Nieuwe autoriteit voor ouders

Marleen Legemaat

Redactielid bij Kennisplatform Wij-leren.nl

Geplaatst op 19 september 2023

>> Nieuwe autoriteit voor ouders direct bestellen.

Kinderen opvoeden is niet altijd even makkelijk, is de beginzin van de achterflaptekst van het boek ‘Nieuwe autoriteit voor ouders’. Het lijkt een eufemisme want wat kan de relatie tussen ouders en kinderen soms hopeloos vastlopen. Er zijn situaties dat er nauwelijks normaal gesprek mogelijk is. Hoe kom je daaruit en hoe ziet een goede opvoeding er uit? In dit boek Nieuwe autoriteit voor ouders (5e druk) geven Haim Omer en en Philip Streit handvatten om op te voeden op basis van veilige verbinding, waakzame zorg en geweldloos verzet.

Veel ouders vragen zich af wat de juiste richting en manier is waarop ze moeten opvoeden: streng zijn en duidelijk, of juist veel ruimte en vrijheid geven.

De autoritaire opvoedingsstijl van vorige generaties heeft voor veel mensen afgedaan: er was weinig oog voor de behoeften van het kind.

Er was vaak angst om niet aan de regels te voldoen, angst om te falen of om niet geliefd te zijn. Sinds de jaren zeventig kwam de laisser-faire opvoedingsstijl in zwang: er was ruimte voor ontmoeting, openheid, vrijheid, bemoediging en vertrouwen. Toch levert deze opvoedingsstijl – volgens wetenschappelijke studies – niet op wat we ervan verwachten. Omdat kinderen zich niet hoeven aan te passen, is er bij velen sprake van een lage frustratietolerantie. Ouders kunnen vervallen in passiviteit en gelatenheid wanneer het niet gaat zoals ze willen, omdat ze niet weten hoe ze alsnog de regie kunnen krijgen in de levens van hun kinderen.

Dit boek bewandelt een nieuwe weg. Nieuwe autoriteit heet het concept dat Haim Omer (hoogleraar psychologie) al in diverse boeken geïntroduceerd en beschreven heeft. Voor dit boek werkte hij samen met Philip Streit (klinisch psycholoog). De eerste druk is van 2018, dit is de vijfde druk.

De vier pijlers waarop het concept van Nieuwe autoriteit gebaseerd is, vinden we terug in de eerste vier hoofdstukken van dit boek. Vervolgens volgt ook nog een beknopte weergave van de inhoud van de hoofdstukken vijf tot acht.

Eén: De Ankerfunctie

Hoe ziet een geslaagde opvoeding er uit:
1. Veilige binding: geef je kind het gevoel dat je er altijd voor hem bent. Je kunt altijd bij mij terug komen. Ouders zijn een veilige haven.
2. Stevig anker: ouders bieden duidelijke regels en structuur om het kind op de juiste koers te houden. Ouders hebben een beschermende, waakzame rol.

Als je een goed anker wilt zijn, zijjn de volgende zaken erg belangrijk: duidelijke structuren, aanwezigheid en waakzame zorg, voldoende steun bij de opvoeding, en de vaardigheid om jezelf onder controle te houden en situaties te de-escaleren.

Twee: Aanwezigheid

Soms stapelen problemen zich op in relaties met kinderen en weet je niet hoe te handelen. Onmacht en negativiteit dringen zich aan je op. Belangrijk is dat je weet waar je je op moet richten. Aanwezigheid is dan een eerste vereiste: laat zien aan je kind dat je er bent.

Ouderlijke aanwezigheid is de ervaring die een kind krijgt als zijn ouders door middel van hun woorden en daden communiceren: we zijn hier en we blijven hier, we zijn je vader en moeder. Je kunt ons niet aan de kant schuiven en je kunt ons niet ontslaan.

Het is belangrijk dat je zelf als ouder je goed bewust bent van je invloed en plek in het leven van je kind.
Er is onderscheid tussen

Innerlijke aanwezigheid: prent jezelf uitspraken in als ‘mijn kind heeft mij nodig’, ‘mijn kracht beschermt mijn kind’, ‘als ik aanwezig ben geef ik mijn kind vertrouwen’;
Uiterlijke aanwezigheid Je bent beschikbaar en je bent lichamelijk aanwezig om je kind te ondersteunen als het nodig is en duidelijke grenzen te stellen. Je zorgt als ouder voor helderheid en structuur. Dit kan gaan over tijdstippen waarop wordt gegeten of bedtijden, omgang met tv en telefoons, rituelen. Je straalt uit: ik zal altijd van je houden maar als je iets doet wat agressief of gevaarlijk is, zal ik met daartegen verzetten omdat ik je nooit opgeef.

