(Hardop)denkend leren lezen - Begrijpend lezen is denkend lezen - intro en overzicht (0)

  Geplaatst op 23 december 2022

Goed kunnen lezen is een samenspel van denken, decoderen en snelle woord(deel)herkenning. Goede lezers voeren als het ware een innerlijke dialoog, een innerlijk gesprek met de tekst, wanneer ze lezen. Veel van onze leerlingen zijn echter geen denkende lezers en weten ook niet goed waarom zij zich tot denkende lezers zouden moeten ontwikkelen. Het is onze taak om hen te helpen. Het hardopdenkend(voor)lezen vormt daarbij de belangrijkste onderwijstechniek en de belangrijkste techniek om lezend te leren voor leerlingen. Waarom is dit zo belangrijk? Wat houdt dit hardopdenkend lezen in? Hoe en wanneer gebruik je dit in je leesonderwijs? Welke manieren van differentiatie werken bij hardopdenkend lezen? En hoe kan je door hardopdenkend lezen het leesniveau van de leerlingen evalueren? In deze serie worden deze en andere vragen besproken.

In 14 artikelen worden de volgende vijf hoofdthema’s behandeld:

  1. Het denkend lezen in perspectief
  2. Onderwijs in denkend lezen
  3. Leesstrategieën en leesdoelen
  4. Differentiatie
  5. Tips en trucs

Hieronder volgt een overzicht van alle 14 artikelen: 

Samenvattend

Begrijpend lezen is denkend lezen. De inhoud van teksten is van primair belang en de aandacht voor het lezen met enkele leesstrategieën is ondersteunend. Daarbij blijft leesmotivatie onmisbaar om goed te leren lezen. Er is een sterke samenhang tussen woordkennis en leesbegrip. In het eerste hoofdthema worden de mogelijke oorzaken achter die relatie en de gevolgen besproken. Ook wordt ingegaan op het denkend lezen in het perspectief van het studerend lezen. Verder wordt de oorsprong van het hardopdenkend leren lezen besproken en wordt informatie over het lezende brein gegeven. Daaruit komen belangrijke aandachtspunten naar voren voor het leesonderwijs. Tot slot wordt de procesgerichte evaluatie van leesvaardigheid behandeld. 

Met een basis-lesmodel wordt in het tweede hoofdthema het interactief hardopdenkend geïntroduceerd. Het heeft vooral betrekking op aantrekkelijke inhoud van teksten en het strategisch lezen blijft nog impliciet. Dit model kan ook worden toegepast bij moeizaam lezende leerlingen en bij leerlingen die hun leesmotivatie hebben verloren. Het basis-lesmodel houdt rekening met de zone van de naaste leesontwikkeling en met het tweezijdig of interactieve onderwijzen. Tot slot worden beperkingen van het hardopdenkend lezen besproken. 

In het derde hoofdthema gaat het over het hardopdenkend lezen met enkele leesstrategieën. Dit zijn er weinig en ze moeten worden onderscheiden van leesdoelen. Besproken wordt wat kan worden verstaan onder leesstrategieën. Het interactief hardopdenkend lezen met enkele leesstrategieën is goed inzetbaar bij het studerend lezen. Tot slot wordt nagegaan wat er (niet) werkt bij het onderwijzen van leesstrategieën, of eigenlijk denkstrategieën. 

In het vierde hoofdthema wordt de differentiatie van het hardopdenkend lezen besproken. Eerst in een eenvoudige vorm. Vervolgens kan met de besproken ingrediënten, waaronder de tips en trucs uit het vijfde hoofdthema, een les met differentiatie worden voorbereid en uitgevoerd, waarbij het zogenoemde afpellen van de instructie centraal staat. Deze eenvoudige vorm van differentiatie kan eventueel meegenomen worden naar de theoretisch uitgebreidere 1-zorgroute. 

Paul Filipiak, oktober 2022.

