Ontwikkelingsgericht onderwijs

Ontwikkelingsgericht onderwijs is een algemene term die aangeeft dat de ontwikkeling van het kind centraal moet staan in het onderwijs en niet het onderwijsprogramma. Daarnaast is de socialisatie van leerlingen een belangrijk uitgangspunt. Ontwikkelingsgericht onderwijs is dus zeker geen individueel onderwijs.

Ontwikkelingsgericht onderwijs wordt gestuurd door ontwikkelingspatronen, behoeften, motivatie en tempo van kinderen en leerlingen. Iedereen heeft de potentie in zich om zichzelf te ontwikkelen en dit kan leiden tot processen van autonoom leren.

Autonomie is een belangrijke psychologische basisbehoefte. Vanuit deze autonomie en in het licht van de zelfregulerende processen van kinderen en leerlingen behoort het tot de taken van een leraar om als kennisdrager een coachende positie in te nemen. Hij of zij is bij ontwikkelingsgericht onderwijs medeschepper, stelt zichzelf ter beschikking en brengt tot uitdrukking wat hemzelf eigen is: zijn of haar persoonlijkheid.

Elke leraar respecteert de essentie van het onderwijs: het begeleiden van het ontwikkelingsproces van elke leerling. De leraar is hierbij nadrukkelijk ook meerwetende partner van de leerling. Hij draagt de pedagogische verantwoordelijkheid om de leerlingen inzicht te geven in wat er te leren valt en in te leiden in de culturele betekenissen. De leraar is pedagogisch en didactisch expert die de leerling activeert op het eigen leerproces.

Ontwikkelingsgericht onderwijs baseert zich op de ontwikkeling van leerlingen met hun grote onderlinge verschillen op biologisch, neurologisch, sociaal en psychologisch vlak. Dat is het beginsel van verscheidenheid.

Naast dit beginsel speelt het beginsel van verticaliteit in programmaopbouw met erkenning van verschillen in niveau en tempo.

Vanuit deze twee beginselen krijgt ieder kind of iedere leerling een eerlijke, kansrijke en rechtvaardige onderwijsplek. Hierin speelt de leraar een cruciale rol.

Bij ontwikkelingsgericht onderwijs wordt dus niet meer gestandaardiseerd op tijd, ruimte, inhoud, doel, middelen en normering. Kinderen of leerlingen worden niet meer buitengesloten in buitenschoolse verbanden of andere externe constructies.

Benadering ontwikkelingsgericht onderwijs

De volgende kenmerken van een meer ontwikkelingsgerichte benadering zijn dus belangrijk:

Het onderwijs wordt gezien als een basisvoorziening voor 0-18 jarigen.
Het onderwijs is plaats- en tijdonafhankelijk.
Voor alle leerlingen geldt niet meer eenzelfde urennorm, maar de geleverde prestatie.
Het leerstofjaarklassensysteem met daaraan gekoppeld het zittenblijven en het ‘afstromen’ dienen te worden afgeschaft.
De bekende ‘schotten’ (VMBO/HAVO/VWO) zouden moeten verdwijnen. De hele onderwijsperiode wordt determinatie vrij.
Het onderwijs verloopt via doorgaande individuele ontwikkelingslijnen.
Op de basisschool is er een spel-georiënteerd curriculum. In de onderbouw ligt hierbij de nadruk op spelend leren en in de bovenbouw op onderzoekend leren.
Niveau- en tempoverschillen met doorbreking van de jaargrenzen worden mogelijk.
Er is sprake van korte aangepaste instructies in flexibele instructiegroepen.
De leraar is pedagogisch en didactisch expert en heeft een coachende houding met als belangrijke elementen: aandacht, gesprek, reflectie en feedback.
Er wordt gebruik gemaakt van elektronische leeromgevingen, digitale leerlingvolgsystemen en portfolio’s.
Naast compacte lokalen komen concentratieplekken of andere door leerlingen ontwikkelde ruimten, waar zij zelfstandig of in dialoog kunnen werken.
Proefwerkweken zijn uit den boze en er wordt veel minder summatief getoetst. De gangbare selectieprocedures verdwijnen.
In plaats van summatieve toetsprocedures worden formatieve evaluatieprocedures vaker toegepast.
Aan het eind van het onderwijs wordt gebruik gemaakt van maatwerkdiploma’s op basis van certificaten op niveau met elk een civiel effect.

Bronnen:
- Dolf van den Berg (2019). Naar onderwijs in blauw. Aan de vanzelfsprekendheden voorbij. Gompel&Svacina: Oud Turnhout ’s Hertogenbosch, en: Dolf van den Berg (2020) De toekomst van ons onderwijsstelsel, Gompel&Svacina: Oud Turnhout ’s Hertogenbosch.
- Pompert, B. en Roegholt, S. (1998). Ontwikkelingsgericht onderwijs. Een kans op goed onderwijs.

Samenvattend

Ontwikkelingsgericht onderwijs is dus een onderwijsvisie die de nadruk legt op de ontwikkeling van de persoonlijke identiteit van kinderen.

Bij ontwikkelingsgericht onderwijs is het van belang dat kinderen uitstijgen boven hun huidige niveau, naar de zone van naaste ontwikkeling. De leerkracht en medeleerlingen kunnen hiervoor zorgen, want kinderen leren veel door interactie.

Ontwikkelingsgericht onderwijs sluit in het onderwijsaanbod aan bij de initiatieven van de kinderen, want als iets voor hen betekenisvol is leren ze veel meer. Maatschappelijke relevantie van de onderwerpen is belangrijk en ook cultuuroverdracht heeft een grote plaats.

Spel en onderzoek nemen een grote plaats in bij ontwikkelingsgericht onderwijs.

De rol van de leerkracht is cruciaal. Hij moet als meerwetende partner en pedagogisch/didactisch expert in staat zijn om leerlinggerichte pedagogiek te combineren met activerende didactiek.

Organisaties voor ontwikkelingsgericht onderwijs

De Activiteit

In Nederland werkt 'De Activiteit' al jarenlang met de ‘Cultural-historical activity theory’ binnen ontwikkelingsgericht onderwijs. Hiervoor wordt de afkorting 'OGO' gebruikt. Hierin wordt gewerkt met de ‘Vygotskiaanse CHAT benadering’. De toepassing van de OGO benadering beperkt zich echter vrijwel altijd tot de onderbouw van de school. De uitgangspunten van ontwikkelingsgericht onderwijs worden vanaf groep 3 namelijk veelal tenietgedaan door het leerstofjaarklassensysteem in combinatie met leerstofgerichtheid en intensief methodegebruik.

Taskforce Ontwikkelingsgericht Onderwijs

Eind 2019 is de Taskforce Ontwikkelingsgericht Onderwijs opgericht. Deze Taskforce wil de principes van ontwikkelingsgericht onderwijs graag op alle scholen voor PO en VO terugzien, in plaats van alleen in de onderbouw van een beperkt aantal scholen. Daarnaast wil de Taskforce een omvorming van het hele onderwijsstelsel vanuit haar principes van ontwikkelingsgericht onderwijs.

De Taskforce Ontwikkelingsgericht Onderwijs heeft overleg met PO- en VO-raad, Ministerie van OC&W, Onderwijsraad, Politiek, Onderwijsvakbonden, Wetenschap en diverse besturen van PO tot WO.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Laatst geactualiseerd op 11 februari 2021