Peuters niet behandelen alsof het al echte leerlingen zijn

Peuters en de kenniseconomie

Kinderen worden op veel te jonge leeftijd klaargestoomd voor de kenniseconomie. Dat heeft een averechts effect. Veel kinderen raken overprikkeld of ontwikkelen een fundamentele onzekerheid die zich uit in allerlei vormen van afwijkend gedrag. Er worden bij onderzoeksinstituten steeds meer gezonde kinderen aangemeld met vermeende ontwikkelingsproblemen.

Regelgeving

De enige tijd geleden ingevoerde wet Ontwikkelingskansen voor Kwaliteit en Educatie is hier een voorbeeld van. Met deze wet beoogt  de regering taal- en rekenachterstanden terug te dringen. Educatieve programma’s die aanvankelijk alleen bedoeld waren voor kinderen met een ontwikkelingsachterstand, worden nu uitgevoerd in de kinderopvang. Kinderen moeten echter hun peuter- en kleuterperiode juist ten volle beleven.

Stoornissen creeëren

Als we het over voeding en veiligheid van kinderen hebben, weten we precies hoe dat allemaal moet. We geven een jonge baby echt geen boerenkool met worst. In het onderwijs doen we dat wel, in overdrachtelijke zin. En dan zijn we nog verbaasd dat het kind, ook weer in overdrachtelijke zin, darmstoornissen krijgt!

Emotionele stabiliteit

De basis is niet dat een kind al op heel jonge leeftijd leert lezen, maar dat het emotionele stabiliteit ontwikkelt en de eigen persoonlijkheid maximaal kan ontplooien. Als dat laatste gebeurt, leren kinderen vervolgens alles wat ze aangeboden krijgen. Nu richt het onderwijs zich vanaf het vroegste moment vooral op het latere schoolsucces. En dat gaat helemaal voorbij aan de eigen ontwikkeling van kinderen.

Gedragsproblemen

Het aantal kinderen met gedragsproblemen neemt hand over hand toe. De scholen voor speciaal basisonderwijs zitten voller dan ooit, maar niemand vraagt zich af of dat misschien ook iets te maken heeft met ons onderwijssysteem. Je kunt peuters niet behandelen alsof het al echte leerlingen zijn. Neurologisch zijn ze daar nog helemaal niet klaar voor.

Rupsjes Nooitgenoeg

Je kunt peuters vergelijken met Rupsjes Nooitgenoeg. Ze eten zich vol aan alles wat ze krijgen aangeboden. Hoe er tegen ze wordt gesproken, welk spelmateriaal beschikbaar is, de mogelijkheden om fantasiespel te spelen of om te klimmen en klauteren… Aan de hand van al die zaken maakt elke peuter een heel eigen ontwikkeling door. Daardoor ontstaan ook verschillen tussen kinderen. Ze verwerken het allemaal op hun eigen manier en in hun eigen tempo.

Gespecialiseerde Pabo

Het probleem wordt deels onderkend. Vanuit het onderwijs is er vraag naar een specialisatie op de pabo: een differentiatie tussen docenten voor oudere en jongere kinderen. Na de afschaffing van de kleuterschool en de invoering van de basisschool 25 jaar geleden is de kennis over het jonge kind geleidelijk aan weggelekt. Veel leerkrachten weten nauwelijks nog hoe ze met jonge kinderen moeten omgaan.

Ik pleit voor een pabo-specialisatie voor het jonge kind. Net als het ministerie overigens, dat ook vindt dat de tweedeling bij de pabo moet terugkeren. Daar ben ik heel enthousiast over.

Methode als inspiratiebron

We moeten weer leerkrachten krijgen die methodes zien als inspiratiebron, in plaats van dat ze er volledig afhankelijk van zijn. Methodes worden nu maar al te vaak gebruikt als een kookboek; neem kind a, laat het b doen en dan krijg je c. Maar jonge kinderen kiezen zelf hoe ze informatie verwerken.

Eigen manier van leren

Leerkrachten kunnen kinderen daarbij ondersteunen door ze goed te observeren. Ze moeten oog krijgen voor de eigen manier van leren van jonge kinderen en ze uitdagen tot spel, rijmen en zingen. Pak je jonge kinderen op dezelfde manier aan als een kind van zes jaar of ouder, dan is dat ziekmakend. Letterlijk.

Faalangst

Een kind dat te vroeg informatie aangeboden krijgt die het nog niet kan verwerken, loopt een groot risico op allerhande (gedrags)problemen. Faalangst bijvoorbeeld. Ik krijg regelmatig kinderen op het spreekuur die denken dat ze dom zijn. “Ik snap niet wat juf bedoelt”, zeggen ze dan. En vervolgens mogen ze in de klas niet spelen, maar moeten ze taakjes doen om hun achterstand weg te werken. Men denkt dat je daardoor kinderen vooruit helpt in de latere schoolprestaties, maar dat is absoluut niet het geval.

Kortom: sluit aan bij de ontwikkeling van peuters en laat ze vooral spelen. Dat is de manier waarop (jonge) kinderen zich ontwikkelen.

Samenvatting 

Het vroegtijdig klaarstomen van peuters voor de kenniseconomie leidt tot overprikkeling, onzekerheid en gedragsproblemen. De recente wet Ontwikkelingskansen voor Kwaliteit en Educatie, bedoeld om achterstanden te verminderen, schiet door door educatieve programma’s voor oudere kinderen in te zetten bij peuters. Dit negeert hun neurologische onrijpheid en natuurlijke ontwikkelingsfase, vergelijkbaar met “boerenkool aan een baby voeren”.

Emotionele stabiliteit en persoonlijke groei zijn cruciaal, niet vroeg lezen of rekenen. Door de fixatie op schoolsucces neemt het aantal kinderen met faalangst of gedragsproblemen toe, terwijl speciaal onderwijs overvol raakt. Peuters ontwikkelen zich – zoals Rupsje Nooitgenoeg – via spel, fantasie en eigen tempo. Hiertoe is gespecialiseerde pabo-opleiding nodig voor leerkrachten, die nu vaak methodes rigide toepassen. Observatie, spel, zingen en aansluiten bij individuele behoeften zijn essentieel. Vroeg academische druk leidt tot ziekmakend onderwijs; vrij spelen en natuurlijke ontwikkeling moeten centraal staan.