Talent binnenstebuiten

Helèn de Jong

Groepsleerkracht en redactielid bij Wij-leren.nl

Geplaatst op 1 juni 2016

>> Talent binnenstebuiten direct bestellen.

Daag jongeren uit met hun talenten aan de slag te gaan!

De meeste mensen hebben meer talenten dan ze denken. Het is een uitdaging om die talenten maximaal uit te bouwen, om zo een ‘uitgevouwen mens’ te worden. Huub Nelis en Yvonne van Sark hebben met Talent binnenstebuiten een boek geschreven vol prikkelende verhalen , hardnekkige mythes en bewezen feiten over talentontwikkeling.

Herziene editie

Dit boek is eerder verschenen onder de titel ‘Over de top, haal het allerbeste uit jongeren’. Tijd voor de vierde druk in een geheel herziene editie. In Talent binnenstebuiten doen de auteurs uit de doeken:

hoe iemand zijn talent kan ontwikkelen;
wat daarbij het belang is van de omgeving;
hoe talentontwikkeling geplaatst kan worden in een breder perspectief;
of het wel goed is dat we proberen jongeren meer te laten presteren.

Voorwoord

“Waarom heb je hem niet eerder een piano laten zien?" Vroeg men vader Bernstein. ”Ik kon toch niet weten dat mijn kind Leonard Bernstein zou worden!” antwoordde hij. De vader kon het niet beter formuleren. Niemand weet wat voor verborgen talenten er in een kind zitten. Aldus prof. dr. Robbert Dijkgraaf van het Institute for Advanced Studies in Princeton .

"Daarom is het goed om na te denken over jouw eigen stip op de horizon."

Talent Binnenstebuiten

In tien hoofdstukken bekijken de auteurs wat talent is, hoe het zich ontwikkeld, hoe talent excellentie wordt en hoe daarmee om te gaan.

Talent, intelligentie en excellentie – begrippen en theorieën
Persoonlijke eigenschappen
Training
Motivatie als voorwaarde om verder te komen
Ouders en opvoeders: de cruciale factor?
Jongeren onder elkaar.
Onderwijs met ruimte voor talent
Wat doen succesvolle organisaties met getalenteerde werknemers?
Onderwijs en excellentie in de Nederlandse cultuur
Omgaan met talenten

1. Talent, intelligentie en excellentie – begrippen en theorieën

Wat is talent en hoe word je ergens heel goed in? Eerst een paar definities:

talent is een potentie die door oefening wordt verwezenlijkt en in de juiste context naar buiten komt;
intelligentie is een te berekenen capaciteit om een bepaald soort informatie te verwerken, die je in staat stelt om problemen op dat terrein op te lossen;
excellentie is een relatief begrip, het gaat om een afwijking van het gemiddelde, aan de bovenzijde, gekoppeld aan concrete prestaties;
hoogbegaafdheid is een bovengemiddelde intelligentie in combinatie met een groot doorzettingsvermogen en een hoge mate van creativiteit.

“Talent is als een scherpschutter die een doel raakt dat voor anderen onbereikbaar is. Genialiteit is als een scherpschutter die een doel raakt dat anderen niet kunnen zien." - Arthur Schopenhauer”

Er zijn verschillende theorieën over talentontwikkeling:

de zeester van Tannenbaum;
het model van Gagné voor begaafdheid en talent;
de beschrijving van Howard Gardner over drie typen excellente mensen.

Talent laten ontpoppen tot goede prestaties vraagt een samenkomst van veel elementen. De uitdaging is om talenten te herkennen en aandacht te besteden aan de verschillende elementen die allemaal invloed hebben op het laten groeien van een talent.

2. Persoonlijke eigenschappen

Wat maakt dat de één sneller vooruit gaat dan de ander?

Nature, aangeboren eigenschappen. Kinderen worden geboren met een genetische basis die ze erven van hun ouders. Genen geven een bovengrens aan. Zo vindt een natuurlijke selectie plaats. Uitzonderlijke talenten zijn voor de helft terug te voeren op genetische aanleg.
Nurture, aangeleerde eigenschappen. De discussie gaat inmiddels niet meer over nature óf nurture, omdat we weten dat dat veel te simplistisch is. Het debat is verschoven van of/of naar en/en. Nature en nurture spelen voortdurend een subtiel spel, met vele variabelen en allerlei complexe spelregels.

Talent heeft een erfelijke basis en komt vervolgens op basis van omgeving al dan niet verder tot uiting.

De volgende cruciale elementen bepalen je karakter: ‘the Big Five’

extraversie tegenover introversie;
rust tegenover onrust;
behoudend tegenover vernieuwend;
wanordelijk versus ordelijk;
dominant tegenover meegaand.

De volgende karaktertrekken ondersteunen topprestaties:

zelfvertrouwen;
locus of control (leg je die bij jezelf of bij je omgeving);
angstcontrole.

3. Training

Niemand kan ergens in uitblinken zonder oefening. Daarbij gaat het zowel om de hoeveelheid tijd die je investeert in dat oefenproces, als de manier waarop je traint.

