Fonologische zwakte - Speciale hulp na het primair onderwijs -11-

  Geplaatst op 24 augustus 2021

Fonologische incompetentie, het niet kunnen ‘spelen’ met klanken, is in het primair onderwijs een belangrijke oorzaak van bemoeilijkt voorbereidend en aanvankelijk (technisch) lezen en schrijven/spellen. Dit artikel is onderdeel van een serie over hulp bij fonologische problemen in voorbereidend en aanvankelijk lezen en schrijven/spellen. Hier staat een overzicht van alle artikelen, materialen en bronnen.

Veel fonologisch zwakke kinderen hebben permanent onderhoud en herhaling van de auditieve voorwaarden nodig, ook in de hogere groepen van het PO en in het voortgezet onderwijs. Een tijdelijke hervatting van de logopedie kan nodig zijn of een regelmatig terugkerende onderhoudstherapie. Zelfs in de volwassen levensfase is gericht werken aan de auditieve vaardigheden zinvol (casus 5 en 6).

Auditieve spelletjes voor oudere kinderen en volwassenen

  • Klanken:
    Woorden spellen: alle klanken/letters van een woord, uit je hoofd, in de juiste volgorde opnoemen. Dan controleren, het gaat om de auditieve stimulatie.
    Maak lange woorden of juist hele korte woorden. Wie heeft de meeste woorden van b.v. 7 of van 14 letters.
    Woorden achterstevoren zeggen: wat is een lirb, loets, lefat. Kun je ook met zinnen doen.
    Woordenketting maken: de laatste letter van het woord moet de eerste letter van het volgende woord worden. Dierenketting: slang, geit, tijger, rat.....
    Tellen tot 10 met andere middenklanken: oon, twoo, droo. Of  Zweuds  preuten.
    De letters in een woord omdraaien of door elkaar doen, zodat er een ander woord ontstaat: b.v. een-nee, pier-riep-prei, park-prak, kruk-kurk.
  • Woorden, zinnen, verhalen:
    Raadsels: je geeft een omschrijving van iets, maar niet het woord zelf. Anderen moeten raden.
    Of: je mag vragen alleen met ja en nee beantwoorden. Anderen moeten het woord of begrip raden.
    Wat hoort er niet bij en waarom: auto tram fiets bus: fiets, omdat die geen motor heeft of je moet zelf bewegen. Lopen joggen rennen zwemmen: zwemmen.
    Uitbeelden van woorden of begrippen en dan raden wat het is. Uitbeelden van een gitarist, een aap, autorijden of spreekwoorden (het spel hints is hierop gebaseerd).
    Woorden met meer dan één betekenis zoeken: homoniemen. Welke betekenissen heeft weg, meer of dag.
    Of andersom: synoniemen. Verschillende woorden zoeken, die hetzelfde betekenen. Ander woord voor weg: straat, laan, pad.
    Zoveel mogelijk namen, dingen, voorwerpen van een bepaalde categorie opnoemen, van b.v. keukenspullen, meubels, boomsoorten.
    Onthoudspelletje: ik ga op reis en ik neem mee. Je benoemt ook steeds wat de vorige persoon al opgenoemd heeft.
    Met elkaar een verhaal improviseren: ieder zegt om de beurt een zin. Boektip: Improviseren kun je leren, Hofman.
    Wat bestaat echt, als dorp, stad, land of rivier? Zeeland waterland rivierland: Zeeland. Kapot stuk lek: Lek. Cirkel van Holland, vierkant van Holland, hoek van Holland: Hoek van Holland, Bever mol rat: Mol. Maak steeds een groepje van 3 woorden, die tot dezelfde categorie behoren en waarvan er één een geografische aanduiding is. Met wat oefening kun je hierin eindeloos variëren!
  • Gezelschapsspelen voor taal en communicatie:
    Quick (taalcategoriespel), Ra ra wat ben ik, Ra ra wat zing ik, Triviant, Het dikke van Dale spel, vragenspelen van Harry Potter e.a., Scrabble, Rummikub letters en Rummikub cijfers, kaartspelen, Breinbrekers, woordpuzzels en doorlopers, verschillende Detective-spelen, Line up, Galgje (woorden maken), Pictionary en Creationary, Wii dance, Wii sing, websites voor woord- en taalspelen.

Casus 5
Vader van kind, dat in een dyslexietraject zit, vertelt dat hij dezelfde problemen heeft als zijn kind. Hij vraagt hoe hij het best kan oefenen om sterker te worden in klanken. De leesspecialist adviseert, om regelmatig woorden te spellen, te beginnen met korte woorden. Hij is er gedisciplineerd  aan gaan werken, aanvankelijk kon hij maar een paar woorden per dag, zo inspannend was het. Hij vertelt, dat hij inmiddels langere woorden kan spellen (verwarmingsbuis b.v.) en dat hij nu beter is gaan lezen en minder fouten maakt met schrijven. Hij baalt er van, dat lezen en schrijven nog steeds langzaam gaan, maar hij is blij, dat hij nu een manier heeft gevonden om dit foutloos te kunnen.

