Techniek: leren door doen

Arja Kerpel

Redactielid wij-leren.nl l Projectleider bij Wij-spelen.nl

 

  Geplaatst op 1 juni 2015

  >> Techniek: Leren door doen direct bestellen.

Techniek in het basisonderwijs staat volop in de belangstelling. Vanaf 2020 krijgen alle basisschoolleerlingen techniek. Veel scholen zijn al enthousiast gestart. Maar hoe geef je techniek een goede plek in het onderwijs? Daarover gaat het boek Techniek: Leren door doen van Lou Slangen. Het boek is als volgt opgebouwd:

  • Starten met techniek? Gewoon doen.
  • Techniek in de basisschool: wat, waarom en hoe
  • Leren en ontwikkelen door techniek
  • Praktische techniekdidactiek

Starten met techniek? Gewoon doen!

Misschien denk je nog: ‘Techniek, dat is niets voor mij! Ik heb twee linkerhanden.’ Lou Slangen zegt: ‘Starten met techniek? Gewoon doen! Ga de uitdaging aan, dan kom je er vanzelf achter dat techniek minder ingewikkeld is dan je denkt.’

Techniek in de basisschool: wat, waarom en hoe

Techniek geven, waarom is dat belangrijk?
Daar zijn erg veel argumenten voor te noemen. De belangrijkste vier zijn:

  • Kinderen groeien op in een wereld vol techniek.
  • Kinderen zijn van jongs af aan al geïnteresseerd in het hoe en waarom van de dingen om hen heen. 
  • Techniek is bij uitstek geschikt om een rijke leeromgeving in te richten.
  • Door vroeg kennis te laten maken kan het negatieve imago van techniek een positieve wending krijgen.

Brede ontwikkeling, daar draait het om in het onderwijs. Techniek levert daar een mooie bijdrage aan. Een harmonische ontwikkeling richt zich niet alleen op kennis overdragen, maar ook op onderzoeken en ontdekken. Niet alleen verbaal en abstract leren, maar ook praktisch en concreet leren. De harmonische ontwikkeling bij techniek kent vijf aspecten:

  • Cognitief. Kennis en inzicht over technische toepassingen.
  • Sociaal-emotioneel. Techniek biedt kansen voor samenwerkend leren. 
  • Zintuiglijk-motorisch. Producten maken en uitproberen.
  • Creativiteit. Hoe pak je technische vraagstukken en problemen aan?
  • Attitude. Enerzijds hoe kinderen techniek ervaren: als uitdagend, spannend, boeiend. Anderzijds hoe ze techniek zien in hun omgeving.

Je kunt er vanuit verschillende benaderingen naar techniek kijken. Samengevat kun je zeggen: Bij techniek in het basisonderwijs gaat het om:

  • Het technische proces van ontwerpen, maken en gebruiken.
  • De grote variatie aan technische producten als resultaat van het proces.
  • De manier waarop de technische onderdelen in een of meer systemen samenwerken.
  • De relatie met technische principes en de toepassing van natuurwetenschappelijke principes.
  • De samenhang met maatschappelijke aspecten.

Technisch handelen kun je onderscheiden in vier competenties:

  • Ontwerpen. 
  • Maken. 
  • Gebruiken.
  • Analyseren.

Deze competenties kun je onder andere ontwikkelen door middel van Onderzoekend en Ontwerpend Leren. De fases hierbij zijn:

Onderzoeksfase Ontwerpfase
1. Confrontatie 1. Probleem constateren
2. Verkennen 2. Verkennen
3. Opzetten experiment 3. Ontwerpvoorstel maken
4. Uitvoeren experiment 4. Uitvoeren
5. Concluderen 5. Testen en evalueren
6. Presenteren resultaten 6. Presenteren
7. Verdiepen/verbreden  7. Verdiepen/verbreden

Techniek kun je indelen naar vaardigheden en competenties, maar ook naar inhoud. Als het gaat om de inhoud, is er onderscheid in zeven technologiesystemen:

  • Constructie(systemen).
  • Transport(systemen).
  • Communicatie(systemen).
  • Productie(systemen).
  • Medische(systemen) en persoonlijke verzorging.
  • Agrarische en voedingstechnologie. O.a. biotechnologie en visserijtechnologie.
  • Energie en kracht.

Leren en ontwikkelen door techniek

Hoe leren kinderen? Daar zijn de afgelopen eeuw veel theorieën over ontwikkeld. Het boek Techniek: Leren door doen behandelt bekende theorieën en laat zien hoe je dat goed kunt combineren met techniek. De theorieën zijn:

  • Behaviorisme.
  • Cognitieve leertheorie.
  • Handelingstheorie.
  • Meta-cognitieve leertheorie.
  • Sociaal-constructivisme.
  • Brain-based Learning
  • Meervoudige intelligentie theorie.

