Kennisplatform
Nog enkele plaatsen vrij bij Medilex: Congres Kleutertaal.

100 jaar onderwijstijdschrift JSW

Machiel Karels
Directeur Wij-leren.nl | onderwijsadviseur bij Wij-leren.nl   

Karels, M. (2015) 100 jaar onderwijstijdschrift JSW.
Geraadpleegd op 10-11-2024,
van https://wij-leren.nl/tijdschrift-onderwijs-jws.php
Geplaatst op 1 juni 2015
Onderwijstijdschrift JSW

Zes vragen aan Martin Bootsma

Onderwijsblad JSW (Jeugd in School en Wereld) gaat de honderdste jaargang in. Dat betekent een schat aan artikelen over onderwijs, de ontwikkelingen daarin en de visies daarop. Wat was er 100 jaar geleden anders dan nu? In dit artikel stellen we hierover zes vragen aan Martin Bootsma, redactievoorzitter van JSW.

Toetsen

Toetsen is momenteel nogal een discussiepunt. Kun je iets zeggen over de toetsdiscussie door de jaren heen? Hoe was dat bijvoorbeeld ten tijde van de start van jullie tijdschrift?

Als je kijkt naar de beginjaren, dan merk je dat de discussie in het blad  met name ging over de vraag waartoe de school diende. Was dit om op te leiden voor het examen of was het meer gericht op brede vorming vanuit een katholiek perspectief op de wereld? De fraters kozen zeer nadrukkelijk voor het tweede standpunt.

De vrijheid van onderwijs werd benadrukt en de angst bestond dat de ‘examendwang’ zou leiden tot een vorm van onderwijs waarbij de katholieke kijk op mens en maatschappij in het gedrang zouden komen.

In een latere periode, zo net na de Tweede Wereldoorlog, worden vraagtekens gezet bij intelligentietesten. Ze zouden eenzijdig zijn en het vakmanschap van de leerkracht ontkennen. In de huidige tijd zijn testen en toetsen aan de orde van de dag. Kritiek hierop, onder meer van Kneyber en Evers, richt zich meer op het feit dat ze kunnen worden gebruikt om scholen te vergelijken en slecht presterende scholen af te rekenen op deze resultaten.

Ook is er een stroming die kritiek heeft op het teaching to the test. Dit kritiekpunt sluit goed aan bij de kritiek van de fraters 100 jaar geleden. Die benadrukten het brede doel van het onderwijs. Als ik in het werk van Gert Biesta lees, denk ik wel eens dat hij de publicaties van de fraters kent.

Terugkerende thema's

Zijn er nog meer thema's die je de jaren door in jullie tijdschrift met enige regelmaat in een ander jasje terugziet?

Er zijn talloze thema’s te noemen die door de eeuw heen terugkomen. Al in de beginjaren van ons vakblad werd aandacht besteed aan de seksuele ontwikkeling van leerlingen. En het perspectief was niet wezenlijk anders dan nu.

Waar we nu in het VO wijzen op het gevaar van tienerzwangerschappen, daar hadden de fraters een kleine honderd jaar geleden oog voor arbeidersjongens die zouden bezwijken voor de verlokkingen des levens en keuzes zouden maken die funest konden zijn.

Verder valt te denken aan rekenen. Er is aandacht voor de didactiek, maar ook voor de wijze waarop rekenen inhoud krijgt. In een artikel uit de jaren ’30 van de vorige eeuw wordt kritisch gekeken naar contextopgaven. Kunnen kinderen uit de context de som halen en zijn de opgaven die de kinderen moeten maken wel een weerspiegeling van situaties uit het echte leven?

Dit is feitelijk een heel actuele discussie. Op de basisschool is het rekenen, van bus-sommen tot rekenen aan melkproductie op veehouderijen, in contexten geplaatst. Daar komt steeds meer kritiek op. En die kritiek ligt in de lijn van het artikel van driekwart eeuw geleden, namelijk dat het een gezochte constructie is en onvoldoende oog heeft voor het goed kunnen toepassen van de basisbewerkingen.

Opvallend is dat een onderwerp waar door lezers van JSW vaak naar wordt gezocht in ons digitale archief in de eerste jaren geheel ontbreekt in het vakblad: begrijpend lezen. Technisch lezen wordt met enige regelmaat besproken, maar lezen met begrip is in de eerste 60 jaar geen onderwerp waarover gepubliceerd wordt.

Daar ligt nog een mooi onderzoek te wachten denk ik. Omdat in veel landen om ons heen begrijpend lezen geen apart lesvak is, is de interessante vraag: Wanneer is er in Nederland aandacht voor begrijpend lezen gekomen en waarom is dit nu op bijna alle basisscholen een apart vak? Ik ga daar dit jaar het gehele archief door om daar een beeld van te krijgen.

Wat over de beginjaren verder noemenswaardig is, is de bespreking van dichtbundels en literaire werken. De fraters hadden een brede literaire belangstelling, maar ook duidelijke favorieten, zoals de Vlaamse dichter Guido Gezelle.

