Ontwikkelingsgericht onderwijs
Ontwikkelingsgericht onderwijs is een algemene term die aangeeft dat de ontwikkeling van het kind centraal moet staan in het onderwijs en niet het onderwijsprogramma. Daarnaast is de socialisatie van leerlingen een belangrijk uitgangspunt. Ontwikkelingsgericht onderwijs is dus zeker geen individueel onderwijs.
Ontwikkelingsgericht onderwijs wordt gestuurd door ontwikkelingspatronen, behoeften, motivatie en tempo van kinderen en leerlingen. Iedereen heeft de potentie in zich om zichzelf te ontwikkelen en dit kan leiden tot processen van autonoom leren.
Autonomie is een belangrijke psychologische basisbehoefte. Vanuit deze autonomie en in het licht van de zelfregulerende processen van kinderen en leerlingen behoort het tot de taken van een leraar om als kennisdrager een coachende positie in te nemen. Hij of zij is bij ontwikkelingsgericht onderwijs medeschepper, stelt zichzelf ter beschikking en brengt tot uitdrukking wat hemzelf eigen is: zijn of haar persoonlijkheid.
Elke leraar respecteert de essentie van het onderwijs: het begeleiden van het ontwikkelingsproces van elke leerling. De leraar is hierbij nadrukkelijk ook meerwetende partner van de leerling. Hij draagt de pedagogische verantwoordelijkheid om de leerlingen inzicht te geven in wat er te leren valt en in te leiden in de culturele betekenissen. De leraar is pedagogisch en didactisch expert die de leerling activeert op het eigen leerproces.
Ontwikkelingsgericht onderwijs baseert zich op de ontwikkeling van leerlingen met hun grote onderlinge verschillen op biologisch, neurologisch, sociaal en psychologisch vlak. Dat is het beginsel van verscheidenheid.
Naast dit beginsel speelt het beginsel van verticaliteit in programmaopbouw met erkenning van verschillen in niveau en tempo.
Vanuit deze twee beginselen krijgt ieder kind of iedere leerling een eerlijke, kansrijke en rechtvaardige onderwijsplek. Hierin speelt de leraar een cruciale rol.
Bij ontwikkelingsgericht onderwijs wordt dus niet meer gestandaardiseerd op tijd, ruimte, inhoud, doel, middelen en normering. Kinderen of leerlingen worden niet meer buitengesloten in buitenschoolse verbanden of andere externe constructies.
Benadering ontwikkelingsgericht onderwijs
De volgende kenmerken van een meer ontwikkelingsgerichte benadering zijn dus belangrijk:
- Het onderwijs wordt gezien als een basisvoorziening voor 0-18 jarigen.
- Het onderwijs is plaats- en tijdonafhankelijk.
- Voor alle leerlingen geldt niet meer eenzelfde urennorm, maar de geleverde prestatie.
- Het leerstofjaarklassensysteem met daaraan gekoppeld het zittenblijven en het ‘afstromen’ dienen te worden afgeschaft.
- De bekende ‘schotten’ (VMBO/HAVO/VWO) zouden moeten verdwijnen. De hele onderwijsperiode wordt determinatie vrij.
- Het onderwijs verloopt via doorgaande individuele ontwikkelingslijnen.
- Op de basisschool is er een spel-georiënteerd curriculum. In de onderbouw ligt hierbij de nadruk op spelend leren en in de bovenbouw op onderzoekend leren.
- Niveau- en tempoverschillen met doorbreking van de jaargrenzen worden mogelijk.
- Er is sprake van korte aangepaste instructies in flexibele instructiegroepen.
- De leraar is pedagogisch en didactisch expert en heeft een coachende houding met als belangrijke elementen: aandacht, gesprek, reflectie en feedback.
- Er wordt gebruik gemaakt van elektronische leeromgevingen, digitale leerlingvolgsystemen en portfolio’s.
