Talent en talentontwikkeling van en door leraren

Hanno van Keulen

Professor in Leadership in Education bij Windesheim Flevoland

h.van.keulen@windesheimflevoland.nl

Geplaatst op 1 juni 2014

van Keulen, H. Sol, Y. (2014). Talent en talentontwikkeling van en door leraren.
Geraadpleegd op 19-09-2018,
van https://wij-leren.nl/techniek-talentontwikkeling.php

Dit artikel is geschreven samen met Yvette Sol

Goed onderwijs in wetenschap en techniek

‘Goed onderwijs in wetenschap en techniek’ is in de eerste plaats gewoon ‘goed onderwijs’, en dus spelen de leraar of begeleider en de school of de organisatie voor kinderopvang een cruciale rol in het ontlokken en ontwikkelen van talent bij kinderen.

Talent voor onderwijs in wetenschap en techniek is maar voor een klein stukje afhankelijk van aangeboren aanleg. Veel meer is het een emergente en domeinspecifieke eigenschap, die onder gunstige omstandigheden ontwikkeld kan worden.

Ook is talent voor onderwijs in wetenschap en techniek niet enkelvoudig, maar samengesteld uit factoren die elkaar kunnen versterken in een positieve talentspiraal.

Belangrijke aspecten die aan de basis liggen van talent voor wetenschap en techniek konden we goed beschrijven met behulp van de empirische cyclus.

Met factoren zoals onder andere willen weten, vragen kunnen stellen, kunnen redereneren, kunnen experimenteren, kunnen verbeelden, kunnen meten, konden we talenten en talentontwikkeling bij kinderen in kaart brengen.

Er is nog weinig onderzoek gedaan naar de professionele ontwikkeling van dergelijke talenten bij leraren (De Vries, Van Keulen, Peters & Walma van der Molen, 2011). Het ligt echter voor de hand dat het handelen en denken van kinderen in de empirische cyclus gespiegeld wordt in het handelen en denken van de leraar en de onderwijsorganisatie.

Als we in onderwijs in wetenschap en techniek graag willen dat kinderen nieuwsgierige vragen stellen en deze uitwerken tot een onderzoek- of ontwerpproces, dan verwachten we van talentvolle leraren dat ze dit zo goed mogelijk uitlokken en begeleiden.

Talent ontwikkelen met wetenschap en techniek

Voor de leraar of begeleider zijn de volgende punten van belang:

Attitude. Als je wilt dat kinderen hun talenten ontwikkelen in de context van wetenschap en techniek,zul je dit domein belangrijk en interessant genoeg moeten vinden om er onderwijstijd aan te besteden.
Nieuwsgierigheid. Nieuwsgierigheid van kinderen kun je opwekken door ze te confronteren met verrassende verschijnselen. Hoe nieuwsgieriger je zelf bent, hoe makkelijker je dit af zal gaan.
Flexibiliteit. Als je de kansen, die zich voordoen, wilt benutten dan zul je baas moeten zijn over ‘het rooster’en ‘de methode’, zeker als je ook talent voor taal en rekenen wilt ontwikkelen in de context van wetenschap en techniek. Je moet open staan voor wat kinderen interesseert en daarbij aansluiten.
Doelgerichtheid. Het talent voor onderzoeken en ontwerpen kun je stimuleren wanneer je de interesses van kinderen kunt helpen vertalen naar praktisch onderzoekbare vragen en oplosbare problemen die een leerproces op gang brengen met zinvolle leerresultaten tot gevolg.
Empirische cyclus. Als je wilt dat kinderen denken, doen en leren van ervaringen volgens een empirische cyclus, dan is het nodig dat je hier jezelf vertrouwd mee bent.
Faciliteiten. Als je het materiële handelen van kinderen mogelijk wilt maken, moet je in staat zijn en in staat gesteld worden de bijbehorende materialen en andere faciliteiten in te zetten.
Interactie. Als je wilt dat kinderen eigenaar blijven van hun onderzoekend en ontwerpend leerproces, dan moet je over de sociale en didactische vaardigheden beschikken om ze verder te helpen zonder voortdurend ‘de goede antwoorden’ te geven of te vertellen ‘hoe het moet’.
Narratief. Als je wilt dat kinderen hun eigen handelen sturen, dan helpt het wanneer activiteiten in een voor kinderen betekenisvol kader, een ‘verhaal’ staan. Dit lokt actiemogelijkheden uit doordat kinderen gaan denken langs de doorgaande lijn van het verhaal.
Kennis. Als je wilt dat kinderen met verklaringen komen en kritisch zijn naar hun eigen handelen en denken en de resultaten van hun onderzoeken en ontwerpen, dan zul je over de inhoudelijke kennis en criteria moeten beschikken om dit te beoordelen en kinderen feedback te geven. Hier hoort ook het vermogen bij om de informatie die je hiervoor nodig hebt te zoeken, te vinden en te plaatsen.
Leerbehoeften. Als je alle kinderen in een positieve talentspiraal wilt brengen, moet je een goed beeld hebben van de leerbehoeften van elk kind en hun leeractiviteiten daarop aanpassen.
Opbrengstgericht werken. Als je wilt dat kinderen leren, zul je moeten werken vanuit leerdoelen, je een goed beeld moeten kunnen vormen van de opbrengsten en je onderwijs hiermee kunnen optimaliseren.