Geraadpleegde literatuur

  1. Stoeldraijer, J., & Boers, M. (2013). Begrijpend lezen: anders, beter en leuker! Redax Magazine, 14-18. 
  2. Bus, A.G. (2005). Two More Miles To Go. Naar een balans tussen, foneemtraining en betekenisverwerving in de bestrijding van leesproblemen en (pseudo-)dyslexie. Leiden: Universiteit Leiden. Geraadpleegd van https://scholarlypublications.universiteitleiden.nl/handle/1887/613
  3. Harvey, S., & Goudvis, A. (2007). Strategies That Work: Teaching Comprehension for Understanding, Engagement, and Building Knowledge. Grades K-8. Portland, ME: Stenhouse Publishers.
  4. Allington, R.L. (2001). What Really Matters for Struggling Readers: Designing Research-Based Programs. New York: Longman.
  5. Wilhelm, J.D. (2001). Improving Comprehension withThink-Aloud Strategies: Modeling What Good Readers Do. Wilkinsburg: Scholastic Press.
  6. Brassell, D., & Rasinski, T. (2008). Comprehension That Works: Taking Students Beyond Ordinary Understanding to Deep Comprehension. Huntington Beach: Shell Education.
  7. Pressley, M., & Allington, R.L. (1998). Reading Instruction That Works: The Case for Balanced Teaching. New York: The Guilford Press.
  8. Vernooij, K. (2010). Effectief leesonderwijs nader bekeken: Technisch lezen, woordenschat en leesstrategieën. Utrecht: PO-raad.
  9. Berends, R. (2010). Narrigheid en narigheid over begrijpend lezen; een reflectie op discussie, dilemma's en problemen: interne publicatie taalspecialisten. Amersfoort: SLO.
  10. Broek, P., van den (2009). Cognitieve en neurologisch processen tijdens begrijpend lezen: fundamenteel onderzoek en onderwijskundige toepassing [Oratie]. Leiden: Universiteit Leiden. Geraadpleegd van https://scholarlypublications.universiteitleiden.nl/access/item%3A2930538/view
  11. Block, C.C., & Pressley, M. (2002). Comprehension Instruction: Research-Based Best Practices. New York: Guilford Press.
  12. Oczkus, L. (2009). Interactive Think-Aloud Lessons: 25 Sure Fire Ways to Engage Students and Improve Comprehension. Wilkinsburg: Scholastic Press.
  13. Elsäcker, W. van. (2002). Begrijpend lezen. Een onderzoek naar de invloed van strategiegebruik, leesmotivatie, vrijetijdslezen en andere factoren op het begrijpend lezen van eerste en tweede taalleerders in de middenbouw van het basisonderwijs. Amsterdam: Stichting Lezen.
  14. Aarnoutse, C.A.J. (1998). Begrijpend leestest en Leesattitudeschaal BLT TO. Amsterdam: Pearson Assessment and Information BV. 
  15. Wilhelm, J.D. (2008). Hardopdenkend leren lezen. Helmond: Onderwijs Maak Je Samen.
  16. Walta, J. (2011). Open Boek. Handboek leesbevordering door Jos Walta. Eindhoven: De Boekenberg.
  17. Wilhelm, J.D. (2002). Action Strategies for Deepening Comprehension: Role Plays, Text-Structure Tableaux, Talking Statues, and Other Enactment Techniques That Engage Students with Text. Wilkinsburg: Scholastic Press.
  18. Filipiak, P., & Walta, J. (2006). Juf, ik was Monica! Kinderen spelen een verhaal. Jeugd in School en Wereld, 91(8), 29-33.
  19. Boerma, I., Maders, A., & Markhorst, M. (n.d.). Begrijpend lezen Nieuw Stijl. Verkegen op 25 november 2022, van https://docplayer.nl/3119564-Begrijpend-lezen-nieuwe-stijl.html
  20. Hiebert, H., & Kamil, L.M. (2005). Teaching and Learning Vocabulary: Bringing Research to Practice. Mahwah, NJ: Erlbaum.
  21. Beck, L. McKeown, G. & Kucan, L. (2010). Veel gestelde vragen over woordenschatonderwijs: volgens de aanpak van 'Lezend woorden leren'. Helmond: Onderwijs Maak Je Samen.
  22. Beck, L. McKeown, G., & Kucan, L. (2008). Creating Robust Vocabulary; Frequently Asked Questions and Extended Examples. New York: Guilford Press.
  23. Manguel, A. (2000). Een geschiedenis van het lezen. Amsterdam: Ambo. 
  24. Hagoort, P. (2002). De hersenen aan het woord. Door: Henk Maassen, Nr. 51/52 - http://medischcontact.artsennet.nl/blad/Tijdschriftartikel/De-hersenen-aan-het-woord.htm