- Naast compacte lokalen komen concentratieplekken of andere door leerlingen ontwikkelde ruimten, waar zij zelfstandig of in dialoog kunnen werken.
- Proefwerkweken zijn uit den boze en er wordt veel minder summatief getoetst. De gangbare selectieprocedures verdwijnen.
- In plaats van summatieve toetsprocedures worden formatieve evaluatieprocedures vaker toegepast.
- Aan het eind van het onderwijs wordt gebruik gemaakt van maatwerkdiploma’s op basis van certificaten op niveau met elk een civiel effect.
Bronnen:
- Dolf van den Berg (2019). Naar onderwijs in blauw. Aan de vanzelfsprekendheden voorbij. Gompel&Svacina: Oud Turnhout ’s Hertogenbosch, en: Dolf van den Berg (2020) De toekomst van ons onderwijsstelsel, Gompel&Svacina: Oud Turnhout ’s Hertogenbosch.
- Pompert, B. en Roegholt, S. (1998). Ontwikkelingsgericht onderwijs. Een kans op goed onderwijs.
- Dolf van den Berg (2019). Naar onderwijs in blauw. Aan de vanzelfsprekendheden voorbij. Gompel&Svacina: Oud Turnhout ’s Hertogenbosch, en: Dolf van den Berg (2020) De toekomst van ons onderwijsstelsel, Gompel&Svacina: Oud Turnhout ’s Hertogenbosch.
- Pompert, B. en Roegholt, S. (1998). Ontwikkelingsgericht onderwijs. Een kans op goed onderwijs.
Samenvattend
Ontwikkelingsgericht onderwijs is dus een onderwijsvisie die de nadruk legt op de ontwikkeling van de persoonlijke identiteit van kinderen.
Bij ontwikkelingsgericht onderwijs is het van belang dat kinderen uitstijgen boven hun huidige niveau, naar de zone van naaste ontwikkeling. De leerkracht en medeleerlingen kunnen hiervoor zorgen, want kinderen leren veel door interactie.
Ontwikkelingsgericht onderwijs sluit in het onderwijsaanbod aan bij de initiatieven van de kinderen, want als iets voor hen betekenisvol is leren ze veel meer. Maatschappelijke relevantie van de onderwerpen is belangrijk en ook cultuuroverdracht heeft een grote plaats.
Spel en onderzoek nemen een grote plaats in bij ontwikkelingsgericht onderwijs.
De rol van de leerkracht is cruciaal. Hij moet als meerwetende partner en pedagogisch/didactisch expert in staat zijn om leerlinggerichte pedagogiek te combineren met activerende didactiek.
Organisaties voor ontwikkelingsgericht onderwijs
De Activiteit
In Nederland werkt 'De Activiteit' al jarenlang met de ‘Cultural-historical activity theory’ binnen ontwikkelingsgericht onderwijs. Hiervoor wordt de afkorting 'OGO' gebruikt. Hierin wordt gewerkt met de ‘Vygotskiaanse CHAT benadering’. De toepassing van de OGO benadering beperkt zich echter vrijwel altijd tot de onderbouw van de school. De uitgangspunten van ontwikkelingsgericht onderwijs worden vanaf groep 3 namelijk veelal tenietgedaan door het leerstofjaarklassensysteem in combinatie met leerstofgerichtheid en intensief methodegebruik.
Taskforce Ontwikkelingsgericht Onderwijs
Eind 2019 is de Taskforce Ontwikkelingsgericht Onderwijs opgericht. Deze Taskforce wil de principes van ontwikkelingsgericht onderwijs graag op alle scholen voor PO en VO terugzien, in plaats van alleen in de onderbouw van een beperkt aantal scholen. Daarnaast wil de Taskforce een omvorming van het hele onderwijsstelsel vanuit haar principes van ontwikkelingsgericht onderwijs.
De Taskforce Ontwikkelingsgericht Onderwijs heeft overleg met PO- en VO-raad, Ministerie van OC&W, Onderwijsraad, Politiek, Onderwijsvakbonden, Wetenschap en diverse besturen van PO tot WO.
Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!
Laatst geactualiseerd op 11 februari 2021
Gerelateerd
Scholing