Leraren en begeleiders handelen niet in een vacuüm, maar werken vanuit een schoolwerkplan of een pedagogisch beleid. De directie en het bestuur hebben de verantwoordelijkheid dit beleid te ontwikkelen en te implementeren.

Als je als school - of organisatie voor kinderopvang - de leraren en begeleiders in staat wilt stellen talenten van kinderen in de context van wetenschap en techniek te ontwikkelen, dan betekent dit in een aantal opzichten

niets nieuws.

Scholen zijn al gericht op zaken als passend onderwijs (ieder kind geven wat het nodig heeft), opbrengstgericht werken (vanuit leerdoelen werken en resultaten bijhouden) en teamscholing.

Voorbeeld

Kinderen uit groep 1 en 2 laten voorwerpen rollen vanaf banken in de gymzaal. Er zijn drie banken, die variëren in de mate waarin ze schuin zijn gezet. Er zijn verschillende objecten, zoals een blok, een bal, een plastic dinosaurus etc. De kinderen gaan eerst zelf aan de slag en proberen verschillende dingen van de verschillende banken af te laten glijden. Sommige voorwerpen glijden wel en sommige niet; sommige wel op de ene bank, maar niet op de andere bank. De leerkracht laat de kinderen benoemen wat ze zien. De leerkracht stimuleert het leerproces als volgt door het stellen van vragen of dingen te benoemen:

Benoemen/bewust maken: “Dat is gek hè? Sommige dingen glijden, andere niet!” “Jij wilt dus weten of ze allemaal glijden? (als een kind handvol spullen van de bank duwt)”
ragen stellen vooraf: “Wat gebeurt er als ik dit blok op de bank leg? Wat gebeurt er nou als ik dit blok op deze (hogere) bank leg?”
Stimuleren / uitproberen: “Ga maar eens proberen of dat klopt.”
Categoriseren: “Zullen we de spullen die op deze bank niet meer glijden hier leggen?”
Opdracht geven om onderzoek uit te voeren: “Ga eens drie dingen zoeken en uitproberen of ze glijden, beginnen bij laagste bank.”
Nabespreken en nog eens laten zien: “Welke spullen gingen al glijden van deze (laagste) bank? Wat zag je gebeuren? Waarom kan de dinosaurus niet van die bank glijden? “
Hint geven (“scaffolding”): “Alleen kijken naar de vorm”.
Aanvullende uitleg geven: “Als ik hem op een recht stuk leg, rolt hij niet, als ik hem op een rond stukje leg, rolt hij wel. “
Samenvatten: “De les van vanmiddag ging over schuiven. We hebben twee dingen gezien: sommige dingen rollen en andere dingen schuiven. Hoe komt dat nou?” Een kind zegt: “Omdat ze soms zwaar zijn en soms licht” (deze begrippen vallen nu voor het eerst). Leerkracht: “Maar deze is licht en hij schuift ook?“. ”De onderkant is niet zo hard”, zegt een ander kind. Leerkracht: “Zullen we volgende week eens uitzoeken hoe het zit met harde en niet harde onderkanten?”

van Keulen, H. Sol, Y. (2014). Talent en talentontwikkeling van en door leraren.
Geraadpleegd op 19-09-2018,
van https://wij-leren.nl/techniek-talentontwikkeling.php