Vrijheid van onderwijs
In artikel 23 van de Nederlandse grondwet is bepaald dat er vrijheid van onderwijs is. Dat wil zeggen dat iedereen een school mag oprichten die past bij zijn religieuze, onderwijskundige of levensbeschouwelijke visie.
De eerste regel van artikel 23 van de Grondwet luidt: ‘Het onderwijs is een voorwerp van aanhoudende zorg der regering.’ Artikel 23 is de uitkomst van de welbekende schoolstrijd, waarin eerst werd gestreden voor het mogen stichten van bijzondere scholen en er uiteindelijk werd gestreden voor de gelijke bekostiging ervan. In 1917 werd dit vastgelegd in artikel 192 van de Grondwet, wat na de herziening ervan in 1983 artikel 23 werd.
Artikel 23 regelt de gelijke bekostiging van openbaar en bijzonder onderwijs, maar bepaalt ook dat de overheid de bevoegdheid heeft om deugdelijkheidseisen te stellen aan al het bekostigde onderwijs. In artikel 23 ligt op deze manier een visie besloten op de verhoudingen tussen overheid en onderwijs en hun wederzijdse begrenzing. Het gaat om een balans tussen de klassieke grondrechten en de sociale grondrechten, oftewel het recht om vrij te zijn van overheidsbemoeienis en het recht op overheidszorg. In regel 2 en 5 van artikel 23 zijn beide aspecten duidelijk herkenbaar:
“Het geven van onderwijs is vrij, behoudens het toezicht van de overheid…
De eisen van deugdelijkheid…met inachtneming van de vrijheid van richting.”
Het artikel maakt dus duidelijk dat de grondwetgever meent dat de vrijheid van onderwijs zowel tegenover als door de overheid gerealiseerd moet worden. Artikel 23 is daarmee een tussenmodel van scheiding van kerk en staat.
De Inspectie van het Onderwijs onderzoekt bij alle scholen de onderwijskwaliteit, maar mag zich niet bemoeien met aspecten op het gebied van religie of levensbeschouwing.
