Leraren hebben meer vakantie dan mensen die werken

Arja Kerpel

Redactielid wij-leren.nl l Projectleider bij Wij-spelen.nl

 

Kerpel, A. (2017). Leraren hebben meer vakantie dan mensen die werken.
Geraadpleegd op 16-12-2019,
van https://wij-leren.nl/leraren-hebben-meer-vakantie.php

In het boek Leraren hebben meer vakantie dan mensen die werken neemt Pascal Cuijpers je mee in de wereld van het onderwijs. De auteur schetst met een kritische pen ons huidige onderwijs en kijkt vooruit naar de toekomst. Excelleren, autisme, pesten en de Cito-toets: van alles komt aan bod. Het boek is een selectie uit columns en korte verhalen. Omdat zoiets lastig samen te vatten is, volgt hieronder een inkijkje in het boek aan de hand van citaten.

Excellerende leerlingen, excellente scholen? Pascal Cuijpers is niet zo enthousiast over de huidige focus op excellentie. En dat is zachtjes uitgedrukt. De huidige staatssecretaris krijgt er regelmatig van langs:

 

“Door het aanmoedigen van excellente resultaten, liefst op zo hoog mogelijke opleidingen, geeft hij een verkeerd signaal aan de (v)mbo-leerling. Deze, doorgaans praktischer ingestelde student is namelijk een zeer belangrijke schakel in onze maatschappij. Want wie bouwt letterlijk aan de toekomst door het stoeien met bakstenen en cement? Welke huidige student voortuigentechniek sleutelt binnenkort aan die zelfrijdende auto van de toekomst? En wie repareert de fiets van de heer Dekker na een valpartij? Juist.” (Blz. 83)

 

Naast de politiek spelen ook ouders en de media een grote rol in de focus op excellentie. Neem bijvoorbeeld het programma SlimmerIQen van RTL4, waarin kinderen strijden om de titel Slimste kind van Nederland. Pascal schrijft hierover:

 

“Het maakt maar weer eens pijnlijk duidelijk dat sommige ouders tot veel in staat kunnen zijn wanneer het om de eer en het aanzien van hun kinderen én zichzelf gaat. Kinderen lijken een luxeartikel te zijn geworden om mee te kunnen pronken. Een statussymbool dat veel goedmaakt van wat ouders zelf ooit hadden willen zijn. Uitblinken is de norm geworden. Excelleren de tendens.”(Blz. 34)

Omdat ouders torenhoge verwachtingen hebben, moet hun kind de Cito-toets uiteraard goed maken. Kunstmatig trainen voor deze heilig lijkende eindtoets is toch wel het minste wat je kunt doen. En het kind is de dupe. Hoe erg is het eigenlijk?, dacht Pascal. Tijd voor een zoektocht op internet. Zijn bevindingen:

 

“Internet maakt me al snel duidelijk dat er een enorm aanbod is van goedbedoelende en kwakzalvende Cito-heelmeesters, die allemaal het beste voorhebben met de leerlingen uit groep 8. De eerste site die ik bekijk, maakt me al meer duidelijk over de ernst van de huidige Cito-toetsstress dan dat ik tot nu toe durfde te vermoeden. Op deze site kunnen de leerling en zijn fanatieke ouders een keuze maken uit talloze oefentoetsen, Cito-trainers, bijlesinstanties en schoolkeuzegidsen. Om de hysterie rondom de toets te completeren en een latent gestrest kind over te halen tot definitieve verlammende spanning, staat er ook een artikeltje op de site over kinderen met zenuwen voor de toets. Heel handig.” (Blz. 48)

 

En dan ben je nog niet klaar. Er staan zelfs linkjes naar psychische hulpinstanties. Het is terecht dat de auteur zich afvraagt: Vinden we het tegenwoordig normaal dat sites in hippe kleuren over een algemene, landelijke toets linkjes moeten aanprijzen voor de behandeling van stress- en burn-outsymptomen? Gelukkig laat Pascal de lezer niet in verwarring achter, maar geeft hij een goed advies. Laat de Cito-toets weer worden zoals hij van oorsprong bedoeld is: een redelijk objectieve momentmeting.

Als tegenhanger voor de hoge verwachtingen van ouders en de stress bij leerlingen, pleit Pascal voor een relaxte manier van leren.