  25. Fisher, D. Frey, N., & Lapp, D. (2009). In A Reading State of Mind. Brain Research; Teacher Modeling and Comprehension Instruction. Newark: International Reading Association. 
  26. Stemmer, B., & Whitaker, H. (2008). Handbook of The Neuroscience of Language. Amsterdam: Elsevier.
  27. Duin, L.V., Filipiak, P., Luijendijk, A., & Vernooij, K. (2006). Leeshuis. Begrijpend en studerend lezen. Methodeboek. Groningen: Noordhoff Uitgevers. 
  28. Beers, K. (2002). When Kids Can’t Read: What Teachers Can Do. Londen: Heinemann.
  29. Harvey, S., & Goudvis, A. (2000). Strategies That Work: Teaching Comprehension to Enhance Understanding. Portland, ME: Stenhouse Publishers.
  30. Förrer, M., & Leenders, Y. (2010). Werken met groepsplannen. Utrecht: PO-raad.
  31. Filipiak, P. (2005). Begrijpend lezen met leesstrategieën. Jeugd in School en Wereld, 89(10), 12-15. 
  32. Fountas, I.C., & Pinnell, G.S. (1996). Guided Reading. Good first Teaching for All Children. Londen: Heineman. 
  33. International Reading Association (1998). Learning To Read and Write: Developmentally appropriate practices For Young Children; A joint position statement of the International Reading Association (IRA) and the National Association for the Education of Young Children (NAEYC). The Reading Teacher, 52(2), 193-216.
  34. Hiebert, E.H., Pearson, P.D., Taylor, B.M., Richardson, V., & Paris, S.G. (1998). Every Child A reader. Applying Reading Research in the Classroom. Santa Cruz: Center for the improvement of Early Reading Achievement (CIERA). 
  35. Fountas, C., & Pinnell G.S. (2001). Guiding Readers and Writers (Grades 3-6): Teaching, Comprehension, Genre, and Content Literacy. Londen: Heineman.
  36. Hirsch, E.D. (2003). Reading Comprehension Requires Knowledge of Words and the World; Scientific Insights into the Fourth-Grade Slump and the Nation’s Stagnant Comprehension Scores. American Educator, 27(1), 10-29. 
  37. Perfetti, C., & Frishkoff, G. (2008). The Neural Bases of Text and Discourse Processing. In Stemmer, B. and Whitaker, H.A. (Red.), Handbook of the Neuroscience of Language (pp. 165-173). Amsterdam: Elsevier.
  38. MacWhinney, B., & Ping, L. (2008). Neurolinguistic Computational Models. In Stemmer, B. and Whitaker, H.A. (Red.), Handbook of the Neuroscience of Language (pp. 229-236). Amsterdam: Elsevier.
  39. Aldridge, C.R., Page, S., & Parker, M.S. (2009). The Brain Book; An Illustrated Guide to its Structure, Function, and Disorders. Londen: Dorling Kindersley.
  40. Filipiak, P. (2006). De didactiek van het 'Hardopdenkend (voor)lezen'. Jeugd in School en Wereld, 90(6), 20-23.
  41. Marzano, R.J. (2004). Building Background Knowledge for Academic Achievement. Denver: Association for Supervision and Curriculum Development.
  42. Cito (2007). Balans over leesstrategieën in het primair onderwijs. Uitkomsten van de eerste peiling in 2005. Arnhem: Cito B.V.  
  43. Duke, N.K., Ward, A.E., & Pearson, P.D. (2021). The Science of Reading Comprehension Instruction; What have decades of research told us about the nature of comprehension and how to develop students’ comprehension in schools? The Reading Teacher, 74(6), 663-672.
  44. Guthrie, J., & Ozgungor, S. (2002). Instructional Contexts for Reading Engagement. In Block, C.C. and Pressley, M. (Red.), Comprehension Instruction: Research-Based Best Practices. New York: The Guilford Press. Het hele artikel is vertaald door Onderwijs Maak Je Samen (OMJS), waar de rechten voor verspreiding in Nederland berusten.
  45. Raudszus, H. (2020). Welke manier van toetsen geeft het meest valide en betrouwbare beeld van de leesvaardigheid bij kinderen in het basisonderwijs? Den Haag: Kennisrotonde.
  46. Aarnoutse, C.A.J. (2017). Onderwijs in begrijpend lezen. Orthopedagogiek: Onderzoek en praktijk, 56, 269-291.
  47. Clements, J. (2017). Building an Outstanding Reading School. Six strategies to make reading for pleasure work in your school. Northamptonshire: Oxford School Improvement.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Gerelateerd

