Wat scholen allemaal moeten

Casper Hulshof

Psycholoog en docent onderwijskunde bij Universiteit Utrecht

Geplaatst op 28 augustus 2018

Lezen, schrijven, eventueel rekenen. Eeuwenlang heeft het onderwijs uit deze onderdelen bestaan. Gaandeweg kwam er meer bij, en intussen verwachten we dat op school een reeks onderwerpen onderwezen wordt. Daarnaast is er ook een heel scala aan min of meer opvoedkundige taken toegevoegd aan het onderwijspalet. Een paar jaar geleden begon ik met het bijhouden van nieuwe opdrachten voor het onderwijs, de zogenaamde ‘scholen moeten X’-lijst. Lange tijd was mijn lijst in zekere zin fictief. Zo nu en dan werd ik op een nieuw onderwerp gewezen, en dat voegde ik dan aan mijn lijst toe (meestal door de desbetreffende tweet te liken).

Vorig jaar publiceerde Pedro op zijn blog een eerste ‘scholen moeten’-lijst, gericht op het Vlaamse onderwijs. Borstvoeding, mediteren, Arabisch… allemaal onderwerpen waarvan daar werd gezegd: daar moet het onderwijs aandacht aan besteden. Ik heb nu mijn eigen lijst er toch maar eens bijgepakt, en geprobeerd een overzicht te maken.

Tegelijk heb ik geprobeerd de verschillende onderwerpen te categoriseren, om er zo nog een enigszins wetenschappelijk tintje aan te geven. Het is slechts een poging, met ook nog een flinke restcategorie van niet goed in te delen onderwerpen. Hieronder presenteer ik dus een overzicht van zaken waarvoor flink gelobbyd of gepleit wordt dat het Nederlandse onderwijs zich ermee bezig gaat houden. Het is een permanente tussenstand in de zin dat de lijst nooit af is: sommige onderwerpen verdwijnen op een gegeven moment van de radar, andere onderwerpen komen erbij.

1. Lezen en schrijven

Hier vallen onderwerpen onder die met het aanleren en gebruiken van verschillende talen te maken hebben (ik laat programmeertalen hier gemakshalve buiten). Ik kom op de volgende drie onderwerpen:

Duits. Met name rond de grens met Duitsland is dit een issue. Het wordt ook wel eens gepresenteerd als alternatief voor het al jaren ingeburgerde Engels op de basisschool.
Gebarentaal. Het zou een keuzevak op de middelbare school moeten worden.
Leren (netjes) schrijven. Een speerpunt van het ‘platform handschriftontwikkeling‘.
Muziek. Muziek is ook een communicatievorm. Wat mij vooral opvalt is dat in de pleidooien voor meer aandacht voor muziek op school wordt benadrukt dat het even belangrijk is als taal en rekenen. Iets met het brein.

2. Technologie

Een heel algemene categorie, waar je ook onderwerpen als ‘mediawijsheid’ onder kunt scharen.

Digitale vaardigheden. Iedereen vindt dit belangrijk, en al jaren is niemand tevreden met het niveau van zowel leerlingen als leerkrachten. Ook is gebleken dat jongeren (de ‘digital natives’ zoals zij wel eens genoemd worden) hun eigen digitale vaardigheden schromelijk overschatten. Het fijnste is als het allemaal een vast onderdeel wordt van de bestaande lessen.
Technologie. Gerelateerd aan digitale vaardigheden: omgaan met nieuwe technologie. Denk ook aan robots in de klas. VR-brillen en 3D-printers beginnen onderdeel van het schoollokaal te worden.
Programmeren. Hierover bestaat veel enthousiasme. Er bestaat een heel scala aan argumenten om te pleiten voor programmeerlessen, bijvoorbeeld dat het helpt om ‘computational thinking’ aan te leren (een typische 21e-eeuwse vaardigheid). Ik werk al een tijd aan een kritische beschouwing hierover, maar los daarvan: voor het vak informatica op de middelbare school is het buitengewoon lastig om docenten te vinden (en daarnaast: informatica en programmeren hebben niet eens zo’n directe relatie tot elkaar).

3. Geschiedenis

Verschillende organisaties pleiten voor meer aandacht in het onderwijs voor bepaalde onderdelen in onze geschiedenis. Zelfs tijdens de kabinetsformatie in 2017 werd hieraan ruim aandacht besteed.

