Het is de toon die me ziek maakt

Ik dacht dat het een beetje voorbij was: praten over De Luizenmoeder. Maar nu na de serie ook de film Luizenmoeder volop actueel is en in de bioscoop draait, hoor ik tijdens trainingen over ouderbetrokkenheid De Luizenmoeder wekelijks in gesprekken voorbij komen. Ik heb nog geen twee afleveringen van de eerste serie bekeken, toen ik ben afgehaakt. Of ik niet kan relativeren, niet in de spiegel durf te kijken of geen gevoel voor humor heb, wordt mij regelmatig gevraagd wanneer ik dit vertel. Maar dat is het niet.

Realiteit

Natuurlijk zijn de gebeurtenissen vergroot en vinden alle incidenten die wel eens gebeuren in De Luizenmoeder plaats op één school, en daar moet je doorheen prikken. En zeker herkenbaar, dichtbij de realiteit. Sterker nog, ik kan heel wat cases aanleveren die ik hoor op scholen en we moeten thuis soms hartelijk lachen om kneuterige, onnozele voorvallen die ouders, leerkrachten en directeuren kunnen veroorzaken. Vanwege de herkenbaarheid zal ik ze maar niet noemen. Zo verzamel ik al jaren mails die scholen en ouders aan elkaar sturen, en inmiddels kan ik er een lachwekkend boek mee vullen. Ook over u en mij zijn situaties te vertellen die niet zo handig waren en uitvergroot hilarisch overkomen.

Verschil

Wat me ook opvalt is dat er op scholen zo verschillend wordt gereageerd op De Luizenmoeder: de een vindt het fantastisch en neemt het volledig met een korrel zout. Een directeur vertelde me in alle ernst dat hij het een mooie spiegel voor de ouders vond en voor het onderwijs grappig (“Want zo reageren we niet.”), over zelfreflectie gesproken. Maar er zijn ook mensen die het aan het hart gaat wanneer op deze manier de spot met het onderwijs wordt gedreven.

Niet nieuw

Overigens is het fenomeen dat het soms niet helemaal lekker loopt tussen school en ouders niet nieuw. Zo kwam ik al krantenberichten uit de 19de eeuw tegen met soortgelijke boodschappen: “De ouders (…) mogen het den onderwijzers soms lastig maken…” (De Nieuwe Zaansche Courant, 1847) en een artikel uit de Arnhemsche Courant uit 1829 meldt dat ouders soms “buitenmate met hun telg zijn ingenomen, (…) dat er meer in hem zit en hij hooger moet vliegen. (…) Dan moet de jongen op een kantoor worden gedaan of schoolmeester worden, of, wanneer die zucht zich nog sterker vertoont, dan zal hij, op moeders raad vooral, tot dominé opgroeijen.”

Volgens de Amerikaanse wetenschapper Nakagawa hebben ouders vaak te maken met een ingewikkeld dilemma: kom je op voor je kind of moet je als ouders je vooral onderwerpen aan de school?

Daarom zal er altijd een spanningsveld blijven tussen school en ouders.

Precair

Wat me stoort is zeker niet de hilariteit van De Luizenmoeder, die vind ik geweldig. Wat me ergert, is het effect dat De Luizenmoeder heeft. Ook al neem je het met een korrel zout, toch blijft het beeld hangen dat het er wel erg kneuterig en zelfs zielig in het onderwijs aan toe kan gaan: “Oh daar heb je weer zo’n moeder, zo’n leerkracht, zo’n directeur…” Je loopt het risico dat het polariseert, terwijl kinderen juist gebaat zijn bij ouders en leerkrachten die zeer respectvol met elkaar omgaan. Juist omdat samen opvoeden een precaire situatie is.

Leerkrachttekort

Bovendien heeft het beroep leerkracht niet altijd veel aanzien. Ik hoorde leerkrachten die op feestjes liever niet vertellen wat voor beroep ze uitoefenen. We hebben al zo’n groot leerkrachttekort, groepen die maar vier dagen les op school krijgen omdat we vacatures niet kunnen vervullen. We hebben nu meer films zoals Mees Kees nodig! Misschien ook een karikatuur, maar er blijft wel een ander gevoel hangen: je kunt het verschil als leerkracht in levens van kinderen en hun ouders maken, en ook dat is realiteit. En wie wil dat niet? Zoals ooit een oud-leerling uit het speciaal basisonderwijs mij na jaren opzocht en zei: “Je was de eerste leerkracht die in mij geloofde.” Daar kan geen leerkrachtsalaris tegenop!

Voortouw

En laten we als professionals het voortouw nemen in het respectvol omgaan met elkaar. Heel concreet: zorg dat er nooit geschamperd wordt over ouders, ook niet tijdens koffiepauzes. Maar mag je dan nooit een grap maken? Natuurlijk wel, maar een goede graadmeter is dat bij alles wat je óver een ouder zegt, de ouder erbij zou moeten kunnen zijn. Zoals je ook graag wilt dat ouders onderling over jou respectvol spreken. En als iemand zijn hart moet luchten omdat ouders echt te ver gingen? Dat is natuurlijk prima, maar niet tijdens het koffiedrinken waar sommige collega’s iets met een half oor opvangen. Het hoort thuis in een professionele dialoog tussen een leerkracht en bijvoorbeeld de interne begeleider, directeur of duo-partner. Een gesprek dat altijd gericht moet zijn op herstel van de relatie met de ouder.

Ziek

Onlangs was ik - aan het einde van een studiedag ouderbetrokkenheid die ik gaf - blij verrast toen de directeur de dag afsloot met de volgende woorden aan haar collega’s: “Na deze dag wil ik graag nu het besluit nemen dat we op geen enkele manier meer respectloos over ouders praten hier op school, en dat we elkaar daar steeds op aan zullen spreken.”
Het is de toon die de muziek maakt, maar ook: het is de toon die me ziek maakt.