Congres
Leesproblemen en dyslexie
Leesproblemen en dyslexie
Herken en begeleid leerlingen met stagnaties bij lezen
Medilex Onderwijs 
Webinar
Taalontwikkeling en taalbeleid
Taalontwikkeling en taalbeleid
Gratis webinar met Karen Heij
Wij-leren.nl Academie 
Taalgericht zaakvakonderwijs (4): Verdieping
Taalgericht zaakvakonderwijs (4): Verdieping, de vier V's
Paul Filipiak
Leesdorst lessen - 1
Leesdorst lessen (1) - Tien tips voor een goede les
Paul Filipiak
Begrijpend lezen
Begrijpend lezen is kwestie van denken
Karin van de Mortel
Denkend lezen
Denkend lezen - begrijpend lezen naar een hoger niveau
Dolf Janson
Denkend lezen
Denkend lezen - begrijpend lezen naar een hoger niveau
Dolf Janson
Taalgericht zaakvakonderwijs (1) Reflectie
Taalgericht zaakvakonderwijs (1): Reflectie op begrijpend lezen
Paul Filipiak
Begrijpend lezen is een houding
Begrijpend Lezen - geen vak maar een houding
Terry van de Beek
Begrijpend leesresultaten
Het optimaliseren van begrijpend leesresultaten
Karin van de Mortel
Cooperatief leren in leesonderwijs
Gebruik het ook in je leesonderwijs!
Paul Filipiak
leesonderwijs, hoe anders
Leesonderwijs: wat is er mis en hoe kan het anders?
Jos Cöp
Cooperatief leren in leesonderwijs
Gebruik het ook in je leesonderwijs!
Paul Filipiak
Effectief leesonderwijs
Aantrekkelijk en effectief leesonderwijs: motiverend!
Paul Filipiak
technisch begrijpend studerend lezen
Hoe zinvol is het onderscheid tussen technisch, begrijpend en studerend lezen
Paul Filipiak
Lezen van teksten
Makkelijk en moeilijk lezen
Paul Filipiak
Close Reading
Begrijpend lezen vervangen door Close Reading?
Paul Filipiak
Begrijpend lezen vak
Begrijpend lezen als vak afschaffen?
Paul Filipiak
Leesbegrip en leesonderwijs, instructie
De vele kanten van leesbegrip -2; instructie
Paul Filipiak
Grip op leesbegrip
Beter toetsen en evalueren van lezen met begrip
Karin van de Mortel
Leesbegrip en aanbod leesonderwijs
De vele kanten van leesbegrip-1; het aanbod
Paul Filipiak
toetsen in het leesonderwijs -pirls, pisa
Gedachteloze leesvaardigheden 1- De PIRLS en PISA - paniek
Paul Filipiak
Gedachteloze leesvaardigheden-2
Gedachteloze leesvaardigheden 2 - De verwaarloosde kant van leesbegrip
Paul Filipiak
Aanbevelingen uit leesonderzoek voor leesonderwijs
Het achteloze leesbeleid - Tien aanbevelingen voor leesonderzoek en onderwijs
Paul Filipiak
Close Reading
Close Reading - Werken aan dieper tekstbegrip in het basisonderwijs
Marleen Legemaat


Inschrijven nieuwsbrief

Inschrijven nieuwsbrief



Inschrijven nieuwsbrief

[extra-breed-algemeen-kolom2]



avi-niveau
begrijpend lezen
leren lezen
taalontwikkeling
technisch lezen
woordenschat

 

Mis geen bijdragen

Inschrijven nieuwsbrief

Volg wij-leren.nl

Volg ons op LinkedIn Volg ons op twitter Volg ons op facebook Volg ons op instagram Volg ons op pinterest