Temperamentvolle kinderen

Arja Kerpel

Redactielid wij-leren.nl l Projectleider bij Wij-spelen.nl

Geplaatst op 1 juni 2016

>> Temperamentvolle kinderen direct bestellen.

Heb je een opvliegend kind, koppiger dan anderen? Of kan hij juist heel gevoelig reageren? Lijkt jouw kind op veel dagelijkse dingen heftiger, intenser of emotioneler te reageren? Goede kans dat je een temperamentvol exemplaar hebt gekregen. Over deze kinderen gaat het boek Temperamentvolle kinderen van Eva Bronsveld.

Het boek bestaat uit de volgende hoofdstukken:

Wat zijn temperamentvolle kinderen?
Wat heeft een temperamentvol kind nodig?
Wat vindt een temperamentvol kind lastig?
Samenwerken met een temperamentvol kind.
Hoe kun je omgaan met de negatieve emoties van een temperamentvol kind?
Ouder zijn van een temperamentvol kind.
Lastige situaties voor een temperamentvol kind.

Hoofdstuk 1: Wat zijn temperamentvolle kinderen?

Temperamentvolle kinderen zijn heel verschillend. Is deze beschrijving een nieuw hokje, een labeltje erbij? Nee. Het is meer een verzameling van de volgende eigenschappen:

Intens: ze kunnen enorm enthousiast zijn, uitbundig reageren en dingen diep beleven.
Gevoelig: ze hebben behoefte aan harmonie en kunnen zich goed inleven in anderen.
Opmerkzaam: ze horen en zien dingen die anderen niet opvallen. Ze zien zoveel details dat ze er soms door overweldigd kunnen worden.
Sterke eigen wil: ze weten wat ze willen, zijn doelgericht en vastberaden. Ze zijn creatief in het bedenken van manieren om dat voor elkaar te krijgen.

De combinatie van eigenschappen

Al deze eigenschappen verenigd in één kind maakt het opvoeden van een temperamentvol kind voor veel ouders lastig. Deze eigenschappen kunnen soms flink botsen. Ook zorgt deze combinatie ervoor dat het gedrag soms moeilijk te voorspellen is: het ene moment is je kind laaiend enthousiast, het volgende moment helemaal overstuur.

Deze aangeboren eigenschappen kunnen later de kracht of juist de zwakte van je kind zijn. Hoe je als ouder nu met hem omgaat, heeft daar veel invloed op. Hoe zie jij je kind, hoe benader je hem? Zolang je je kind nog niet helemaal accepteert, zul je je kind onbewust willen veranderen.

Focus op de positieve kant van de eigenschappen

Alle eigenschappen hebben positieve en negatieve kanten. Het kan helpend zijn om door een positieve bril naar de eigenschappen van je kind te kijken.

Hysterisch, overdreven, luidruchtig en ongeremd? In positieve termen: je hebt een enthousiast, uitbundig, hartstochtig en levendig kind.
Overgevoelig, slap en prikkelbaar? De positieve kanten zijn: empathisch, zachtaardig en toegankelijk.
Kieskeurig, pietluttig en snel afgeleid? Je kind is: oplettend, scherpzinnig en heeft oog voor detail.
Koppig, eigenwijs en hardnekkig? De positieve kant is: vastberaden, doelgericht en krachtig.

Hoofdstuk 2: Wat heeft een temperamentvol kind nodig?

Elk kind heeft basisbehoeften, maar bij temperamentvolle kinderen zorgt het ontbreken van de basisbehoeften voor een veel extremere reactie. Een temperamentvol kind dat honger heeft wil nú eten. Als het dan nog een half uur duurt, dan kan de boel allang ontploft zijn. De basisbehoeften zijn:

Zorg voor voldoende slaap
Houd rekening met de dag na weinig slaap; heb meer geduld.
Zorg dat je altijd water bij je hebt. Water werkt naast dorstlessend ook ontspannend.
Leer je kind zelf op signalen te letten.
Je kind heeft honger als hij honger heeft. De meeste kinderen kunnen prima op gezette tijden eten, maar niet alle temperamentvolle kinderen ontwikkelen deze regelmaat.

Temperamentvolle kinderen hebben bovengemiddeld veel behoefte aan verbinding, controle, voorspelbaarheid en ontspanning. Uiteraard verschilt het per kind in welke mate.

Behoefte aan verbinding

Elk kind wil graag verbinding. Maar een temperamentvol kind heeft hieraan extra veel behoefte. Ze hebben ook meer bevestiging nodig dat die verbinding bestaat.

Zorg ervoor dat je écht aanwezig bent, niet alleen fysiek.
Benoem zo vaak mogelijk dat je blij bent dat je kind er is. ‘Wat gezellig om samen met jou een boekje te lezen’. Als je alleen positieve opmerkingen maakt als je kind goed helpt of opruimt, kan je kind het gevoel krijgen dat het eerst iets goeds moet doen voordat je blij bent met zijn aanwezigheid.
Zorg voor vaste contactmomenten.
Plan meer tijd in voor dingen.