Er is sprake van echte aanwezigheid als je het idee dat je controle over je kind kunt uitoefenen, kunt loslaten.

Vaak ligt de verleiding op de loer om je kind te dwingen tot gewenst gedrag, maar je kunt alleen controle over jezelf uitoefenen: blijf jezelf de baas!
Er is sprake van overbezorgdheid en helikopterouders als je overbeschermend in het leven van je kind aanwezig bent. Op die manier geef je het kind het gevoel dat hij helemaal niets kan zonder de hulp van ouders.

Tenslotte volgen tips:

Wat je kind ook zegt of doet, blijf altijd rustig;
Handel niet alleen, maar samen;
Oefen de kunst van zwijgen in plaats van op je kind in te praten;
Waardeer kleine alledaagse dingen in je gezinsleven, blijf met elkaar in contact.

Drie: Waakzame zorg

Waakzame zorg verandert mee met de leeftijd van je kind en kent bovendien drie niveaus:

Open oplettendheid: je hebt oog voor wat er zich in het leven van je kind afspeelt;
Gefocuste aandacht; stel doelgerichte vragen als er zich iets voordoet;
Neem eenzijdig beschermende maatregelen als er gevaar dreigt.

Valkuilen van waakzame zorg zijn er ook:

Toezicht is geen synoniem voor wantrouwen, controle en bewaken. Het is juist onmogelijk om de ander altijd in de gaten te houden;
Angst om je kind te beperken in zijn persoonlijke vrijheid; Privacy lijkt heilig, maar het recht op privacy wordt ingeperkt als er gevaar dreigt en je in moet grijpen;
Angst dat je de vertrouwensband met je kind op het spel zet. Het is niet waar dat kinderen zich vanzelf goed ontwikkelen als ze onbegrensd vertrouwen van hun ouders krijgen;
Angstig toezicht houden op je kind. Je kunt je kind teveel inperken in zijn ontwikkeling;
Bespioneren; dit vergiftigt de ouder-kind relatie.

Tips voor waakzame zorg in de praktijk:

Zoek steeds contact met je kind;
Bouw een netwerk op met mensen die je kunnen steunen in de opvoeding (familie, vrienden, hulpverlening;
Wees er open over naar je kind toe wanneer je hulp zoekt en wat dat inhoudt;
Blijf in gesprek, wanneer je kind niet meer wil praten, geef dan duidelijke eenzijdige boodschappen waarin je (ondanks alles) laat doorklinken dat je van hem houdt;
Verdedig je niet, blijf rustig en stel vragen.

Vier: De-escalatie – de kunst van zelfregulatie

Escalaties kunnen soms zomaar uit het niets ontstaan. Ze zijn destructief voor de relatie met je kind.

Als het je lukt om je te beheersen en je niet te laten meeslepen, om te wachten en eerst even te zwijgen, zul je zien dat de situatie meestal helemaal niet escaleert.

Op deze manier hou je controle over de situatie en ben je veel sterker en bekwamer als ouder. Deze kunst om te de-escaleren en rustig te blijven kun je leren.

Vertraag je reactie – smeed het ijzer pas als het koud is;
Communiceer op een waarderende en constructieve manier;
Communiceer in termen van ‘wij’ en niet van ‘ik’ en ‘jij’;
Geef je fouten toe en corrigeer jezelf;
Blijf bij je standpunt, zonder daarbij van je kind te willen winnen;
Zoek de triggers die ervoor zorgen dat jij en je kind van streek raken;
Gebruik relatiegebaren.

De-escaleren kun je leren door bij jezelf na te gaan wat je zwakke punten zijn en waar je zo geweldig boos of angstig van wordt.

Vijf: Gezamenlijk opvoeden

It takes a village to raise a child is een Afrikaans spreekwoord. Daarom is het goed om als ouders anderen om steun te vragen bij de opvoeding. Steun van anderen kan er ook voor zorgen dat je meer ontspannen ten opzichte van je kind komt te staan.
Toch is het tegenwoordig lastiger dan vroeger om een steunnetwerk op te bouwen. Want:

Gezinnen staan meer op zichzelf – er is zelfs vaak sprake van één ouder gezinnen;
Mensen hechten veel belang aan privacy;
Er is schaamte om over problemen te praten met anderen.

