Wat is de doorstroomtoets?

Machiel Karels

Directeur Wij-leren.nl | onderwijsadviseur bij Wij-leren.nl

Geplaatst op 12 maart 2024

De doorstroomtoets is een test die laat zien hoe goed leerlingen zijn in taal en rekenen. De toets is een vervanger van de bekende eindtoets basisonderwijs.

De doorstroomtoets is geen examen waarvoor je kunt slagen of zakken. De toets helpt scholen om te beslissen welke soort middelbare school het beste bij een leerling past. De doorstoomtoets geeft objectieve informatie over de cognitieve vaardigheden van de leerlingen.

Daarnaast gebruikt de Inspectie van het Onderwijs de resultaten van de doorstroomtoets om te kijken naar de kwaliteit van het onderwijs.

Doorstroomtoets laat niveau taal en rekenen zien

De doorstroomtoets laat dus zien welk niveau leerlingen hebben op het gebied van taal en rekenen (de referentieniveaus voor taal en rekenen). Dat heeft 2 doelen:

De doorstroomtoets laat allereerst zien welk type vervolgonderwijs bij een leerling past, op basis van de taal- en rekenvaardigheden. De doorstroomtoets is daarmee een aanvulling op andere gegevens, voor het schooladvies dat een leerling krijgt. De doorstroomtoets is geen examen. Leerlingen kunnen niet slagen of zakken voor de toets.

De doorstroomtoets geeft daarnaast inzicht in de leeropbrengsten van een basisschool. De Inspectie van het Onderwijs gebruikt deze informatie om het totaaloordeel over een school te bepalen, met uitzondering van scholen in het speciaal basisonderwijs. Scholen kunnen aan de hand van de resultaten hun eigen onderwijs zo nodig bijstellen. De Inspectie houdt met de resultaten ook zicht op de onderwijskwaliteit in het land. Op zich is dat een prima wens, maar het gebruik van de eindtoets / doorstroomtoets om dat te meten, staat nogal ter discussie.

Taal en rekenen zijn voor alle doorstroomtoetsen dus verplichte onderdelen. De doorstroomtoetsen kunnen daarnaast extra onderdelen aanbieden. Deze extra onderdelen zijn niet verplicht. Scholen bepalen zelf of ze deze onderdelen afnemen.

Doorstroomtoets bij klas overslaan of zittenblijven

Leerlingen die zijn blijven zitten in groep 8, moeten het hele lesprogramma herhalen. Zij moeten dus ook de doorstroomtoets opnieuw maken. Soms slaan leerlingen groep 8 over en verlaten de basisschool na groep 7. Deze leerlingen mogen de doorstroomtoets al in groep 7 maken, maar dit is niet verplicht.

In bijzondere situatie geen doorstroomtoets

Alleen in bijzondere gevallen hoeft een leerling geen doorstroomtoets te maken. Bijvoorbeeld als een leerling zeer moeilijk leert of meervoudig gehandicapt is. Of als een leerling minder dan 4 jaar in Nederland is en de Nederlandse taal onvoldoende beheerst.

De basisschool kan besluiten dat een leerling geen doorstroomtoets hoeft te maken. Dit gaat altijd in overleg met de ouders. Als ouders en kind het willen, mag er wel een doorstroomtoets gemaakt worden.

De volgende leerlingen hoeven geen doorstroomtoets te maken:

leerlingen die volgens hun ontwikkelingsperspectief uitstromen naar het voortgezet speciaal onderwijs binnen de uitstroomprofielen arbeidsmarkt of dagbesteding;
leerlingen met een IQ lager dan 75;
leerlingen die 4 jaar of minder in Nederland zijn en het Nederlands nog niet voldoende beheersen.

Alle leerlingen die niet aan deze criteria voldoen, maken wel de doorstroomtoets. Ook als een leerling mogelijk naar het praktijkonderwijs (pro) of speciaal onderwijs (voortgezet) onderwijs gaat, moet de doorstroomtoets gemaakt worden.