Het grootste verschil tussen het blad toen en nu zit ‘m echter in de toon van de artikelen. Je kunt ze naast stellig ook heel fel noemen. Bij het overlijden van John Dewey begin jaren ‘50, werd zijn denken de grond in geschreven, omdat het haaks stond op de religieuze – en onderwijsinhoudelijke opvattingen van de fraters. Ze hadden geen compassie voor iemand die in hun ogen het geloof in zijn publicaties loochende.

Moreel besef

Jullie tijdschrift heeft religieuze wortels. Welke rol speelt religie en moreel besef momenteel in de redactieformule?

JSW is ooit begonnen als Ons Eigen Blad. Uit die naam spreekt het bereik van het lezerspubliek: onderwijzers in het katholiek onderwijs. Met de ontzuiling is ook de richting van het vakblad gewijzigd. We heten Jeugd in School en Wereld (JSW) en richten ons op alle leerkrachten, directeuren en andere betrokkenen bij het basisonderwijs.

Religie is geen uitgangspunt, maar moreel besef is een aspect dat bij de inhoudelijke keuzes die we maken een voorname rol speelt. We vinden het zeer belangrijk om een breed scala aan artikelen in ons vakblad op te nemen. Hierbij valt te denken aan (wereld)burgerschap, seksuele ontwikkeling, maar ook voor onderwerpen als cultuureducatie, nieuwsgierigheid en sociaal-emotioneel leren is plek in JSW.

Neutraal onderwijs

Luc Stevens geeft aan: 'Neutraal onderwijs bestaat niet'. Hoe kijken jullie daar als redactie tegenaan gezien de voorgaande vraag?

We publiceren met enige regelmaat artikelen die inhoudelijk sterk zijn, maar die niet aansluiten bij onze visie op onderwijs. We vinden dat onze lezers een breed aanbod aan kwalitatief goede onderwijsartikelen verdienen.

We zetten met enige regelmaat twee visies op hetzelfde onderwerp naast elkaar, visies die wezenlijk van elkaar verschillen. Juist het spanningsveld tussen die twee opvattingen vinden we interessant. We zijn er van overtuigd dat onderwijsprofessionals vanuit hun eigen set aan ideeën en overtuigingen de artikelen in JSW kunnen gebruiken om hun onderwijspraktijk verder te verbeteren.

In het redactioneel commentaar waarmee we telkens ons blad openen, geven we duidelijk aan wat wij vinden over de ontwikkelingen in het onderwijs. Dat kan gaan over de laatste trends en ontwikkelingen, maar ook over onderwijspolitiek of de nieuwste cao.

Gedragsproblemen

Het lijkt er op dat gedragsproblemen bij kinderen de laatste jaren zijn toegenomen. Zie je dat ook terug in de artikelen van jullie tijdschrift?

We werken in JSW met pijlers. Passend onderwijs en sociaal-emotionele ontwikkeling zijn er hier twee van. We hebben de laatste jaren een flink aantal artikelen gepubliceerd die bij deze pijlers passen en zelfs een special over passend onderwijs gemaakt. Ook krijgen we veel artikelen aangeboden over deze onderwerpen.

De hoofdmoot van de artikelen die we publiceren gaat echter over de kernvakken. En als je kijkt naar ons digitale archief, dan blijkt dat de meeste zoekopdrachten gaan over onderwerpen als woordenschat, spelling, begrijpend lezen en rekenen. Weer de kernvakken die op de basisschool worden aangeboden.

Vooruitblik

Nu nog een kleine vooruitblik: wat zijn jullie plannen voor de toekomst? In dezelfde lijn verder of staan er veranderingen op stapel?

We zijn een vakblad met een kritische redactie. Artikelen worden nooit op stel en sprong gepubliceerd. We kijken zeer scherp naar de inhoud van een artikel en geven de auteurs feedback. Dit maakt dat we gedegen artikelen publiceren, maar ook dat het een relatief traag proces is. Het is niet gemakkelijk om in ons blad direct te reageren op de meest recente ontwikkelingen. Tussen het schrijven en publiceren van een artikel zit meestal enkele maanden.

Om toch op de actualiteit te kunnen en willen reageren, gaan we onze vernieuwde website gebruiken. Daar willen we columns en korte artikelen plaatsen die aansluiten bij de actuele ontwikkelingen. Je kunt hierbij denken aan de discussie over het rapport van het platform Onderwijs2032 of een onderwijssymposium dat door een redactielid is bezocht en waar interessante onderwerpen zijn besproken.

In deze digitale wereld willen we een mooi, goed gemaakt vakblad overeind houden door deze nieuwe media te gebruiken ter versterking van ons blad. We zien de elektronische media niet als een bedreiging, maar als een middel om aandacht voor ons vakblad te genereren. en we verwachten dan ook dat JSW nog jaren voort kan als een vakblad dat de professionals in het onderwijs veel te bieden heeft.

Verder kijken

Bekijk JSW online of neem een abonnement op dit interessante onderwijskundige tijdschrift.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Dossiers

Uw onderwijskundige kennis blijft op peil door 3500+ artikelen.