De drie basisprincipes voor het organiseren van een steunnetwerk zijn:

Steun moet je vragen, niet eisen;
Durf anderen de rol van ondersteuner ook toe te vertrouwen;
Het is een vrijwillige keuze om deel uit te maken van een steunnetwerk.

Zes: Verzet

Belonen en straffen kunnen op adolescenten een averechts effect hebben. Gezamenlijk het gesprek aangaan en zoeken naar oplossingen, wordt door veel ouders wél als positief ervaren. Toch kunnen sommige pubers hier misbruik van maken, eindeloos praten en uiteindelijk toch doorgaan met hun destructieve gedrag.

Het is een kunst om alternatieven voor straf te verzinnen. Een effectief alternatief voor straf is (geweldloos) verzet. Hierbij gebruik je verzetstechnieken die een bepaalde grondhouding veronderstellen zoals:

doel is niet controle over je kind en is niet afhankelijk van de reactie van je kind;
het is eenzijdig: verzet is een actie van de ouder en je kind hoeft er niet mee in te stemmen;
doel is vooral: jouw mening kenbaar maken en laten zien waar jij als ouder staat;
blijf volhardend, maar blijf ook geweldloos;
verzet en een goede ouder-kind relatie sluiten elkaar niet uit;
verzet laat zien: ik verzet me vol overtuiging omdat ik jou als persoon waardeer en er voor je wil zijn.
geweldloos verzet de-escaleert; je bent een anker voor je kind.

Vormen van dit verzet worden in dit hoofdstuk besproken:

de aankondiging (een eerste vorm van verzet);
de zitstaking (die meer tijd, voorbereiding en steun van anderen vraagt) en
maatregelen om de openheid en transparantie te bevorderen.

Je kiest vooral voor geweldloos verzet om je kind te leren hoe hij zichzelf onder controle kan houden.

Zeven: de kunst van het goedmaken

Een goedmaakactie kan helpen om de schade te herstellen die een kind veroorzaakt heeft. Maar het kan ook de reputatie van het kind herstellen.

Goedmaken heeft niets te maken met vernedering, maar bemoedigt je kind juist en versterkt hem.

Stappen in het goedmaakproces zijn:

Vertraag je reactie op een incident, zoek eventueel hulp daarbij;
Bied geweldloos verzet, gebruik heldere aankondigingen;
Breng het idee van een goedmaakactie ter sprake - bied aan om samen hierover met het kind na te denken;
Geef je kind tijd om met een oplossing te komen;
werk samen met je kind en eventueel ondersteuners ideeën uit;
De goedmaakactie moet het kind in zijn waarde laten en niet leiden tot gezichtsverlies;
Bemoedig je kind; ook als hij zijn goedmaakactie in de praktijk brengt.

Acht: Het geheim van krachtige opvoeders

Investeer in de relatie met je kind!

Leer op een goede, gefundeerde manier nee zeggen - met een lange adem en liefst in de wij-vorm.

Recensie:

Sinds Haim Omer zijn concept van Nieuwe Autoriteit lanceerde, is er naast bijval ook (voorzichtige) kritiek geweest. Sommigen schrokken van zijn herwaardering van het begrip autoriteit. Dat inmiddels de vijfde druk verscheen van Nieuwe autoriteit voor ouders, (geschreven samen met Philip Streit) laat zien dat het boek zeker in een behoefte voorziet. Dit boek is praktischer van opzet dan het boek Nieuwe Autoriteit en richt zich bovendien speciaal op ouders.

Bij Nieuwe Autoriteit gaat het stellen van grenzen altijd samen met het tonen van begrip voor de ander. Het sterke van dit concept is dat het zich niet richt op het beheersen van het gedrag van de ander, maar op dat van de autoriteitsfiguur zelf.

Veel ouders zullen bepaalde elementen van Nieuwe Autoriteit herkennen of al gebruiken. Dit boek geeft hen extra handvatten om hier concreet gestalte aan te geven. Naast veel voorbeelden uit de praktijk staat het boordevol duidelijke tips.

Sommige casussen zijn heftig (denk aan geweld, wegloopgedrag of criminaliteit) en gelukkig niet voor iedereen denkbaar; toch is dit boek ook geschikt voor ouders bij wie het allemaal aardig op rolletjes loopt maar die toch willen reflecteren op hun opvoedingshouding.

Dit boek kan in de context van onderwijs gebruikt worden om ouders toe te rusten: als zij met opvoedingsvragen bij leerkrachten of leraren komen kun je zeker dit boek aanbevelen!

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!