Behoefte aan controle en voorspelbaarheid

Kinderen met een sterke wil bepalen het liefst zelf hoe de dingen gaan. Ze willen graag controle over wanneer ze dingen doen. Hoe kun je hieraan tegemoet komen?

Geef keuzemogelijkheden. Laat bijvoorbeeld kiezen tussen twee soorten beleg, of setjes kleding.
Luister naar hun standpunt. Deze kinderen kunnen zich beter erbij neerleggen als ze merken dat hun mening serieus genomen wordt.
Zorg voor regelmaat en routine. Kondig uitzonderingen op een routine van tevoren aan.
Vertel van tevoren precies wat je kind kan verwachten, dit voorkomt grote teleurstellingen met de bijbehorende reacties.
Geef je kind de tijd en ruimte om te reageren op nieuwe situaties.

Behoefte aan ontspanning

Temperamentvolle kinderen leven intens. Prikkels komen sneller binnen. Daarom is het belangrijk om hen goed de kans te geven zich te herstellen van alle indrukken. Enkele tips:

Plan voldoende tijd in voor ontspanning en zorg dat er ruimte voor is. Onderbreek dit moment niet.
Laat je kind zien dat hij zichzelf fijn voelt op dit soort momenten.
Kijk goed naar je kind, zodat je weet waar hij relax van wordt.
Leer je kind om vanuit zijn buik adem te halen.
Combineer ontspanning met verbinding.
Geef het goede voorbeeld.

Hoofdstuk 3: Wat vindt een temperamentvol kind lastig?

Sommige dingen zijn voor een temperamentvol kind moeilijk om mee om te gaan. Met name: prikkels van buitenaf, macht, overgangen, afwijzing en spannende gebeurtenissen.

Prikkels van buitenaf

De opmerkzaamheid van temperamentvolle kinderen zorgt ervoor dat ze veel waarnemen: geuren, harde geluiden, stemmingen van anderen, kleding die niet fijn zit, pijn, felle lichten en kou/warmte. Wat kan je kind helpen?

Accepteer dat hij meer ervaart en erken zijn ervaringen.
Vermijd overprikkeling zoveel mogelijk.
Leer hem om prikkels te herkennen en zichzelf te beschermen tegen prikkels.

Macht

Temperamentvolle kinderen kunnen slecht tegen macht. De manier waarop je je kind benadert, is van grote invloed op de reactie die je krijgt. Met een goede benadering kun je veel weerstand voorkomen. Tips zijn onder andere:

Maak eerst contact met je kind. Dus niet vijf keer hetzelfde vragen, terwijl je zelf iets anders doet.
Vermijd machtswoorden. Je kunt het woordje ‘moeten’ makkelijk omzeilen. Bijvoorbeeld: ‘We gaan naar school.’ Of ‘Het is tijd om op te ruimen’.
Wees vriendelijk én duidelijk. Voorkom een toon waarop het lijkt alsof je toestemming vraagt aan je kind. Dus niet: ‘We gaan naar oma, oké?
Geef het goede voorbeeld. Als je zegt dat je iets gaat doen, doe het zelf dan ook gelijk. Zeg niet dat je naar de winkel gaat terwijl je ondertussen je mail nog even checkt.
Leg uit waarom. ‘Kom, we gaan tandenpoetsen zodat je geen gaatjes krijgt’.
Geef grenzen aan vanuit rust.

Overgangen

Overgangen zijn lastig voor een temperamentvol kind. En dat is niet gek: door zijn opmerkzaamheid en gevoeligheid ervaart hij een overgang intensiever dan een ander kind. Wat kun je doen?

Probeer het aantal overgangen te verminderen.
Deel te grote overgangen op in kleine stapjes.
Help je kind door de overgang heen.

Afwijzing

Omdat temperamentvolle kinderen meer verbinding nodig hebben, kunnen ze zich ook eerder afgewezen voelen. Niet elk kind gaat daar op dezelfde manier mee om; de een zal proberen om toch verbinding te krijgen, de ander zal net doen of het hem niets kan schelen. Enkele tips:

Leer je kind om zich kwetsbaar op te stellen.
Benoem gewenst gedrag in plaats van dat je continu ongewenst gedrag bekritiseert.
Herstel de verbinding direct nadat je boos bent geweest.
Leer je kind om de verbinding te herstellen zonder zichzelf weg te cijferen.
Afwijzing is geen geschikt opvoedmiddel.

Spannende gebeurtenissen

Spannende gebeurtenissen kunnen zorgen voor wakker liggen, buikpijn of lastig gedrag. Wat kun je doen?