Ontwikkeling
Van kind naar volwassene, van beginner naar expert
oo.nl
oo.nl

E-learning module

Zone van naaste ontwikkeling
Gratis module over het oudere kind
Wij-leren.nl Academie
Wij-leren.nl Academie


10 vragen over de implementatie van groepsdoorbrekend werken bij de basisvakken.
Machiel Karels

Wat zegt 'leerachterstand' over onze visie op leren?.
Machiel Karels

Reflectie op afstandsonderwijs: 12 vragen voor het schoolteam.
Machiel Karels

Zo doe je een ontwikkelingsgerichte audit.
Machiel Karels

Ontwikkelingsgericht onderwijs (OGO): principes - activiteiten
Arja Kerpel

Dimensies van onderwijs
Machiel Karels

Deze 12 onderwijsveranderingen zijn kindgericht en toekomstbestendig
Machiel Karels

Kindgericht onderwijs vraagt inzicht in het leerpotentieel van kinderen
Machiel Karels

Leraarvaardigheden voor kindgericht onderwijs
Machiel Karels

Successen realiseren - onderweg naar kindgericht onderwijs
Dolf Janson

Ontwikkelingsgericht werken / OGO in de bovenbouw
Bea Pompert

De leerhouding als basis voor succes op school
Jos Cöp

Betekenisvolle opbrengsten voor jonge kinderen
Bea Pompert

Werken met de vijf didactische impulsen in een groep 5-6
Bea Pompert

Doe-het-zelf studiedag reflectie op afstandsonderwijs
Machiel Karels

Samen leren: maar hoe doe je iedere leerling recht?
Martine Blonk - Meulenkamp

Hoe breng je als schoolleider alle recente ontwikkelingen bij elkaar in een samenhangend plan?
Machiel Karels

In gesprek met ChatGPT over kindgericht onderwijs
Machiel Karels

Wereldgericht onderwijs en schoolleiderschap - 3
Hartger Wassink

Basisontwikkeling voor peuters en de onderbouw
Arja Kerpel

Deep Learning - betekenisvol onderwijs in een lerende cultuur
Machiel Karels

Onderwijs na COVID-19
Carlien Ostermeier

Stapsgewijze educatie Praktijk en theorie over kinderen van 0-4 jaar
Lianne Jongsma

Groep 3 Daltonproof
Marleen Legemaat

Onderwijs van binnenuit
Machiel Karels

Onderwijs van binnenuit
Machiel Karels

Doorbreek de testcultuur
Ewald Vervaet

Didactiek en pedagogiek hebben elkaar nodig
Machiel Karels

Groei vanuit de crisis naar een nieuwe toekomst voor het onderwijs
Machiel Karels

Leerachterstand? Maar waar lopen ze op achter?
Ivo Mijland

Onderwijs dat vrij maakt
Hartger Wassink

De hoogste tijd voor een stelselherziening
Jan Bransen

Stimuleert onderzoekend leren bij vmbo-t-leerlingen leren samenwerken en communiceren?

Een driehoeksgesprek: hoe bevorder je actieve deelname van ouders?

Kunnen geschiedenislessen historisch tijdsbesef versterken?

Is een periodieke indeling van het schooljaar effectief?

Gespreid leren of blokleren: wat is beter?

Hoe pas je formatief toetsen in binnen taalonderwijs?

Hoe kunnen middenmanagers in het voortgezet onderwijs invloed hebben?

Wat kan de inzet van tussenuren betekenen?

Welk verschil in leeropbrengst is er tussen unit- en klassikaal onderwijs?

Zorgt aanwezigheid van leerlingen bij gesprekken voor meer betrokkenheid?

Het nieuwe leren in het basisonderwijs
[extra-breed-algemeen-kolom2]