Als er besloten is dat een leerling geen doorstroomtoets hoeft te maken, is dit niet van invloed op de toelating voor het voortgezet onderwijs. De school voor voortgezet onderwijs gebruikt voor de toelating namelijk het schooladvies van de basisschool.

Aangepaste doorstroomtoets voor leerlingen met beperking

Alle leerlingen moeten in groep 8 met zo min mogelijk problemen de eindtoets kunnen maken. Voor leerlingen met een ondersteuningsbehoefte is er bij een aantal toegestane doorstroomtoetsen een passende, aangepaste versie.

Het aanbod van aangepaste doorstroomtoetsen verschilt per toetsaanbieder. Het kan bijvoorbeeld gaan om een doorstroomtoets met grote letters, voor leerlingen met oogproblemen. Ook zijn er versies beschikbaar met aanpassingen voor dyslectische leerlingen.

De school beslist of er een aangepaste versie van de doorstroomtoets voor specifieke leerlingen nodig is. In de aanloop naar de afname van de toets zal de school zich hier op voor moeten bereiden.

Doorstroomtoets per leverancier

De volgende leveranciers hebben een doorstroomtoets ontwikkeld:

AMN Doorstroomtoets, digitaal en adaptief – aangeboden door AMN.
Dia-toets, digitaal – aangeboden door Diataal.
IEP Doorstroomtoets, digitaal adaptief én papier – aangeboden door Bureau ICE.
Leerling in beeld doorstroomtoets, digitaal én papier – aangeboden door Cito B.V.
ROUTE 8 doorstroomtoets, digitaal en adaptief – aangeboden door A-VISION.
DOE-toets, digitaal en adaptief – aangeboden door de overheid .

Scholen zijn vrij in de keuze van de doorstroomtoets die zij het beste vinden passen. Vaak wordt er op bovenschools niveau meegedacht met de keuze van een leverancier of wordt er afgesproken dat alle scholen van een scholengroep dezelfde doorstroomtoets gebruiken.

Kritiek op de doorstroomtoets

Er is vanuit verschillende perspectieven kritiek op de eindtoets / doorstroomtoets, zoals op veel onderwijsgerelateerde zaken. Enkele veelvoorkomende kritiekpunten zijn:

1. Nadruk op taal en rekenen: Sommige critici vinden dat de doorstroomtoets te veel nadruk legt op taal en rekenen, waardoor andere belangrijke vaardigheden en talenten van leerlingen mogelijk over het hoofd worden gezien.

2. Stress en druk voor leerlingen: De toets kan stress en druk veroorzaken bij leerlingen, omdat het als een belangrijke beoordeling wordt gezien die invloed heeft op hun toekomstige onderwijsniveau en -kansen.

3. Oneerlijke vergelijkingen: De doorstroomtoets wordt vaak gebruikt om scholen en leerlingen te vergelijken, maar critici wijzen erop dat dit niet altijd eerlijk is, omdat de achtergrond en omstandigheden van leerlingen sterk kunnen verschillen.

4. Beperkte weergave van vaardigheden: Sommige mensen betwijfelen of de doorstroomtoets een volledig beeld geeft van de vaardigheden en capaciteiten van leerlingen, aangezien het zich voornamelijk richt op taal- en rekenvaardigheden.

5. Sociale ongelijkheid: Er zijn zorgen geuit dat de doorstroomtoets sociale ongelijkheid kan versterken, omdat leerlingen uit achtergestelde of minder bevoorrechte omgevingen mogelijk minder goed presteren dan hun meer bevoorrechte leeftijdsgenoten.

Hoewel de eindtoets / doorstroomtoets nog steeds veel wordt gebruikt als een instrument om leerlingprestaties te meten en schooladviezen te ondersteunen, blijft de kritiek bestaan en wordt er vaak gediscussieerd over mogelijke verbeteringen en alternatieven.