Let op signalen van spanning en leer hem met spanning om te gaan.
Verminder het aantal spannende gebeurtenissen.
Besef dat het voor je kind heel moeilijk is om zich ‘goed’ te gedragen in spannende situaties.
Prik door het stoere gedrag heen.

Hoofdstuk 4: Samenwerken met een temperamentvol kind

In dit hoofdstuk behandelt de auteur hoe je kunt samenwerken met een temperamentvol kind. Enkele waardevolle opmerkingen:

Samenwerken is iets anders dan onderhandelen.
Denk in oplossingen.
Wees oprecht en authentiek.
Bedenk samen routines.
Maak uitzonderingen als je kind overprikkeld is, maar zeg dan dat je het uitsluitend om die reden doet.
Ongewenst gedrag komt vaak voort uit heftige emoties. Het kind is op zo’n moment echt niet in staat om zich goed te gedragen.

Hoofdstuk 5: Hoe kun je omgaan met de negatieve emoties van een temperamentvol kind?

Hiervoor is het goed om het volgende te weten en te doen:

Luister écht. In het boek worden verschillende tips gegeven.
Gevoelens gaan niet weg als je ze onderdrukt of afleidt. Sommige ouders willen zó graag een blij kind zien, dat ze alle negatieve emoties het liefst uit het leven van hun kind willen bannen.
Reageer begripvol, niet vanuit verdediging.
Rustig worden is de enige prioriteit, al het andere komt later.
Bespreek op een rustig moment hoe hij zich kan ontladen.

Hoofdstuk 6: Ouder zijn van een temperamentvol kind

Zelf lekker in je vel zitten en bij je kind zijn is het allerbeste medicijn tegen driftbuien, huilpartijen en dwars gedrag. Enkele tips:

Denk na over wat je je kind op de lange termijn wilt meegeven.
Kijk naar je kind als het goed gaat en houd dit beeld vast.
Vergelijk jouw gezin niet met andere gezinnen.
Onderneem actie voordat je ontploft.
Gebruik humor.
Knuffel je kind. Een flinke dosis oxytocine helpt tegen boosheid en irritatie.

Eva Bronsveld geeft veel handreikingen hoe je om kunt gaan met reacties van anderen op je kind of jouw opvoeding. Ze schrijft ook wat je kunt doen als je toch overmand wordt door emoties. En als je zelf temperamentvol bent.

Hoofdstuk 7: Lastige situaties voor een temperamentvol kind

Elke dag zijn er momenten die voor temperamentvolle kinderen lastig zijn. Dat begint al met het ochtendritueel. Ook eten, opruimen en slapen zijn meestal niet de eenvoudigste momenten. Weggaan –naar school, de winkel of een feestje – kan voor een crisis zorgen. In dit hoofdstuk komen ze één voor één aan bod.

Recensie

Het boek Temperamentvolle kinderen is vlot geschreven. Eva Bronsveld is er goed in geslaagd om een toegankelijk boek met praktische tips te schrijven. Je kunt er gelijk mee aan de slag. Voor ouders met een temperamentvol kind zijn de vele voorbeelden ongetwijfeld een feest van herkenning.

Het boek is gericht op ouders: Eva Bronsveld kiest voor een laagdrempelige insteek. Daarbij zijn literatuurverwijzingen en een literatuurlijst achterwege gelaten. Ik verwacht dat de meeste ouders hier geen problemen mee hebben. Het is wel een beetje pech voor de geïnteresseerde opvoeder die meer wil lezen of die wil weten op welk onderzoek de handreikingen gebaseerd zijn.

Helaas komen er in de cases regelmatig bastaardvloeken voor, soms zelfs meerdere keren op een pagina (blz 88.) Het is logisch dat de praktijksituaties realistisch beschreven worden, maar iets meer terughoudendheid op het vlak van de taalverruwing kan geen kwaad.

Dit boek zet je aan het denken over je eigen opvoedstijl. Pas je álle handreikingen in het boek klakkeloos toe, of kijk je kritisch of ze bij jouw opvoedstijl passen? Om een voorbeeld te noemen: Hoe ga je om met straffen en belonen, met time-outs? Eva Bronsveld is hier – zacht uitgedrukt - geen fan van. Het is erg interessant om hier over na te denken en dit te bespreken met je partner.

Het kan zo zijn dat je enkele handreikingen niet toepast, omdat je vindt dat ze niet bij jouw opvoedstijl passen. Dat is natuurlijk prima. Dan blijven er in dit boek nog ongelooflijk veel tips over waar je zeker iets mee kunt. Veel handvatten in het boek zijn goed voor alle kinderen. Dat maakt dit boek voor elke opvoeder nuttig om te lezen.

N.a.v. Bronsveld, Eva. Temperamentvolle kinderen, 2014, ISBN 256 pagina’s, 9789021557298, Kosmos uitgevers, €19,99

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!