Sociaal? Vaardig!

Arja Kerpel

Redactielid wij-leren.nl l Projectleider bij Wij-spelen.nl

 

  Geplaatst op 1 juni 2014

  >> Sociaal? Vaardig! direct bestellen.

Hoe kunnen we de belangrijkste sociaal-emotionele vaardigheden van kinderen stimuleren? Steven Pont geeft hiervoor zinvolle en praktische tips in het boek Sociaal? Vaardig!

Sociaal-emotionele vaardigheden

Steven Pont maakt onderscheid tussen acht vaardigheden:

  • Zelfbewustzijn
  • Sociaal bewustzijn
  • Zelfmanagement
  • Doelgericht gedrag
  • Relationele vaardigheden
  • Persoonlijke verantwoordelijkheid
  • Besluitvorming
  • Optimistisch denken

Een kind kan op het ene gebied zwakker zijn dan op een ander gebied. Dat is goed om te weten, want hierdoor kan je een kind gericht helpen. En bovendien laat het zien dat het kind heus niet overal zwak in is. Door het opdelen van de sociaal-emotionele vaardigheden krijg je als opvoeder een genuanceerder beeld en kan de ontwikkelingsbehoefte beter vastgesteld worden.

Na een introductie komt in elk hoofdstuk een van de vaardigheden aan de orde. Elk hoofdstuk behandelt de ontwikkelingspsychologische achtergrond van de betreffende vaardigheid en de gezinssfeer die helpt om de deze vaardigheid te vergroten. Ook benoemt Steven Pont mogelijke interventies en zelfbouwinterventies.

Zelfbouwinterventies

Zelfbouwinterventies zijn richtlijnen voor ingrepen die de opvoeders zelf kunnen bedenken. Enkele voorwaarden bij het uitwerken van een zelfbouwinterventies:

  • Zorg dat de interventie aantrekkelijk is, want dan wil het kind eerder meewerken.
  • Doe als opvoeder zelf mee.
  • Laat de interventie niet te lang duren en zorg voor een duidelijk einde.

Kinderen leren op verschillende manieren. Sommige kinderen leren door ervaring, anderen door instructie. Er zijn vijf voorkeurstijlen waarop kinderen leren:

  • Kijken hoe anderen het doen
  • Meedoen
  • Kennis opnemen
  • Oefenen
  • Experimenteren

Het is goed om te bedenken hoe een kind leert, zodat je hierop kunt aansluiten.

Hieronder volgen de acht vaardigheden, bij elke vaardigheid staat een tip voor een zelfbouwinterventie.

1. Zelfbewustzijn

Dit is de mate van inzicht in de eigen capaciteiten en beperkingen. Het besef van je eigenheid is een voorwaarde om sociale vaardigheden te leren. De belangrijkste delen van het zelfbewustzijn zijn zelfkennis, zelfevaluatie en zelfregulatie.

Een zelfbouwinterventie om het zelfbewustzijn te vergroten werkt het best als hij over het gedrag gaat, het kind niet direct veroordeelt en iets van jezelf laat zien.

2. Sociaal bewustzijn

Dit is de mate van inzicht in de sociale omgeving. Dit behelst het rekening houden met de ander. Hierbij hoort het inschatten van de positie ten opzichte van anderen. Kernbegrippen zijn respect en tolerantie. Bij het sociaal bewustzijn is het onderhouden van vriendschappen een belangrijk onderdeel. Tijdens de basisschoolleeftijd ontwikkelt dit en veranderen de redenen waarom kinderen vriendschap sluiten. Daarin zijn drie fasen:

  • Kinderen tot ongeveer zeven jaar sluiten vriendschap op basis van gedrag.
  • Kinderen vanaf ongeveer acht jaar sluiten vriendschap op basis van vertrouwen.
  • Kinderen vanaf ongeveer tien jaar sluiten vriendschap op basis van psychologische kenmerken.

Een zelfbouwinterventie om het sociaal bewustzijn te vergroten heeft het meest succes als hij het inlevingsvermogen van het kind aanspreekt en vragen oproept over moraliteit.