Casus 6
Jongen begin groep 8 leest stuntelig, langzaam en zijn dictee is zwak. Emotioneel is hij aan het eind van zijn krachten, de ouders zijn ongerust en willen dat hij sneller leest. Hij wordt aangemeld voor een consultatie vanuit cluster 2. Er wordt logopedie opgestart voor de fonologische ontwikkeling en in de RT worden de auditieve voorwaarden aangepakt, met auditieve spelletjes, passend bij oudere kinderen. Het langzame leestempo wordt voortaan geaccepteerd en zelfs benadrukt, hij hanteert namelijk goede spellende leesstrategieën. De leesteksten gaan vooraf mee naar huis voor voorbereiding van de thema’s of samen lezen met zijn ouders. In de klas begint hij nu sterker aan een leestaak. De keuze van zijn leesboeken is verlegd naar eigen interesses, geen dikke boeken, maar dunne boekjes met veel plaatjes en eenvoudige plots, ook stripboeken. Het dictee gaat individueel en de toetsen worden enkel op kwaliteit gescoord, niet op tempo. Vanaf dat moment is alles in stijgende lijn gegaan: een blijere jongen, meer ontspannen ouders en verbeteringen in het lezen en spellen.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Gerelateerd

Gratis webinar
Gratis serie webinars over actuele onderwijskundige thema's!
Gratis serie webinars over actuele onderwijskundige thema's!
Bekende experts delen hun kennis
Wij-leren.online Academie 
Webinar
Taalontwikkeling en taalbeleid
Taalontwikkeling en taalbeleid
Gratis webinar met Karen Heij
Wij-leren.nl Academie 
Passend Onderwijs
Meer inzicht in gedrag leerling met Aurecool.
Meer inzicht in gedrag leerling met Aurecool.
Aurecool ondersteunt jou bij begrijpen en bevorderen van de soc-emo ontwikkeling van elke leerling.
Aurecool 
Cursus
Expert kleuterontwikkeling
Expert kleuterontwikkeling
Sensomotorische, sociaal-emotionele en cognitieve ontwikkeling van kleuters
Medilex Onderwijs 
Meer inzicht in gedrag leerling met Aurecool.Fonologische problemen materialen en bronnen
Hulp bij fonologische problemen; Intro en overzicht
Jeanne Buijks
De invloed van fonologische vaardigheden op leren lezen en schrijven
Fonologische vaardigheden -1-
Jeanne Buijks
Fonologische zwakte in de klas: (h)erkenning en interventie
Hoe functioneren kinderen met fonologische zwakte auditief en communicatief in de klas? -2-
Jeanne Buijks
Fonologische problemen uitgangspunten deel drie
Orthodidactische uitgangspunten van de speciale hulp bij fonologische problemen -3
Jeanne Buijks
Speciale hulp bij klankinslijping deel vier
Speciale hulp bij de klankinslijping -4-
Jeanne Buijks
Speciale hulp luistervaardigheid deel vijf
Speciale hulp bij de ontwikkeling van de luistervaardigheid -5-
Jeanne Buijks
Speciale hulp bij spreekvaardigheid en woordenschat
Speciale hulp bij de ontwikkeling van de spreekvaardigheid -6-
Jeanne Buijks
Speciale hulp bij zwakke auditieve voorwaarden deel 7
Speciale hulp bij de aanpak van de auditieve voorwaarden -7-
Jeanne Buijks
Speciale hulp voorbereidend lezen voorschoolse periode (8)
Fonologische zwakte - Speciale hulp in de voorschoolse periode -8-
Jeanne Buijks
Speciale hulp aanvankelijk technisch lezen
Fonologische zwakte - Speciale hulp bij het aanvankelijk lezen -9-
Jeanne Buijks
speciale hulp aanvankelijk schrijven en spellen
Fonologische zwakte - Speciale hulp bij aanvankelijk schrijven/spelling/dictee -10-
Jeanne Buijks
leesonderwijs, hoe anders
Leesonderwijs: wat is er mis en hoe kan het anders?
Jos Cöp
Goede schoolteksten
Een goede schooltekst. Het begin van goed leesonderwijs.
Gerdineke van Silfhout
Tips motivatie lezen
Suggesties voor motivatieproblemen bij lezen
Machiel Karels
Doe maar Taal
Doe maar taal
Marleen Legemaat
Taalontwikkelingsstoornissen in de klas
Taalontwikkelingsstoornissen in de klas
Marleen Legemaat
Ondersteunend tekenen
Ondersteunend tekenen (bij TOS)
Marleen Legemaat
Ondersteunend tekenen
Ondersteunend tekenen (bij TOS)
Marleen Legemaat


Inschrijven nieuwsbrief

Inschrijven nieuwsbrief



Inschrijven nieuwsbrief

Dyslexie of leesprobleem?  Tjipcast 025
Dyslexie of leesprobleem? Tjipcast 025
redactie
[extra-breed-algemeen-kolom2]



dyslexie
geletterdheid
mentor
NT2
taalontwikkeling
taalontwikkelingsstoornis TOS
technisch lezen

 

Mis geen bijdragen

Inschrijven nieuwsbrief

Volg wij-leren.nl

Volg ons op LinkedIn Volg ons op twitter Volg ons op facebook Volg ons op instagram Volg ons op pinterest