Aan de slag met professionele leergemeenschap

Hoe komt het dat het concept ‘professionele leergemeenschap’ al jaren populair is in onderwijsland? Waarschijnlijk omdat het een belofte met zich mee brengt van meer autonomie voor leraren: de professionals in de school onderzoeken en verbeteren, samen met collega’s, hun eigen handelen en zo het onderwijs aan de leerlingen. Geen verbeteringen die van bovenaf zijn opgelegd, maar initiatieven die door leraren bedacht en uitgevoerd worden. Aan populariteit dus geen gebrek, maar toch worstelen veel scholen met de uitvoering. Want hoe zorg je ervoor dat de uitwisseling met je collega’s ook echt leidt tot verbeteringen in je les? Zodat het meer wordt dan ‘praten over onderwijs’?

In deze blog de volgende 4 praktische handreikingen om een professionele leergemeenschap te laten slagen:

1. Werk in samenhangende teams
2. Maak jullie doelen en acties zichtbaar
3. Bezoek of ontvang één keer in de 2 weken een collega in de les
4. Werk in periodes van 6 tot 8 weken

Aan goede bedoelingen geen gebrek..

Elke verandering begint met overtuiging, erin geloven dat het je wat gaat opleveren. Deze overtuiging heb je dus ook nodig als je de omslag naar een professionele leergemeenschap wilt maken. Waarschijnlijk heb jij die overtuiging, je leest niet voor niets dit artikel. En met jou zijn er vast nog een aantal collega’s op school die enthousiast zijn. Dat is een belangrijke voorwaarde, je hebt kartrekkers nodig. Die het gewoon gaan doen en daarmee aan de collega’s laten zien hoe het kan. Maar hoe ga je dan verder?

Vaak blijven de ontwikkelingen hangen bij de enthousiastelingen van het eerste uur. Dit komt omdat er geen beeld is bij hoe je je andere collega’s erbij kunt betrekken. Wat ook vaak gebeurt, is dat een groepje leraren wel veel in gesprek is met elkaar over onderwijsverbeteringen, maar dat het omzetten naar acties achterwege blijft of zich beperkt tot een paar leraren. Waardoor de leerlingen uiteindelijk weinig merken van de verbeterideeën. Hoe kun je ervoor zorgen dat het wèl werkt en blijft werken? Je hebt daarvoor een structuur nodig die ervoor zorgt dat samenwerken tussen collega’s goed georganiseerd wordt en het resultaat van de samenwerking tot in de klas merkbaar wordt. Oftewel: je moet de professionele leergemeenschap inrichten. Daar zit vaak de bottleneck. We geven je hiervoor 4 praktische handreikingen hoe je dat kunt doen.

Deel het lerarenteam op in kleine teams van 6 tot 8 mensen. Zowel te groot als te klein werkt niet. In een groot team word je niet geprikkeld om écht mee te doen. Maar te klein is ook niet goed. Je kunt dan onvoldoende van elkaar leren.

Zorg bij de indeling van jullie teams voor samenhang. Een lerarenteam werkt pas echt goed als ze samen verantwoordelijk zijn voor een groep leerlingen of voor het leerling resultaat op een vakgebied. Denk in het basisonderwijs bijvoorbeeld aan bouwen, in het middelbaar onderwijs aan bouwen, jaarlagen of vaksecties en in het mbo aan leerlingclusters, niveaus of leerjaren. Zulke teams praten minder en werken doelgerichter, waardoor er meer effect is.

Hang een flap op of gebruik een whiteboard. Schrijf hierop de leerlinggerichte doelen waar jullie als team in een periode van 6 tot 8 weken aan willen werken. Bijvoorbeeld: leerlingen krijgen bij alle talen een eenduidige uitleg over zinsontleding. Om dit doel te bereiken, heb je leraaracties nodig. In dit geval bijvoorbeeld het maken van een gezamenlijk stappenplan voor zinsontleding. Deze acties schrijf je ook op, met deadline en de namen van degenen die het uitvoeren. Sta wekelijks 15 minuten bij de flap of het bord om de voortgang van het doel te bespreken en eventuele nieuwe acties te bedenken. Dat zorgt ervoor dat jullie ideeën de lessen verbeteren.

3. Bezoek of ontvang één keer in de 2 weken een collega in de les

Ga in tweetallen nadenken over de invulling van lessen, in relatie tot jullie doelen. Stel jullie doel is om het eigenaarschap van leerlingen te vergroten. Wat betekent dat voor de manier waarop je lesgeeft? Wat doe je dan morgen anders in je les? Ga na dit lesontwerp bij elkaar kijken hoe het uitpakt in de les en bespreek samen wat wel en niet werkte. Gebruik deze kennis om een volgende les nog beter te maken. Op deze manier leer je van elkaar en word je nog beter in je vak.

Voorkom dat het samenwerken ‘voortkabbelt’ waardoor je weinig bereikt voor de leerlingen. Dat kabbelen kun je voorkomen door in duidelijke periodes te gaan werken, bijvoorbeeld van vakantie tot vakantie of van proefwerkperiode tot proefwerkperiode. Zo’n periode start je dan door een duidelijk leerlinggericht doel op te pakken als team en daar week-in week-uit aan te werken. Aan het einde van de periode kijk je terug: Is het gelukt wat we ons tot doel hadden gesteld? Welke verbeteringen willen we borgen zodat we ze vasthouden? Dit is ook het moment om met de andere teams uit te wisselen en te bepalen welke verbeteringen jullie schoolbreed willen invoeren. Zo stimuleer je jezelf om iets op te leveren waar de leerlingen iets van merken.

Wil je weten hoe je samen met je team ritmiek kan inzetten, bekijk dan deze video.

Als jullie op bovenstaande manier gaan werken, dan zal je merken dat de structuur jullie helpt om niet alleen maar te praten maar kleine concrete stappen te zetten die merkbaar zijn in de les. Zo maak je effectief gebruik van alle kennis en ervaring die er binnen het team al is. Het heet niet voor niets een professionele leergemeenschap.