 

“Kinderen leren immers het meest van de leraren en elkaar in een gemoedelijke en ontspannen sfeer, waardoor hun kennis, creativiteit en doorzettingsvermogen op een meer intrinsieke manier worden ontwikkeld dan wanneer het kind op de tenen moet lopen op het niveau dat het eigenlijk (nog) (net) niet aan kan. Daarnaast zullen minder kinderen afvloeien naar een lager niveau of eerder uitvallen doordat ze te hoog zijn ingedeeld aan het begin van hun middelbare-schoolavontuur.” (Blz. 129)

Naast deze columns over excelleren en presteren, komen ook totaal andere thema's aan bod. Zoals autisme. Autisme genezen? Pascal heeft er geen goed woord voor over: het is onwenselijk en onmogelijk. 

 

“Daarnaast kunnen autistische mensen zich vaak geen leven voorstellen zonder hun kenmerkende levensstijl en zou een wereld zónder autisten er kleurloos en onderontwikkeld uitzien – denk hierbij aan de vele geniale en beroemde autisten uit de geschiedenis.” (Blz. 39)

 

Hij pleit ervoor om – in plaats van het bestrijden en oplossen van autisme – te kiezen voor hulp en ondersteuning aan mensen met autisme.

“Heeft u een cursus moeten volgen om ons les te geven?” Deze uitspraak geeft – evenals de titel van het boek- aan hoe mensen tegen het beroep van leraar aankijken. 

Verdedigen heeft geen zin. Wat wel werkt: laten zien hoe mooi het onderwijs is. En daar slaagt Pascal Cuijpers goed in. Als je de gesprekken van hem met zijn leerlingen leest, dan denk je: Ja, daar doen we het voor. Wij hebben een schitterend beroep.

 

Het boek Leraren hebben meer vakantie dan mensen die werken leest prettig. Het is een verzameling van columns en artikelen. Het enige nadeel van columns is de afwezigheid van bronnen. Niet alles wat de auteur schrijft is even evidence-based. Zo schrijft hij over de piramide van Maslov, één van de onderwijsmythes.¹ Ook over de column op bladzijde 19 valt vanuit onderzoek wel meer te zeggen.² Daar staan vele prachtige columns tegenover. Geniaal vind ik de columns over Cito-toetsen trainen op bladzijde 28 en bladzijde 48/49.

 

Soms is de toonzetting van een column behoorlijk negatief. Bijvoorbeeld als het gaat om de aandacht voor kinderen die cognitief wat meer in hun mars hebben. Als specialist hoogbegaafdheid kan ik genoeg trieste voorbeelden noemen van kinderen die in het huidige onderwijs niet tot hun recht zijn gekomen. Ik vind het juist positief dat hier het laatste decennium wat meer aandacht voor gekomen is. Uiteraard moet er oog zijn voor de talenten van élk kind. 

 

Goed dat Pascal Cuijpers de vinger legt bij onderwerpen zoals het bezuinigen op de maatschappelijke stage in deze materialistische, ik-gerichte tijd. Ook snijdt hij thema’s aan zoals pesten en het zelfbeeld van (met name) meisjes als gevolg van het gebruik van sociale media. De interessante thema's, de vlotte pen en de treffende inhoud maken dit tot een waardevol boek, dat je aan het denken zet.

 

¹ Zie voor meer informatie: Pedro de Bruykere, Paul Kirschner en Casper Hulshof, Jongens zijn slimmer dan meisjes, blz. 14 – 16.

² Zie voor meer informatie: John Hattie, Leren zichtbaar maken, Uitgeverij Bazalt, Appendix C. Effect klassengrootte: 0.21.

 

N.a.v. Cuijpers, Pascal. Leraren hebben meer vakantie dan mensen die werken, (2016), Uitgeverij Quirijn, 978 90 79596 379, blz. 152, € 19,95. Het boek is te bestellen bij

 

Kerpel, A. (2017). Leraren hebben meer vakantie dan mensen die werken.
Geraadpleegd op 16-12-2019,
van https://wij-leren.nl/leraren-hebben-meer-vakantie.php

Marleen Legemaat

Redactielid bij Kennisplatform Wij-leren.nl

Aan de slag met handschriftonderwijs