3. Zelfmanagement

Dit is de mate van beheersing van emoties en gedrag. Het blijkt duidelijk bij moeilijke taken, nieuwe situaties of veranderingen van de plannen. Kernbegrippen zijn concentratie en aanpassingsvermogen.

Een zelfbouwinterventie om het zelfmanagement te vergroten werkt het best als hij gericht is op het beheersen van impulsen en de flexibiliteit stimuleert.

4. Doelgericht gedrag

Dit is het inzetten voor gestelde doelen. Doorzettingsvermogen is hierbij van belang. Ook het nemen van initiatieven speelt een rol. Een van de belangrijkste dingen die nodig is voor doelgericht gedrag, is aandacht. Er is onderscheid tussen drie aspecten:

  • De duur van de aandacht.
  • De focus van de aandacht.
  • De flexibiliteit van de aandacht.

Als de aandacht van kinderen niet is zoals het hoort, is het goed om te kijken: waar ligt het nu precies aan: de duur, de focus of de flexibiliteit? Dan weet je waar je de oplossing moet zoeken.

Een zelfbouwinterventie om doelgericht gedrag te stimuleren werkt het best als hij aansluit bij de belevingswereld en als de kans van slagen groot is.

5. Relationele vaardigheden

Dit zijn de vaardigheden die onmisbaar zijn bij de totstandkoming van positieve contacten met anderen. Bijvoorbeeld aardig, bezorgd en behulpzaam zijn. Als het gaat om relationele vaardigheden, zijn er zes soorten kinderen:

  • Het populaire pro-sociale kind. Dit kind legt makkelijk contact, kan dat goed onderhouden en is in staat om conflicten op te lossen.
  • Het gemiddelde kind.
  • Het afgewezen agressieve kind.
  • Het afgewezen teruggetrokken kind.
  • Het onopgemerkte kind.
  • Het controversiële kind. Dit kind vertoont een mix van sociale vaardigheden.

Een zelfbouwinterventie om relationele vaardigheden te stimuleren heeft het meest kans van slagen als behulpzaamheid, conflicten oplossen en samen delen centraal staan. Het is van belang dat het kind leert dat er ook andere manieren zijn om te reageren.

6. Persoonlijke verantwoordelijkheid

Dit heeft betrekking op de zorgvuldigheid en betrouwbaarheid in het omgaan met spullen, afspraken en relaties. 

Een zelfbouwinterventie om persoonlijke verantwoordelijkheid te stimuleren werkt het best als het verantwoordelijkheid koppelt aan vrijheid.

7. Besluitvorming

Dit is de vaardigheid om op een verantwoorde manier besluiten te nemen en problemen op te lossen. Factoren die bij een kind invloed hebben op het nemen van een besluit zijn de onzekerheid, de complexiteit en het risico die de beslissing met zich meebrengt. Als een kind het moeilijk vindt om te beslissen, kan het helpen als je positief reageert op de besluiten die ze wel nemen. Bijvoorbeeld: ‘Wat heb jij lekkere koekjes uitgekozen.’

Een zelfbouwinterventie om besluitvorming te bevorderen stimuleert om na te denken over keuzes en maakt inzichtelijk waarom sommige keuzes lastig zijn. Het laat ook zien dat keuzes consequenties hebben.

8. Optimistisch denken 

De mate van optimistisch denken hangt af van het zelfvertrouwen, het vertrouwen in anderen en de kijk op het leven.

Een zelfbouwinterventie om optimistisch denken te bevorderen heeft meer kans op succes als de negatieve gedachte niet ontkent wordt, maar juist bespreekbaar gemaakt wordt.

Het boek Sociaal? Vaardig! leest als een trein en geeft helder inzicht in de sociaal-emotionele ontwikkeling. In het boek staan waardevolle tips – het zijn er te veel om op te noemen. Als opvoeder kan je meteen aan de slag.

