Leraar, een rijk beroep

Geplaatst op 24 april 2017

De beschrijving van de kern en inhoud van het beroep

1.1 — INLEIDING

Het beroep leraar heeft een enorme rijkdom aan verschijningsvormen. De grote verschillen tussen en binnen de onderwijssectoren leiden tot een grote variatie in wat er van leraren wordt gevraagd en hoe zij werken. De leraar in het basisonderwijs werkt met leerlingen over de volle bandbreedte van leeftijd (4-12 jaar) en leermogelijkheden. Die leraar is een generalist die van alle markten thuis moet zijn. Ook de vakspecialist in het voortgezet onderwijs of het middelbaar beroepsonderwijs is er in veel varianten. We vinden hier zowel de academicus die voorbereidt op hoger en wetenschappelijk onderwijs als de technicus of vakvrouw die een leerling leidt naar het beroep. Dan is er ook nog de leraar in het speciaal onderwijs die zich heeft gespecialiseerd om leerlingen met zeer uiteenlopende mogelijkheden te helpen zich te ontwikkelen.

Deze verscheidenheid in de beroepspraktijk heeft gevolgen voor de inhoud van het beroep en het belang van verschillende aspecten van bekwaamheid. Desondanks is er een gemeenschappelijke kern en een basis van beroepskennis en -kunde. Die basis wordt in de bekwaamheidseisen beschreven.

1.2 — De KERN VAN HET BEROEP

De leraar geeft onderwijs en laat zijn1 leerlingen leren in een interactief leerproces. Op basis van zijn kennis en kunde geeft de leraar vorm aan zijn onderwijs en maakt hij keuzes in wat hier en nu voor deze leerling en deze groep leerlingen moet gebeuren. De leraar stimuleert het leren van zijn leerlingen en draagt daarmee bij aan hun ontwikkelkansen en -perspectieven.

De leraar zoekt daarbij steeds naar een goede balans tussen de overdracht van kennis en vaardigheden, het leerproces, het leren denken en het meer zelfstandig leren van de leerlingen. De leraar organiseert het leren, begeleidt, stimuleert en motiveert. Hij sluit zo goed mogelijk aan bij de mogelijkheden, de sterke en de zwakke kanten van de leerlingen.

1.3 — DE VERANTWOORDELIJKHEID VAN DE LERAAR

De leraar heeft een maatschappelijke opdracht en speelt een belangrijke rol in de vorming van zijn leerlingen tot zelfstandige en verantwoordelijke mensen die hun weg kunnen vinden in de maatschappij. De leraar deelt deze verantwoordelijkheid met collega’s, ouders en anderen die voor de leerlingen verantwoordelijk zijn.

De leraar is verantwoordelijk voor de inhoud van zijn onderwijs (vakinhoudelijk bekwaam) en de manier waarop zijn leerlingen die inhoud leren (vakdidactisch bekwaam). Daarnaast is hij verantwoordelijk voor een veilig, ondersteunend en stimulerend leerklimaat (pedagogisch bekwaam).

1.4 — DE LERAAR ALS PROFESSIONAL

De leraar heeft een complex beroep dat hoge eisen stelt aan het professionele niveau van zijn beroepskennis en -kunde. Hij maakt afwegingen en keuzes, zowel in de dagelijkse uitvoering als in de bijstelling en verbetering van zijn onderwijs.

In het onderwijs is professioneel werken teamwerk. Om zijn beroep goed te kunnen uitoefenen moet de leraar kunnen organiseren, plannen, samenwerken en prioriteiten stellen. Net zoals andere professionals binnen en buiten het onderwijs is de leraar verantwoordelijk voor de manier waarop hij werkt2.

De leraar heeft een onderzoekende, resultaat- en ontwikkelingsgerichte houding. Hij wil zich blijven ontwikkelen in zijn werk. Hij vindt het belangrijk om dat samen met zijn collega’s te doen. Figuur 1 is een schematische weergave van het bovenstaande


Figuur 1: Een brede professionele basis en de kern van het beroep.

1.5 — DE INHOUD VAN HET BEROEP

1.5.1 Het dagelijks werk

De leraar ontwikkelt, geeft lessen en begeleidt zijn leerlingen bij het leren. Hij beoordeelt en analyseert regelmatig de resultaten van het leren en plant de voortgang van zijn onderwijs aan de hand van deze resultaten. Zo nodig past de leraar zijn pedagogisch-didactisch handelen daarop aan. De leraar koppelt het resultaat van het leren aan de leerling terug met gerichte feedback. Hij kijkt terug op zijn werk, administreert en bereidt zich voor op de volgende dag.

De specifieke invulling van het dagelijks werk van de leraar is afhankelijk van de context waarin hij werkt. Zijn manier van onderwijs geven kan variëren van uitleggen en instructie geven tot begeleiding van (groeps-) leeractiviteiten en praktische opdrachten, van coaching aan individuele leerlingen tot stagebegeleiding in de beroepspraktijk.

