgroepjes: dus praat aan je tafelgroepje met je tafelgenoten. Dit kan tijdens de eerste pauze en/of tweede pauze. Op deze manier komen de leerlingen veel meer aan het woord.
     
  3. Geef ze een duidelijk onderwerp. Wat heb je gisteren gegeten? Of waar wil je graag mee gaan spelen? Of wat is je lievelingsdier? Zoek hierbij steeds weer andere relevante herkenbare onderwerpen voor de leerlingen of speel in op wat de leerlingen aandragen en ondersteun dit met een plaatje op het digibord.
Tijdens het SPELEN IN HOEKEN vindt er tijdens het rollenspel zeer veel mondelinge communicatie plaats. Wanneer je bij de bouwhoek en de kapla karakterfiguren toevoegt, vergroot je de kans dat de leerlingen ook hier meer mondelinge communicatie toepassen.

Ook de inzet van regisserend spel met playmobil, lego e.d. vergroot de kans op rollenspel met dit spelmateriaal en daarmee de kans op mondelinge communicatie.
 
De leerlingen vergroten ondertussen ook hun woordenschat en sociale vaardigheden.

Woordenschat

Tijdens het VERTELLEN  en VOORLEZEN van verhalen zijn er vele kansen om de woordenschat te vergroten van de leerlingen. Ga hier bewust mee om door altijd een strook en een stift bij de hand te hebben om vervolgens een ‘nieuw’ ontdekt woord op te schrijven en op een woordenschatmuur te hangen. Hang hier een plaatje bij zodra je hier tijd voor hebt of laat een leerling een plaatje zoeken of een foto maken. Woorden zonder visualisatie missen hun doel bij kleuters. Herhaal de nieuwgevonden woorden regelmatig door middel van verschillende spelletjes, denk bijvoorbeeld aan een 'ren je rot' buiten naar de plaatjes van de woorden die jij opnoemt.
 
De leerlingen vergroten ook hun vaardigheden van begrijpend luisteren.
 

Begrijpend luisteren en Boekoriëntatie

Stel tijdens het VOORLEZEN nieuwsgierige vragen over het verhaal. Bij de kaft: over wie gaat dit boek denken jullie? Halverwege: Hoe zou het aflopen? enz. enz.  Gebruik ook taalbegrippen die helpen bij de oriëntatie op een boek, zoals: begin, eind, schrijver, tekenaar enz. enz. Op deze manier leren de leerlingen van het voorlezen en jouw vragen terwijl het voor hen nog steeds boeiend is.

Ontluikende geletterdheid

Leerlingen doen alsof ze schrijven tijdens het SPELEN in HOEKEN. Er moet een menukaart komen, een boodschappenbriefje geschreven worden, een boete uitgeschreven worden en ga zo maar door. Als leraar kan je voortdurend uitdagen tot geschreven taalproducten en de functie hiervan. De leerlingen ervaren voortdurend dat dit in de volwassen wereld betekenis heeft en kunnen in hun zone van naaste ontwikkeling hier vorm aan geven.

Letterkennis

Leerlingen maken kennis met letters door ermee te kunnen spelen en experimenteren. Activiteiten met letters moeten speels, visueel, tactiel en motorisch van aard zijn, denk hierbij aan stempels en letters van schuurpapier, van siliconen, van plastic enz.
 
De leerlingen maken hier zomaar vormen van en, naar gelang ze toe zijn aan lezen, gaan ze de letters steeds meer herkennen en gebruiken om er herkenbare woorden van te maken. Voor de klankletterkoppeling is het interactieve klankstempelset ‘kiene klanken’ een uniek leermiddel waarmee leerlingen zelfstandig de koppeling tussen een klank en een letter kunnen ontdekken.
 