Kwantiteit. De 10.000 uur-regel geldt binnen allerlei disciplines, van sporten tot programmeren. Uit onderzoek blijkt dat het minimumniveau van training ligt rond de 10.000 uur. Dat is wat excellentie in het uitvoeren van een complexe taak vergt.

Kwaliteit. De ‘deliberate practice’ moet aan zeer hoge eisen voldoen:

datgene wat geleerd moet worden staat duidelijk omschreven;
de trainingstaken sluiten aan op het niveau van de lerende;
er moet mogelijkheid zijn voor herhaling;
het is mogelijk om fouten te maken;
er is sprake van een goede feedback.

“We moeten af van ‘je hebt het of je hebt het niet" - Remy Rikkers

4. Motivatie als voorwaarde om verder te komen

Waar komt de motivatie vandaan om je ergens voor in te spannen?

Wetenschappers maken onderscheid tussen:

intrinsieke en extrinsieke motivatie;
leermotivatie en prestatiemotivatie;
fixed of growth mindset.

Er zijn drie redenen waarom het in het huidige onderwijs lastiger is geworden om leerlingen te motiveren:

We verdiepen minder dan vroeger;
Jongeren laten zich minder gelegen liggen aan volwassenen;
Het aantal prikkels is drastisch toegenomen.

Motivatie kun je bevorderen door het geven van complimenten. Complimenteer dan niet met intelligentie maar daag uit om hard te werken. Het is de kunst dat de omgeving bij jonge mensen iets teweegbrengt waardoor zij hun drijfveren beter doorgronden.

5. Ouders en opvoeders: de cruciale factor?

Hoe kan de omgeving talentontwikkeling ondersteunen? Ouders zijn cruciaal in het stimuleren of afremmen van aanleg van hun kinderen. Niemand excelleert zonder steun uit de omgeving. Wie geven kader aan jongeren:

thuis;
school;
peers;
overige opvoeders.

Ouders met thuiswonende kinderen van 0 tot 17 vinden in deze volgorde oriëntaties belangrijk in de opvoeding:

autonomie;
assertiviteit;
sociaal gevoel;
conformiteit;
prestatie.

Prestatie scoort dus het laagst. Ouders willen weten of kinderen het leuk gehad hebben op school. Als we willen dat ‘de lat omhooggaat’ zullen ze moeten gaan vragen: “Wat heb je geleerd vandaag?”

Tips voor ouders:

Leer je kind te denken in termen van persoonlijke groei.
Help je kind ontdekken welke talenten het heeft.
Geef feedback en motiveer je kind op basis van zijn inzet.
Voorkom dat je kind monomaan alleen nog één ding wil doen.
Leer je kind zelfregulering.
Bied sturing en steun.
Bied inspiratie.
Vorm een team.
Leer doorzettingsvermogen.
Bespreek van tevoren het kader en evalueer hoe het is gegaan.

6. Jongeren onder elkaar

Wat is de invloed van de peergroup in de schoolcontext? De impact van peers varieert en wisselt van karakter naarmate de schoolcarrière vordert.

Jongeren die uitblinken in bijvoorbeeld wiskunde of talen worden in de onderbouw van het vo al snel betiteld als ‘nerds’.
Excellentie wordt in laatste klassen van de havo/vwo meer geaccepteerd.
In het mbo zien we dat de beste leerlingen niet de meest populaire jongeren zijn.
Het imago van de excellente student is in het hbo vrij positief.

In de jongerencultuur is juist volop ruimte voor uitblinkers. Sociale media versterken deze werking.

Jongeren die de Ericsson-norm van 10.000 uur voor ogen houden, hebben ook nog wel tijd voor sociale contacten.

"Je kunt een rijk sociaal leven hebben én presteren."

Tips voor jongeren:

Uitblinken is een keuze.
Zoek vrienden die jou stimuleren.
Formuleer concrete doelen.
Denk in kleine stapjes.
Leer nadenken over je leerproces.
Besteed aandacht aan je zwakke plekken.
Zoek een coach of begeleider.
Beloon jezelf bij successen.
Geef niet op bij een motivatiedip.
Besteed niet alleen maar aandacht aan je talent.

7. Onderwijs met ruimte voor talent

Het lijkt erop dat ons onderwijs jongeren niet voldoende uitdaagt om écht aan de slag te gaan met hun talenten en dat zien we dus ook bij de beste leerlingen terug.

“Het echte gevaar ligt voor de meesten onder ons niet in het feit dat we te hoog reiken en missen, maar dat we te laag reiken en ons doel bereiken"- Michelangelo

Talentgericht onderwijs ontstaat door:

leerdoelen;
een inspirerende leeromgeving;
de ingezette leervormen en activiteiten;
de docent;
het toetsingssysteem.

Kijkend naar het Amerikaanse en Engelse systeem mag er in Nederland meer differentiatie komen:

praktische hbo-opleidingen;
verdiepende universitaire studies;
topopleidingen.

