Doe-het-zelf studiedag reflectie op afstandsonderwijs

Machiel Karels

Directeur Wij-leren.nl | onderwijsadviseur bij Wij-leren.nl

Geplaatst op 18 mei 2020

De periode van afstandsonderwijs heeft alle onderdelen van de school op z'n kop gezet. Deze dynamiek is een geweldige kans om op te reflecteren, ten gunste van de schoolontwikkeling. In dit artikel werk ik een studiedag rondom deze reflectie uit, inclusief opdrachten en materialen. Je kan deze studiedag in principe als schoolteam zelfstandig uitvoeren met elkaar.

De onderlegger onder deze studiedag is het artikel "Reflectie op afstandsonderwijs, 12 vragen voor het schoolteam."

Globale opzet

Tijden zijn louter ter indicatie en zullen sterk afhangen van hoeveel tijd je met elkaar wilt nemen voor het betreffende punt. En hoeveel daar al over gesproken is op school.

Introductie / inspiratie / discussie (20 minuten)
Het waarom / why / gezamenlijk verlangen (30 minuten)
Toelichting model dimensies van onderwijs (10 minuten)
Reflectie op de dimensies (45 minuten)
Pauze
Presentatie van opbrengst reflectie (20 minuten)
Opdracht prioritering en uitwerking (45 minuten)
Afsluiting en afspraken (15 minuten)

Inspiratie

Het is altijd zinnig om een studiedag te beginnen met een inspirerend of prikkelend videofragment over ontwikkeling of onderwijs. Daarmee wordt allerlei voorkennis en visie geactiveerd en daar kan je dan mooi op aansluiten bij het vervolg. Tussendoor kun je dergelijke fragmenten natuurlijk ook goed gebruiken om de studiedag afwisselend te houden of om de after-lunch-dip op te vangen. Je kunt de discussie over zo'n fragment structureren en diepgang geven door vragen op te stellen. Bijvoorbeeld:

Welke elementen uit het fragment spreken je aan? Wat raakt jouw motivatie? Wat zou je graag meer op school terug willen zien? Welke lessen trek je hieruit voor je eigen praktijk?

Enkele suggesties qua videofragmenten:

En:

Starten vanuit het waarom

Wat je ook doet aan schoolontwikkeling, altijd is het belangrijk om te starten vanuit het waarom / why. Wat willen wij met onze leerlingen bereikt hebben aan het einde van de schoolloopbaan? Als je hier als school al heldere beelden over hebt, kun je volstaan met de beknopte opdracht die even verderop als bijlage beschikbaar is. Is dit niet het geval, doe hier dan eerst een wat uitgebreidere opdracht over. Je hebt dan je gezamenlijk verlangen vastgesteld.

Congruentie

Als je goed helder hebt wat jullie gezamenlijk verlangen is, kun je samen nadenken of alle onderdelen van het onderwijs dit verlangen wel ondersteunen en er mee in lijn zijn. Deze denklijn zie je terug in het model dimensies van het onderwijs. Licht dit model toe aan het team, zodat duidelijk is hoe de diverse onderdelen met elkaar samenhangen.

Bij elke dimensie zijn vragen te stellen om op te reflecteren. Deze vragen zie je terug in het artikel Reflectie op afstandsonderwijs, 12 vragen voor teams. In samenwerking met Lidwien Kok heb ik deze vragen uitgewerkt in opdrachten. Je kunt de opdrachten hier downloaden. Als je ze print op A3 heeft het team wat meer schrijfruimte.

Opdracht reflectie op dimensies

Verdeel het team in drie groepen.
Neem de werkbladen van de dimensies pedagogiek, didactiek en leerstof en laat iedere groep met één van die dimensies aan de slag gaan volgens het opdrachtblad.
Na ongeveer 10 minuten / een kwartier laat je de werkbladen rouleren en vullen de groepen elkaars reflectie aan. Dit herhaal je tot elke groep op alle drie de dimensies gereflecteerd heeft.
Tenslotte presenteert iedere groep de uitkomst van het opdrachtblad dat zij als laatste hadden. Kern van de presentatie is het laatste onderdeel van de opdracht: Wat nemen we n.a.v. deze reflectie mee? Wat willen we continueren / vasthouden of juist verder uitwerken?

Variatie: Je kunt met de andere dimensies op precies dezelfde manier aan de slag, bijvoorbeeld in een tweede deel van de studiedag of tijdens een ander teammoment.

Als je een heel groot team hebt, kun je het team ook in zes groepen verdelen en wél alle dimensies gelijktijdig bespreken. Het rouleren van de groepen moet je dan even iets anders inrichten. De groepen 1,2 en 3 rouleren dan en de groepen 4, 5 en 6.

Opvolging / afspraken

De punten die voortkomen uit het laatste deel van de opdracht zijn met name belangrijk voor het vervolg. Spreek met elkaar af wie deze punten verzamelt en op welke manier ze uitgewerkt gaan worden. Je zou bijvoorbeeld voor elk actiepunt een eigenaar af kunnen spreken. Als het goed is, hebben deze voornemens gevolgen voor het schoolplan en het jaarplan.

Opdracht prioriteren en uitwerking

De in de vorige opdracht gekozen actiepunten c.q. initiatieven kunnen heel verschillend zijn qua grootte, impact en uitvoering. Je kunt ze als team daarom prioriteren en verder uitwerken. Hiervoor kan het volgende werkblad gebruikt worden: Uitwerking initiatieven.

Schrijf eerst de initiatieven op losse velletjes. Zaken die bij elkaar horen, kunnen geclusterd en bij elkaar op één vel geschreven worden.
Verdeel het team nu in net zoveel groepen als dat er vellen met initiatieven zijn.
Elke groep werkt nu op het A3 werkblad een initiatief uit qua tijdpad, tussendoelen, succesmaten etc. Schrijf bij de uitwerking op waar jullie nu staan, welke hobbels jullie denken tegen te komen, welke tussenstappen je voor je ziet en welke succesmaten er zijn om na te gaan of jullie op de goede weg zijn.
Als afsluiting kan elke groep de eigen uitwerking aan de andere teamleden presenteren.

Procesbegeleiding

Het zal van de specifieke situatie per school afhangen in welke mate er behoefte is aan een procesbegeleider tijdens een studiedag zoals in dit artikel beschreven. Op bepaalde momenten moeten er namelijk wel zaken toegelicht en in een groter onderwijskundig kader geplaatst worden. Daarnaast kan een procesbegeleider het proces stroomlijnen en bewaken en kan de schoolleider dan zelf onderdeel uitmaken van het team in de discussies. Mogelijk is er bovenschools hiervoor voldoende deskundigheid aanwezig?

Let bij de keuze van een procesbegeleider op de volgende vaardigheden:

Een studiedag moet altijd toegesneden zijn op de specifieke situatie van de school. Als je hem zelf vorm geeft, zul je dat automatisch doen. Een procesbegeleider zal hiervoor vooraf goed moeten overleggen om af te stemmen op de beginsituatie van de school.

Natuurlijk kan je ook een externe procesbegeleider of trainer inhuren. Neem gerust contact op als jullie reguliere adviesbureau hier niet mee uit de voeten kan. Contact kan via machiel@wij-leren.nl of 06-21 33 84 11

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!