Elk kind is uniek in schoolprestaties, gedrag, attitude, leerstijl en intelligenties. Techniek biedt kansen om hierop aan te sluiten. Bij goed techniekleren ligt het accent op een actieve inbreng van de leerling en de dialoog met de omgeving. 

Techniekles geven 

Techniek geven, wat vraagt dat van de leerkracht? Dat kun je samenvatten in drie pijlers:

  • Voldoende kennis en vaardigheden.
  • Een goede attitude. De leerkracht is ook rolmodel.
  • Pedagogisch didactische kwaliteiten. 

Uitgangspunten voor techniekleren

Met techniekles kun je niet vroeg genoeg beginnen. Hoe je het vormgeeft, hangt natuurlijk af van de leeftijd van het kind. Toch zijn er uitgangspunten die voor de hele basisschoolleeftijd gelden:

  • Ga uit van een totaalbenadering.
  • Integreer denken en doen. Voor jonge kinderen is dit erg fundamenteel.
  • Aan techniek ligt een behoefte ten grondslag.
  • Gebruik spel als voertuig voor leren en ontwikkeling.
  • Biedt situaties aan die leren enerzijds uitlokken en anderzijds ondersteunen. Dit heeft een positief effect op de attitude.
  • Combineer techniek met samenwerken. Techniek biedt daar mogelijkheden genoeg voor.

Stel, je wilt kinderen een probleem laten onderzoeken in de techniekles. Maar hoe weet je nu of het probleem geschikt is en het de kinderen aanspreekt? Dan zijn de volgende vragen belangrijk:

  • Is het probleem zo complex dat het wel uitdaagt, maar niet frustreert?
  • Biedt het probleem mogelijkheden voor onderzoeken, ontwerpen, maken en gebruiken?
  • Zijn er in de klas en in de school voldoende mogelijkheden om het probleem uit te werken?

Kinderen zullen gemotiveerd zijn voor een probleem als…

  • Het past bij hun leefwereld en belevingswereld van het kind.
  • Het een bijdrage levert aan de oplossing voor een maatschappelijk of sociaal probleem.
  • Het in zichzelf voldoende uitdaging heeft.
  • Je het probleem belangrijk en realistisch maakt en als je jezelf hulpvragend opstelt. 

Begeleidingstechnieken

Bij actief techniekleren ben je als leerkracht niet zozeer kennisoverdrager, maar veel meer begeleider. Je kunt hierbij de volgende vijf begeleidingstechnieken inzetten:

  • Voordoen en nadoen (modelling).
  • In de steigers zetten (scaffolding).
  • Coachen, gidsen en adviseren (coaching, guiding en advising).
  • Samenwerking stimuleren (coöperatief leren of collaborating).
  • Langzaam op de achtergrond treden of uitdoven (fading).

Didactische werkvormen

Bij techniek ben je als leerkracht vooral begeleider. Maar je bent ook onderwijsontwerper. Je kunt dus ervoor kiezen om af te wisselen tussen de volgende didactische werkvormen:

  • Doceren van techniek
  • Demonstreren van techniek
  • Observatiekring voor techniek
  • Vertellen over techniek
  • Verhalend ontwerpen
  • Het gesprek: onderwijsleergesprek, klassengesprek, evaluatiegesprek, groepsgesprek, kringgesprek.
  • Mindmapping, webschema of woordspin
  • Onderzoekend practicum voor techniek
  • Illustratief practicum voor techniek
  • Simulatie
  • Verkennen van techniek in de omgeving
  • Techniek via werkblad of opdrachtkaart
  • Vragen stellen over techniek: waarneming, meten, oorzaak/gevolg, toepassing, waardering, waarom, voorspelling, kennis, begrip, analyse, evaluatie. 

Tips bij het lesgeven

  • Laat door je taalgebruik merken dat je vertrouwen in de kinderen hebt. Moedig ze aan.
  • Probeer eenzijdige, negatieve beeldvorming (moeilijk, vies, fabrieken) over techniek om te buigen door positieve ervaringen op te laten doen.
  • Vergroot hun (techniek)woordenschat door het gebruik van de goede vaktermen en geef inzicht in de betekenissen.
  • Besteed aandacht aan de vormgeving, de afwerking en de presentatie.
  • Kies aan het begin overzichtelijke opdrachten, die bij hun interesse passen.
  • Kies veel concrete voorbeelden en laat het nut ervaren. 

Meiden en techniek

Meiden en techniek, dat blijft een lastig punt. Veel meiden zien zichzelf als atechnisch en hun omgeving (leerkrachten, ouders, enz.) bevestigen dat. Hoe kun je meiden toch motiveren voor techniek?

