Het belang van leerlingbetrokkenheid bij voortgangsgesprekken op de basisschool

Geplaatst op 11 juli 2024

Voortgangsgesprekken waarin leerlingen actief deelnemen, kunnen een cruciale rol spelen in het vergroten van hun eigenaarschap, motivatie en autonomie. Deze gesprekken vereisen echter zorgvuldige voorbereiding en een actieve rol van zowel leerkrachten als leerlingen. Het gebruik van portfolio's als instrument in deze gesprekken kan aanzienlijk bijdragen aan de academische en sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerlingen.

Leerlinggeleide Voortgangsgesprekken: Wat Zijn Ze?

Traditionele voortgangsgesprekken vinden meestal plaats tussen leerkrachten en ouders, of ouders en hun kind. In leerlinggeleide voortgangsgesprekken neemt de leerling echter een actieve rol op zich. Hierbij presenteren leerlingen hun voortgang en stellen ze doelen voor de toekomst, vaak ondersteund door een portfolio dat hun werk en reflecties toont.

Het Creëren van Draagvlak op School

Om leerlinggeleide voortgangsgesprekken succesvol te implementeren, is het essentieel dat er op school een breed draagvlak bestaat voor deze aanpak. Leerkrachten moeten getraind worden in het voeren van deze gesprekken en in het begeleiden van leerlingen bij het samenstellen van hun portfolio's. Dit vergt een aanzienlijke investering in tijd en middelen, maar het rendement in termen van leerlingontwikkeling kan zeer hoog zijn.

Reflectie en Doelstellingen

Reflecteren is een essentieel onderdeel van de voorbereiding op leerlinggeleide voortgangsgesprekken. Leerkrachten spelen een belangrijke rol in het trainen van leerlingen om reflectieve vaardigheden te ontwikkelen. Dit omvat het helpen van leerlingen bij het stellen van doelen gebaseerd op hun voortgang, en het verduidelijken van verwachtingen en evaluatiemethoden. Hierdoor leren leerlingen om hun eigen werk, evenals dat van hun klasgenoten, te beoordelen.

Het Portfolio als Instrument

Portfolio's zijn een krachtig instrument in het ondersteunen van leerlingbetrokkenheid. Ze bieden leerlingen de mogelijkheid om te laten zien wat ze op school doen, waar hun sterke punten en interesses liggen, en hoe ze zichzelf verder willen ontwikkelen. Het proces van het samenstellen van een portfolio helpt leerlingen bij het reflecteren op hun werk, het stellen van doelen en het nemen van verantwoordelijkheid voor hun leerproces. Dit kan hun intrinsieke motivatie en trots vergroten, wat leidt tot een positievere houding en beter gedrag in de klas.

Groeidoelen versus Prestatiedoelen

Een effectieve manier om eigenaarschap te bevorderen is door te werken met groeidoelen in plaats van prestatiedoelen. Groeidoelen richten zich op de beheersing en verbetering van vaardigheden ten opzichte van eerdere prestaties, wat leerlingen helpt om meer aandacht te besteden aan hun leerproces in plaats van aan competitie met anderen. Dit bevordert hun motivatie, zelfstandigheid en metacognitieve vaardigheden.

De Rol van de Leerkracht

Het bevorderen van eigenaarschap bij leerlingen vraagt om effectief leerkrachtgedrag. Leerkrachten moeten zich richten op het versterken van motivatie, betrokkenheid, zelfsturing en metacognitieve vaardigheden bij leerlingen. Dit omvat het geven van gerichte feedback, het stellen van de juiste vragen en het geleidelijk loslaten van controle naarmate leerlingen meer zelfsturend worden. Dit proces van 'loslaten' vereist gedifferentieerde coaching en deskundigheid van de leerkracht.

Specifieke Uitdagingen voor Jongere Leerlingen

Bij jongere leerlingen zijn metacognitieve vaardigheden vaak nog niet volledig ontwikkeld, wat actieve deelname aan voortgangsgesprekken bemoeilijkt. Het werken met portfolio's kan jongere kinderen helpen om deze vaardigheden te ontwikkelen. In de beginfase ligt de nadruk op het verzamelen van materiaal voor het portfolio, maar naarmate de leerlingen ouder worden, speelt het selecteren en reflecteren op hun werk een grotere rol. Dit proces helpt hen om geleidelijk aan meer zelfstandig te reflecteren op hun leerproces.