Vaderlandse geschiedenis. Politici vlogen en vliegen elkaar in de haren over datgene dat Nederlandse kinderen moeten leren over de geschiedenis van ons land, terwijl onduidelijk is of dat alles op dit moment daadwerkelijk te weinig aandacht krijgt.
o Wilhelmus en grondwet. Veel in het nieuws geweest.
o Rijksmuseum en Tweede Kamer. Inclusief de vraag of een ander museum ook mag.
o Koloniale geschiedenis. Een belangrijk punt voor de partij Bij1.
Jodenvervolging. Bepleit door Ahmed Marcouch, die dit ook als een taak voor ouders ziet.
Toekomst. Het bekende ‘we leiden op voor banen die nog niet bestaan’-argument uitgewerkt tot een pleidooi voor een curriculum waarin het vak ‘toekomst’ een belangrijke rol speelt.

4. Sociale zaken

Hieronder vallen allerlei activiteiten die gaan over het omgaan met jezelf en anderen.

Sociale vaardigheden. Het gaat niet alleen om presteren en mooie cijfers halen.
Pesten. De meeste scholen besteden hier al aandacht aan, maar er loopt al geruime tijd een online petitie voor het invoeren van anti-pestlessen op school.
Motivatiekunde, netwerkkunde en samenwerkingskunde. Specifiek voor het mbo. Doel: klaarstomen van leerlingen voor de maatschappij van de 21e eeuw.

5. Bewegen

Bijna 16000 resultaten geeft Google als je intypt: “zitten is het nieuwe roken”. Het onderwijs moet ook op allerlei manieren leerlingen laten bewegen. Ik laat het onderzoek naar ‘al bewegend leren’ hier buiten beschouwing. Deze categorie sluit aan bij de volgende (gezondheid) maar het leek me nuttig om dit er apart uit te lichten.

Bewegen. Er is een reeks van initiatieven om leerlingen meer te laten bewegen. Tegelijk wordt er weinig extra geld voor vrijgemaakt.
Naar buiten. Bewegen is goed, maar het moet zo veel mogelijk buiten gebeuren. Anders worden we misschien wel blind. Apart genoeg schafte in het Belgische Aarschot een school het buitenspelen juist af.
Fietsen. Er is geconstateerd dat kinderen tegenwoordig te weinig fietsen. Aan scholen de taak om aan de fietsvaardigheden te werken.
Zitten. Scholen moeten aandacht besteden aan de juiste zithouding. U wil toch niet dat uw kind een tabletnek oploopt?

6. Voeding en gezondheid

Gezond leven begint op school lijkt het credo te zijn. Van allerlei kanten wordt gelobbyd om meer aandacht in de klas voor het thema gezondheid te krijgen.

EHBO. Het Rode Kruis vindt dat dit een vast onderdeel van het onderwijs moet worden.
Reanimeren. Presentatrice Gallyon van Vessem pleitte hier onlangs nog voor, maar het thema komt vaker langs.
Orgaandonatie. Het lessenpakket ‘donordenkers’ maakt dit actuele thema bespreekbaar in de klas.
Voedselvaardigheden. De motor hierachter is Pierre Wind, die al jaren voor voedsellessen op school pleit. Er hoort ook een campagne bij, het ‘slow food youth network‘.
Drugs. Een thema dat al jaren meegaat. Jongeren pleiten voor verplichte drugslessen.
Lachgas. Een verplichte, gestandaardiseerde voorlichting op scholen ziet het Trimbos-instituut voor zich.

7. Overig

Bent u er nog? Hieronder nog een restcategorie met onderwerpen die het onderwijs volgens sommigen ook nog op zich dient te nemen.

Ondernemerschap. “Al op de basisschool kan je kinderen ondernemersvaardigheden bijbrengen: pro-activiteit, creativiteit, anderen motiveren..” Aldus de SER.
Privacy. De Autoriteit Persoonsgegevens lijkt het nuttig dat leerlingen in groep 7 en 8 hierover leren, en heeft een lespakket samengesteld.
Seksuele weerbaarheid en diversiteit. Scholen moeten hier verplicht aandacht aan besteden. Geen les over homo-acceptatie kan zelfs tot boetes leiden.
Schaken. Een hit in andere landen, en nooit helemaal uit beeld verdwenen. Rotterdam ziet het helemaal zitten, want ‘hierdoor ga je beter nadenken’.
Nadenken. Komt dat even goed uit, nadenken is juist zo belangrijk. Leer kinderen ‘denkvaardigheden’ te ontwikkelen, bepleit Johannes Visser.

Tot zover de lijst tot nu toe. Hij is zeker niet compleet, maar wel uitgebreid. Als u een bericht tegenkomt over een probleem dat door scholen opgelost moet worden, dan hoor ik het graag van u.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!