  • Laat meiden jong genoeg kennismaken, op een leeftijd dat hun interesse zich nog aan het vormen is.
  • Biedt meiden techniek aan op een manier die bij hun leefwereld aansluit.
  • Laat meiden techniekles krijgen van vrouwelijke rolmodellen.
  • Schep een veilige sfeer om te experimenteren.

Beschikbare bronnen voor techniek

Techniek: Leren door doen sluit af met een overzicht van nuttige boeken, methodes, materialen, lesbrieven, musea en internetsites over techniek. 

Tot slot

Het boek Techniek: Leren door doen laat op een overzichtelijke manier zien hoe je techniek op de basisschool kunt vormgeven. Het geeft een goed beeld van de diverse aspecten van techniek en het laat zien dat techniekonderwijs mooi aansluit bij actuele onderzoeken over het leren van kinderen. Ook beschrijft Techniek: Leren door doen hoe je techniek kunt combineren andere vakken. 

Een positief punt vind ik de aandacht voor de attitude van de leerkracht en de invloed daarvan op de leerling. Het is zó belangrijk om je daar als leerkracht van bewust te zijn. Door een (onbewust) negatieve houding kun je alle potentiële interesse doven, maar anders is gelukkig ook waar: Jij als leerkracht kunt het vuur aansteken!

Bestellen

N.a.v. Slangen, L. Techniek: Leren door doen, 264 blz., Thieme Meulenhoff 2005,  ISBN 978 90 06 97801 8, € 33,60.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Bestellen

Het boek Techniek: Leren door doen is te bestellen via:

Gerelateerd

Professionalisering
Cursussen, congressen en opleidingen
Cursussen, congressen en opleidingen
Gemiddeld beoordelen deelnemers ons met een 8,4
Medilex Onderwijs 
Ontdekkend leren
Ontdekkend leren: uitleg - kenmerken - stappenplan
Arja Kerpel
Constructivisme
Constructivisme - leren als actief proces van kennisconstructie
Machiel Karels
Onderzoekjes in natuur en techniek
Kleine onderzoekjes, grote resultaten
Bea Pompert
Onderzoekend en ontwerpend leren
Op onderzoek in de klas
Dolf Janson
Excellentie bevorderen
Iedereen kan ergens heel goed in worden
Yvonne van Sark
Acht dimensies
Leren: wat is dat eigenlijk
Robert-jan Simons
Lerend werken
Lerend werken: tautologie of uitdaging?
Robert-jan Simons
Techniek attitude
Talent en talentontwikkeling van en door leraren en scholen
Hanno van Keulen
Techniek talent
Talentontwikkeling met wetenschap en techniek
Hanno van Keulen
Empirische cyclus (1)
Techniek - Onderzoeken met de empirische cyclus (1)
Hanno van Keulen
Empirische cyclus (2)
Techniek - Onderzoeken met de empirische cyclus (2)
Hanno van Keulen
Fascinerende ontdekkingen
Fascinerende ontdekkingen met kinderen rondom wetenschap en techniek
Arja Kerpel
Meer aandacht voor hart en handen, niet alleen voor het hoofd
Onderwijs te eenzijdig gericht op kennisresultaat
Alex de Bruijn


Inschrijven nieuwsbrief

Inschrijven nieuwsbrief



Inschrijven nieuwsbrief

Activerend onderwijs in een video van één minuut uitgelegd
Activerend onderwijs in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Brain based teaching in een video van één minuut uitgelegd
Brain based teaching in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Creativiteit in een video van één minuut uitgelegd
Creativiteit in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Het belang van maakonderwijs op de basisschool. Tjipcast 020
Het belang van maakonderwijs op de basisschool. Tjipcast 020
redactie
Metacognitie in een video van één minuut uitgelegd
Metacognitie in een video van één minuut uitgelegd
redactie
Is creativiteit te leren? Tjipcast 009
Is creativiteit te leren? Tjipcast 009
redactie
[extra-breed-algemeen-kolom2]



Wij-leren.nl Academie

Techniek: Leren door doen

Inschrijven nieuwsbrief



activerend onderwijs
behaviorisme
brain based teaching
creativiteit
empirische cyclus
exacte vakken | bèta vakken
leeromgeving
maakonderwijs
meervoudige intelligenties
metacognitie
natuurlijk leren
onderwijsleerproces
onderzoekend leren
scaffolding
sociaal constructivisme
systeemdenken
techniek

 

Mis geen bijdragen

Inschrijven nieuwsbrief

Volg wij-leren.nl

Volg ons op LinkedIn Volg ons op twitter Volg ons op facebook Volg ons op instagram Volg ons op pinterest