Bestellen

N.a.v. Steven Pont, Sociaal? Vaardig!, Hogrefe Uitgevers 2013, ISBN 978 90 79729 69 2, € 17, 95. Het boek is te bestellen via

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Bestellen

Het boek Sociaal? Vaardig! is te bestellen via:

Gerelateerd

Passend Onderwijs
Meer inzicht in gedrag leerling met Aurecool.
Meer inzicht in gedrag leerling met Aurecool.
Aurecool ondersteunt jou bij begrijpen en bevorderen van de soc-emo ontwikkeling van elke leerling.
Aurecool 
Congres
Grip op stress bij jongeren
Grip op stress bij jongeren
Herkennen, begrijpen en aanpakken van stress bij leerlingen
Medilex Onderwijs 
Webinar
Roos van Leary in de klas
Roos van Leary in de klas
Gratis webinar met Niels de Jong
Wij-leren.nl Academie 
Meer inzicht in gedrag leerling met Aurecool.Sociale ontwikkeling
Wat is sociaal emotionele ontwikkeling?.
Machiel Karels
Weerbaarheid in gymles
Weerbaar worden vanuit de gymzaal
Ernst van Grol
Groepsdynamiek
Hoe kunnen we SOVA-trainingen verbeteren?
Ernst van Grol
Autonomie counseling
Jouw oplossing is niet heilig. Maar je bent wel de deskundige vragensteller!
Dirk van der Wulp
Verantwoordelijkheid leren
Verantwoord verantwoordelijk leren zijn
Dolf Janson
Gezonde leefstijl
Niet meedrinken in de keet. Leerplankader voor een gezonde leefstijl
René Leverink
Inzicht in gevoelens
Sociale vaardigheden - inzicht in het eigen gevoelsleven
Machiel Karels
Inzicht in anderen
Sociale vaardigheden - omgaan met de ander
Machiel Karels
Weerbaar maken
Rol spelontwikkeling bij weerbaar maken zwakke leerlingen
Hans van Rijn
Sociaal emotionele vaardigheden
Sociaal emotionele vaardigheden - uitgebreid overzicht
Machiel Karels
Spelontwikkeling
De betekenis van spel voor de sociaal-emotionele ontwikkeling
Hans van Rijn
Sociaal emotionele vaardigheden, basis voor je leven
Sociaal-emotionele vaardigheden: de basis voor je leven leg je op school
Anne-Wil Abrahamse
Sel-levensvaardigheden-sociaal-emotioneel
Sociaal-emotioneel leren op school
Kees van Overveld
SEL en gedrag in de groep
SEL en gedrag in de groep - Sociaal emotioneel leren in de praktijk
Marleen Legemaat
Theorieboek groepsdynamica
Grenzen aangeven - Theorieboek groepsdynamica
Ernst van Grol
SEL
SEL - Sociaal-emotioneel leren als basis
Arja Kerpel
Onderwijs slaat door
Het onderwijs slaat door
Steven Pont
Meer ruimte vrij spel
Psychosociale ontwikkeling jonge kinderen gebaat bij vrij spel
Louise Berkhout
Kinderen opvoeden
Wat maakt kinderen gelukkig?
Steven Pont


Inschrijven nieuwsbrief

Inschrijven nieuwsbrief



Inschrijven nieuwsbrief

Omix Webtalks met Jitske Kramer - Culturen en tribes in het onderwijs.
Omix Webtalks met Jitske Kramer - Culturen en tribes in het onderwijs.
redactie
Omix Webtalks met Remco Claassen - Ikologie in het onderwijs
Omix Webtalks met Remco Claassen - Ikologie in het onderwijs
redactie
Hoeveel eigenaarschap kunnen professionals aan? Tjipcast 0012
Hoeveel eigenaarschap kunnen professionals aan? Tjipcast 0012
redactie
[extra-breed-algemeen-kolom2]



agressie
doorzettingsvermogen
emotionele intelligentie
empathie
faalangst
gedragsproblemen
leerstijl
ontwikkelingsgebieden
opvoedingsondersteuning
performaal
psychosociale ontwikkeling
sociaal-emotionele ontwikkeling
sociale vaardigheden
sociogram
spelontwikkeling
spelvormen
verantwoordelijkheid
welbevinden
zelfvertrouwen

 

Mis geen bijdragen

Inschrijven nieuwsbrief

Volg wij-leren.nl

Volg ons op LinkedIn Volg ons op twitter Volg ons op facebook Volg ons op instagram Volg ons op pinterest