De samenwerking met collega’s kan variëren van regulier overleg, collegiale consultatie, intervisie en samen leren tot samenwerken in zelfstandige teams of andere vormen van onderwijsorganisatie.

1.5.2 Door het jaar heen

De leraar stelt een onderwijsprogramma samen om uitvoering te geven aan wat moet worden geleerd (kerndoelen, eindtermen, examenprogramma’s, eisen beroepspraktijk, eisen school en dergelijke). Binnen zijn programma en aanpak zorgt hij voor mogelijkheden om te differentiëren naar niveau en kenmerken van zijn leerlingen.

Hij plant en organiseert zijn werk en evalueert geregeld zijn lessen en onderwijsprogramma’s, ook met collega’s. Waar nodig stelt hij deze lessen en programma’s bij en/of verbetert ze. Ook onderhoudt en ontwikkelt hij zijn eigen bekwaamheid.

1.5.3 De werkcontext

De leraar werkt in een organisatie met een eigen identiteit en visie. Met zijn collega’s vormt hij een professionele gemeenschap, waarin wordt samengewerkt, geleerd en ontwikkeld. In deze context kan hij zijn onderwijs professioneel verantwoorden.

Daarnaast heeft hij contacten met ouders en anderen die voor de ontwikkeling van een leerling belangrijk zijn. Dat zijn bijvoorbeeld deskundigen binnen en buiten de school, samenwerkingspartners van de school of, in het kader van bijvoorbeeld werkplek-leren mensen in het bedrijfsleven zoals praktijkopleiders.

Figuur 2 is een schematische weergave van het bovenstaande.

Figuur 2: De inhoud van het beroep.

1.6 — VANUIT KERN EN INHOUD NAAR BEKWAAMHEIDSEISEN

De bekwaamheid van de leraar wordt in belangrijke mate bepaald door zijn vakinhoudelijke en pedagogisch-didactische kennis en kunde. De basis daarvan wordt in de bekwaamheidseisen vastgelegd. Bij de interpretatie van de bekwaamheidseisen zijn de volgende uitgangspunten van belang:

  • De leraar is een professional. Hij heeft een complex professioneel beroep dat hoge eisen stelt aan het niveau van zijn beroepskennis en -kunde. De leraar werkt in een professionele ruimte waarin hij verantwoordelijkheid neemt en voortdurend afwegingen en keuzes maakt. Hij werkt met een onderzoekende, resultaat- en ontwikkelingsgerichte houding zowel in de dagelijkse uitvoering als bij het bijstellen en verbeteren van het onderwijs. Het vermogen om zich blijvend te kunnen ontwikkelen in zijn werk, samen, met en van zijn collega’s te kunnen leren en bij de tijd te blijven is daarbij essentieel3. Als professional in het onderwijs kan hij op basis van een brede algemene ontwikkeling, actuele ontwikkelingen in de samenleving vertalen naar zijn onderwijspraktijk.
  • Het gewenste niveau van beroepskennis en -kunde maakt het noodzakelijk dat de leraar een opleiding voltooid heeft op ten minste bachelor- of masterniveau of een opleiding die daaraan gelijkwaardig is4. Deze opleidingen moeten voldoen aan algemene criteria van niveau en kwaliteit, die dus ook voor deze bekwaamheidseisen gelden. Eisen betreffende de taal- en rekenvaardigheid van de leraar maken hier deel van uit. Deze criteria vormen het referentiekader voor het vaststellen van het niveau van bekwaamheid5. Zij zijn daarom in de bekwaamheidseisen opgenomen.
  • Werken in het onderwijs is teamwerk: samenwerken met collega’s, ouders en anderen6, het aanspreken en aanspreekbaar zijn en het professionele handelen uitleggen en verantwoorden. Dit vereist communicatieve vaardigheden en goed kunnen samenwerken. Om zijn beroep goed te kunnen uitoefenen moet de leraar kunnen organiseren, plannen en prioriteiten stellen.
  • Bekwaamheid is meer dan kennis en kunde. In de interactie tussen de leraar en de leerling spelen de persoonlijkheid en de beroepshouding van de leraar een belangrijke rol. Het is daarom essentieel dat de leraar beschikt over zelfkennis en in staat is tot kritische refectie op zichzelf in het professionele handelen.

 

Noten

1 In dit voorstel is gekozen voor de aanspreekvorm ‘hij’. Overal waar ‘hij’ en ‘zijn’ staat kan ook ‘zij’ of ‘haar’ worden gelezen.

2 Tezamen met zijn beroepsgenoten is de leraar ook verantwoordelijk voor de zorg voor de kwaliteit van de beroepsuitoefening.Door zich aan te sluiten bij een van de onderwijsvakorganisaties kan de leraar vorm en inhoud geven aan die verantwoordelijkheid.

3 Met collega’s worden hier professionals bedoeld, ook van andere beroepen en zowel binnen als buiten de school. Het meewerken aan innovatie en onderzoek wordt onder deze uitspraak begrepen.