Deze oefeningen kan je aanbieden als keuze tijdens de INLOOP en SPELEN & WERKEN.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Gerelateerd

Lespakket
Veilig van A naar B met Streetwise Digitaal
Veilig van A naar B met Streetwise Digitaal
Probeer de nieuwe digitale leerlijn van de ANWB schooljaar 2023-2024 gratis uit. Meld je nu aan!
ANWB 
Webinar
Taalontwikkeling en taalbeleid
Taalontwikkeling en taalbeleid
Gratis webinar met Karen Heij
Wij-leren.nl Academie 
Veilig van A naar B met Streetwise DigitaalTaalgericht onderwijs
Taal in alle vakken - De sleutel naar taalgericht onderwijs
Gerdineke van Silfhout
Taalontwikkeling
Taalontwikkeling: door taal worden kinderen mensen
Steven Pont
Rekentaalkaart
Leraren leren omgaan met taal in de rekenles
Annemieke Top
Taal en omgeving
Taal is niet los te verkrijgen
Sieneke Goorhuis
Denkontwikkeling sociale en non verbale taalontwikkeling jonge kind
De mondelinge taalontwikkeling van jonge kinderen -1-
Paul Filipiak
Taalontwikkeling jonge kind fonologie en lexicaal begrip
De mondelinge taalontwikkeling van jonge kinderen -2-
Paul Filipiak
Taal bij het jonge kind
Taalontwikkeling bij het jonge kind
Sieneke Goorhuis
Verwerving zinsopbouw woordopbouw taalontwikkeling (3)
De mondelinge taalontwikkeling van jonge kinderen -3-
Paul Filipiak
Communicatieve klas
De communicatieve klas - deel 1
Paul Filipiak
Doe maar Taal
Doe maar taal
Marleen Legemaat
Het belang van vroege mondelinge taalvaardigheid
Al pratend wijs; het belang van een goede vroege mondelinge taalvaardigheid
Paul Filipiak
Uitdagende peuters en kleuters uitdagen
Uitdagende peuters en kleuters uitdagen
Lianne Jongsma
Uitdagende peuters en kleuters uitdagen
Uitdagende peuters en kleuters uitdagen
Lianne Jongsma


Inschrijven nieuwsbrief

Inschrijven nieuwsbrief



Inschrijven nieuwsbrief

Effecten van aanpakken voor een soepele overgang naar po
Vier jaar! Hoe stimuleer je een soepele overgang naar de basisschool?
Effect van leesmethodes op leesvaardigheid
Welk effect hebben leesmethodes?
Hulpstappen bij het spellen
Welke hulpstap is voor leerlingen effectief bij het leren spellen?
Interventies versterken van motivatie volwassen NT2 deelnemers
Hoe versterk je online het actief leren van volwassen NT2-deelnemers?
Hoe bevorder je studievaardigheden en zelfsturing van laagopgeleide nt2 leerlingen?
Hoe bevorder je zelfsturing van laagopgeleide nt2-leerlingen?
Effect modelleren leesstrategie hardop denken volwassenen
Hardop denken: goede strategie voor volwassen leerders?
Uitgangspunten kenmerken leeromgeving niveau twee f
Hoe help je mensen naar niveau 2f van de Nederlandse taal?
Het belang van vroegsignalering bij ontwikkelingsvoorsprong
Hoe belangrijk is het vroeg signaleren van een ontwikkelingsvoorsprong?
Didactische aanpak zwakke lezers in het basisonderwijs
Wat is de beste didactische aanpak voor zwakke lezers?
Verdiepingsopdrachten voor goede spellers in bovenbouw bo
Wat zijn effectieve verdiepingsopdrachten voor goede spellers?
Ouderbetrokkenheid VVE
Differentiatie in ouderbetrokkenheid in de voor- en vroegschoolse educatie
GAS methodiek
GAS geven: doelgericht werken aan taal en lezen in Passend Onderwijs
Animaties taal po
Gebruik van animaties bij taal in basisonderwijs
Schooltaal woordenschat po
Schooltaal en woordenschat in taalonderwijs op de basisschool
Taalonderwijs BBL
Taalonderwijs in BBL-trajecten MBO
[extra-breed-algemeen-kolom2]



taalontwikkeling
voor- en vroegschoolse educatie (VVE)

 

Mis geen bijdragen

Inschrijven nieuwsbrief

Volg wij-leren.nl

Volg ons op LinkedIn Volg ons op twitter Volg ons op facebook Volg ons op instagram Volg ons op pinterest