Tips voor docenten:

Realiseer je je invloed.
Bied inspiratie.
Stimuleer zelfregulatie.
Leer leerlingen en studenten het belang van veel trainen over langere tijd.
Herken potentie en geef uitdagingen en ruimte.
Stimuleer een growth mindset.
Ontwikkel extra onderwijsaanbod.
Groepsopdrachten zijn waardevol, maar wees alert op liftgedrag.
Ken de dromen en interesses van je leerlingen.
Stimuleer motivatie.

8. Wat doen succesvolle organisaties met getalenteerde werknemers?

Het begrip ‘war for talent’ is een gevleugelde uitdrukking. High potentials maken voor een bedrijf het verschil tussen winst en verlies, tussen succes en middelmatigheid.

"Goede mensen binnenhalen is een kunst, goede mensen behouden nog meer."

Jonge mensen kiezen in toenemende mate voor het ondernemerschap. Vaak leggen mensen een lange weg af voordat succes hun zakelijk talent bevestigt. In de praktijk blijkt de selfmade man een mythe. 90 % van de topondernemers is hoger opgeleid.

Tips voor werkgevers:

Denk goed na over je wervingscriteria.
Ondersteun een realistisch zelfbeeld.
Benoem de stappen.
Geef veel feedback.
Vorm je organisatie om tot meritocratie.
Geef jonge mensen vertrouwen en ruimte voor eigen invulling.
Schenk aandacht aan persoonlijke en professionele ontwikkeling.
Zorg voor managers met een coachende stijl.
Realiseer je het belang van een goede sfeer.
Maak een relatie met het onderwijs.

9. Onderwijs en excellentie in de Nederlandse cultuur

Heeft Nederland een cultuur die excellentie bevordert of juist afremt? De meetlat over de stand van excellentie wordt internationaal bepaald. Dat is ‘de lat’ die omhoog moet.

De Nederlandse cultuur wordt nogal eens verklaard vanuit het calvinisme. De dominee en de koopman, een productief koppel. Vanaf de jaren ’60 werd het steeds minder belangrijk uit welke sociale klasse iemand kwam. Vanaf de jaren ’80 was studeren beslist niet meer elitair.

Nederland heeft zich ten doel gesteld dat in 2016 50% van alle Nederlanders minimaal een hbo-opleiding heeft gevolgd. Nu het plafond van sociale stijging langzaamaan bereikt is, gaan we naar een kwalitatieve discussie. Selectie aan de poort is de nieuwste ontwikkeling, gekoppeld aan de studiekeuzecheck en studiematching.

Onze politici kiezen er niet voor om het beste schaakland van de wereld te worden of het meest creatieve land van Europa. Het kabinet heeft negen topsectoren benoemd:

AgroFood;
Tuinbouw;
HighTech;
Energie;
Logistiek;
Creatieve Industrie,
Life sciences,
Chemie,
Water.

10. Omgaan met talenten

“Excellentie is nooit toevallig. Het is altijd het resultaat van een sterke intentie, oprechte inspanning en een intelligente uitvoering." - Aristoteles

Samenvattend kunnen we concluderen dat:

talentdenken optische illusies creëert;
wel beroemd willen zijn maar niet beroemd willen worden niet werkt;
meer aandacht voor uitblinken een trendbreuk is;
meer aandacht voor talentontwikkeling belangrijk is.

Hoe kom je erachter wat je talent is? Hoe ontdek je welke opleiding of welke baan bij jou past?

ga nadenken over je talenten;
wat zijn jouw beste eigenschappen?
ga graven in je eigen verleden;
ken je passie of interesse;
vraag anderen naar je talenten.
Veel extra informatie vind je op www.talentstimuleren.nl

“Mislukking is gewoon de kans om opnieuw te beginnen, dit keer wat intelligenter."- Henry Ford.

Conclusie

In het boek Motivatie binnenstebuiten geven auteurs een overzicht van oorzaken waardoor jongeren er niet toe komen om met hun talenten aan de slag te gaan. In dit boek gaan Yvonne van Sark en Huub Nelis op zoek naar de geheimen van talentontwikkeling.

De concrete voorbeelden en interviews met topsporters, wetenschappers docenten en de jongeren zelf hebben er een aantrekkelijk boek van gemaakt. Het geeft een scherp beeld van de huidige jongerenwereld, maar ook oudere lezers kunnen zich onwillekeurig af gaan vragen: “Wat is nu mijn stip op de horizon?”

De vele tips maken Talent binnenstebuiten ook tot een praktisch boek voor ouders, docenten op alle niveaus, stagebegeleiders, leermeesters en managers. In Over de Top, dat in 2012 verscheen, lag de focus meer op excelleren binnen verschillende opleidingsniveaus. Ik ben benieuwd wat Huub en Yvonne nog meer voor ons in petto hebben, want dat ze zelf gemotiveerd zijn om meer aandacht te krijgen voor de drijfveren van jongeren is overduidelijk.

Bestellen

N.a.v. Nelis, Huub & Sark,Yvonne van, (4^e druk 2016), Talent binnenstebuiten, daag jongeren uit met hun talenten aan de slag te gaan. ISBN 9789021560434, Uitgeverij Kosmos, 269 blz., € 20,00 . Het is boek is te bestellen via

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!