4 De wet staat wat betreft dit uitgangspunt verschillende uitzonderingen toe.

5 Voor deze criteria wordt verwezen naar de zogenaamde Dublin-descriptoren en naar het Europees Kwalificatie Kader (Niveau 6 en 7). De systematiek van accreditering door de NVAO waarborgt de kwaliteit van opleiding en examinering. Daarnaast ontwikkelen de lerarenopleidingen zelf ook kwaliteitswaarbor-gen zoals de kennisbases. In principe kunnen deze kennisbases opgevat worden als een operationele uitwerking van de bekwaamheidseisen ten aanzien van de beroepskennis van de leraar. Zeker als deze kennisbases in samenspraak met de beroepsgroep worden ontwikkeld en periodiek geactualiseerd, kan de
samenhang daarvan met de bekwaamheidseisen worden versterkt.

6 Naast ouders gaat het hier met name om anderen die professioneel bij de leerling of bij het onderwijs betrokken zijn. Dat kunnen onder andere professio-nals zijn in de sfeer van jeugdwerk, maatschappelijk werk, justitie of gezondheidszorg. Het gaat bijvoorbeeld ook om contacten met buitenschoolse opvang of samenwerking op het gebied van sport, kunst en cultuur. In het beroepsonderwijs bijvoorbeeld ook om de samenwerking met stage-bedrijven en begelei-ders op de werkplek

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Gerelateerd

Gratis webinar
Mijn school kiest voor mijn talent
Mijn school kiest voor mijn talent
Elk kind & elke leraar laten schitteren!
Wij-leren.nl Academie 
Congres
Hoogsensitieve jongeren
Hoogsensitieve jongeren
Signaleren en begeleiden van prikkelgevoelige leerlingen
Medilex Onderwijs 
Roos van Leary -1-
Roos van Leary - uitleg - test - gebruik.
Arja Kerpel
Roos van Leary -2-
Werken met de Roos van Leary - boek over communicatie in het team.
Arja Kerpel
Bekwaamheidseisen PO
De bekwaamheidseisen voor de leraar primair onderwijs (groepsleraar)
redactie
Bekwaamheidseisen VO
De bekwaamheidseisen voor de leraar voortgezet onderwijs en de docent educatie en beroepsonderwijs
redactie
Bekwaamheidseisen VHO
De bekwaamheidseisen voor de leraar voorbereidend hoger onderwijs
redactie
SBL competenties VO MBO
SBL competenties onderwijs leraar VO MBO
redactie
Persoonlijkheidstesten
Persoonlijkheidstesten
Machiel Karels
Competentiemanagement
Competentiemanagement in het onderwijs
Machiel Karels
SBL competenties VO
SBL competenties onderwijs leraar vho
redactie
SBL competenties BAO
De SBL competenties leerkracht primair onderwijs
redactie
Sturen op autonomie
Sturen op autonomie
Adri van den Brand
Interactiewijzer
Interactiewijzer - Analyse en aanpak van interactieproblemen
Helèn de Jong
Persoonlijke effectiviteit
Persoonlijke effectiviteit in het basisonderwijs
Helèn de Jong
Roos van Leary interactiekunde professionals
Roos van Leary - interactiekunde voor professionals
redactie


Inschrijven nieuwsbrief

Inschrijven nieuwsbrief



Inschrijven nieuwsbrief

Omix Webtalks met Joost Leenders - Excelleren in het onderwijs
Omix Webtalks met Joost Leenders - Excelleren in het onderwijs
redactie
De Big Five in een video van één minuut uitgelegd
De Big Five in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Wat is de invloed van management op werk, leven en democratie?
Wat is de invloed van management op werk, leven en democratie?
redactie
Omix Webtalks met Remco Claassen - Ikologie in het onderwijs
Omix Webtalks met Remco Claassen - Ikologie in het onderwijs
redactie
Hoe wordt de mens gevormd door zijn tribe? Tjipcast 035
Hoe wordt de mens gevormd door zijn tribe? Tjipcast 035
redactie
Talentontwikkeling in een video van één minuut uitgelegd
Talentontwikkeling in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Talent in een video van één minuut uitgelegd
Talent in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Roos van Leary in een video van één minuut uitgelegd
Roos van Leary in een video van één minuut uitgelegd
redactie
[extra-breed-algemeen-kolom2]



360 graden feedback
assessment
bekwaamheidsdossier
beoordelingsgesprek
big five
collegiale consultatie
competentie
competentiemanagement
extravert
functioneringsgesprek
gesprekkencyclus
informeel leren
introvert
kernkwaliteiten
Myers-Briggs Type Indicator (MBTI)
mentor
netwerkleren
online assessment
persoonlijk meesterschap
persoonlijk ontwikkelingsplan (pop)
persoonlijke effectiviteit
persoonlijkheidstest
roos van leary
rorschachtest
SBL competenties
talent
talentontwikkeling
zelfhulp

 

Mis geen bijdragen

Inschrijven nieuwsbrief

Volg wij-leren.nl

Volg ons op LinkedIn Volg ons op twitter Volg ons op facebook Volg ons op instagram Volg ons op pinterest