Ouders als Betrokken Partijen

Ouders spelen ook een cruciale rol in leerlinggeleide voortgangsgesprekken. Hun constructieve houding en ondersteuning kunnen een positieve sfeer creëren tijdens deze gesprekken, wat de communicatie tussen alle betrokkenen bevordert. Leerkrachten moeten ouders betrekken bij het proces en hen begeleiden in hoe ze hun kinderen kunnen ondersteunen.

Conclusie

Onderzoek wijst uit dat leerlinggeleide voortgangsgesprekken in zowel het primair als het voortgezet onderwijs kunnen bijdragen aan eigenaarschap bij leerlingen. Dit eigenaarschap is niet alleen beperkt tot academische prestaties, maar strekt zich ook uit tot de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerling. De implementatie van deze gesprekken vraagt om een stapsgewijze aanpak, waarbij het gebruik van portfolio's en de training van leerkrachten centraal staan. Het proces van eigenaarschap ontwikkelen verloopt geleidelijk, ondersteund door een motiverende en betrokken leeromgeving gecreëerd door leerkrachten en ouders.

Geraadpleegde bronnen

Aanen-Zilvold, E. & Bulterman-Bos, J. (2013). Identificatie van onderwijsbehoeften met behulp van kindgesprekken. Tijdschrift voor orthopedagogiek, 52, 2, 57-66.
Borba, J.A. & Olvera, C.M. (2001). Student-Led Partner-Teacher Conferences. The Clearing House, 74, 6, pp. 333-336. DOI: 10.1080/00098650109599220.
Eem, M. van der & Haelermans, C. (2014). The effect of student-led conferences on academic achievement. An experiment in Dutch secondary education. Universiteit van Amsterdam, Maastricht University, Rijksuniversiteit Groningen. TIER working paper series 14/6. http://www.tierweb.nl/tier/working-papers-overview/working-papers/the-effect-ofstudent-led-conferences-on-academic-achievement.html
Kennisrotonde. (2016a). Welk leerkrachtgedrag is effectief om zelfgestuurd leren te bevorderen? (KR.094). Den Haag: Kennisrotonde. https://www.nro.nl/kennisrotondevragenopeenrij/welk-leerkrachtgedrag-bevordertzelfgestuurd-leren-leerlingen/
Kennisrotonde. (2016b). Wat is de invloed van ouderbetrokkenheid op het zelfgestuurde leerproces van leerlingen die werken met kindportfolio’s? (KR.045). Den Haag: Kennisrotonde. https://www.nro.nl/kennisrotondevragenopeenrij/invloedouderbetrokkenheid-op-zelfgestuurde-leerproces-werken-met-kindportfolios/
Kennisrotonde. (2017a). Hoe kunnen docenten het eigenaarschap van leerlingen in het voortgezet onderwijs versterken? (KR. 180). Den Haag: Kennisrotonde. https://www.nro.nl/kennisrotondevragenopeenrij/eigenaarschap-van-leerlingenversterken/
Kennisrotonde. (2017b). Leidt het werken vanuit leerdoelen en leerlijnen tot een versterking van het eigenaarschap bij leerlingen? (KR 250). Den Haag: Kennisrotonde. https://www.nro.nl/kennisrotondevragenopeenrij/combineren-leermiddelen/
Roubos, H. (2016). De relatie tussen kindgesprekken en de (leer)ontwikkeling van kinderen. Over eigenaarschap en betrokkenheid. Thesis Master Educational Leadership, Penta Nova.
Taylor-Patel, C. (2011). Student-led conferences: An alternative reporting method.
Thesis. The University of Auckland. https://researchspace.auckland.ac.nz/handle/2292/9961
Tuinstra, C. & Hiatt-Michael, D. (2004). Student-Led Parent Conferences in Middle Schools. School Community Journal, 14, 1, pp. 59-80. https://eric.ed.gov/?id=EJ794832
Zewald, N. (2006) Zelfbeoordeling. De leerling als eigenaar van het onderwijsleerproces. JSW(91), 16-19.