Leren anders organiseren

Machiel Karels

Directeur Wij-leren.nl | onderwijsadviseur bij Wij-leren.nl

Geplaatst op 16 december 2020

>> Leren anders organiseren direct bestellen.

Leerstofjaarklassensysteem loslaten

Veel scholen lopen binnen het leerstofjaarklassensysteem tegen grenzen aan. Hoe kun je immers passend onderwijs bieden in een traditionele jaarklas die op de niet-bestaand gemiddelde leerling gebaseerd is? Hoe geef je leraren een minder geïsoleerde positie en zorg je er voor dat er van en met elkaar geleerd wordt? Dit boek laat zien dat je het onderwijs ook anders kunt organiseren, waarbij er meer ruimte ontstaat voor de ontwikkeling van leerlingen en leraren.

Flexibel organiseren

De sterk veranderde samenleving lijkt te vragen om een andere inrichting van het onderwijs. Diverse basisscholen en kindcentra kiezen er daarom voor om hun organisatie te ontschotten: de jaarklassen maken plaats voor grotere eenheden. Kinderen leren binnen deze unit en groeien daar in hun zelfstandigheid. Een team van onderwijskrachten is samen verantwoordelijk voor de ontwikkeling van alle kinderen.

De auteurs van dit boek zijn al jaren nauw betrokken bij deze onderwijsvernieuwing, die vorm kreeg in de projecten TOM en SlimFit. In dit boek tekenen ze de resultaten en ervaringen van de scholen op. Wat zijn de belangrijkste aspecten van unitonderwijs, waar moet je op letten als je anders wilt organiseren en hoe begin je? Naast inzichten uit de praktijk bevat dit boek ook praktische tips en een gedegen theoretische onderbouwing.

Inhoud van het boek ‘Leren anders organiseren’

De volgende thema’s krijgen uitgebreid aandacht:

Deel 1: Leren en werken in een unit

Visie: inspiratie en kompas voor verbetering
De organisatie van leren en onderwijzen
De pedagogisch-didactische leeromgeving
Personeel: werken in teams
De gebouwde en ingerichte omgeving

Deel 2: Verandering en leiderschap in de schoolpraktijk

Het proces van verandering
Leiderschap: de stip, de horizon en de praktijk van alledag

Deel 3: Onderbouwing en theoretisch kader

Onderzoek naar TOM- en SlimFit-scholen
Een conceptueel kader

Stappenplannen en roosters

Tekenend voor de praktische insteek van het boek is het aantal foto's, schema's en stappenplannen. Hieronder twee voorbeelden.

Stappenplan anders organiseren

Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster.

Schema dagstructuur

Klik op de afbeelding voor een vergroting in een nieuw venster.

Verworvenheden van leren anders organiseren

Waarom zou je anders organiseren? Waarom zou je overgaan op unitonderwijs? De auteurs zetten de belangrijkste verworvenheden kort op een rij.

Kwaliteit van de ontwikkeling van kinderen

• Ruimte voor verschillen en doorgaande ontwikkeling

Door de ontschotting zijn er minder harde knippen in de ontwikkeling van de kinderen. Er ontstaat ruimte voor doorgaande leerlijnen en voor diversiteit in deze leerlijnen. Het is beter mogelijk om uit te gaan van verschillen tussen kinderen.

• Inzicht in eigen ontwikkeling

Kinderen krijgen steeds meer inzicht in hun ontwikkeling. Ze kunnen reflecteren op hun eigen gedrag en leren.

• Regie over eigen leren

Kinderen ontwikkelen grip op hun eigen leren en de leeromgeving: hoe en waar leer ik het beste? Ze maken bewuste keuzen voor hun eigen werkplanning, voor samenwerken of voor zelfstandig werken.

• Respect en zorg voor omgeving

Kinderen nemen verantwoordelijkheid voor hun eigen rol in de leeromgeving, met als kern: respect voor jezelf en voor anderen.

• Initiatiefrijk gedrag

Kinderen leren om zelf initiatief te nemen. Ze ontwikkelen onderzoekend leergedrag. Ze leren functioneren in een flexibel gestructureerde omgeving.

Kwaliteit van werk en ontwikkeling van het onderwijspersoneel

• Ruimte voor verschillen en inzet op talent

Binnen unitteams zijn diverse medewerkers samen verantwoordelijk voor al het onderwijs aan de kinderen. Dit biedt ruimte voor talentontwikkeling en inzet op specifieke kwaliteiten.

• Balans tussen individu en team

Individuele professionele ontwikkeling vindt plaats door onder meer studie en schoolbezoeken. Deze staat in dienst van de schoolontwikkeling. Leren van elkaar, elkaar feedback geven en reflecteren op de kwaliteit van de leeromgeving zijn vanzelfsprekend.

• Zeggenschap over eigen werk binnen team

Binnen het team vindt de professionele dialoog over het primaire proces plaats. De verantwoordelijkheid voor de werkverdeling ligt laag in de organisatie; hierdoor kan beter worden ingespeeld op ziekte en onverwachte gebeurtenissen. De gezamenlijke verantwoordelijkheid maakt flexibiliteit in draagkracht en draaglast mogelijk.

• Brede verantwoordelijkheid

Initiatief wordt gewaardeerd en, indien mogelijk, gehonoreerd. Naast het werk als onderwijsgevende kunnen mensen participeren in opleidingen, onderzoek en ondersteuning. Ze blijven daarbij behouden voor het primaire proces.

Kwaliteit van de school als werk- en leeromgeving

• Zelfverantwoordelijke teams

De verantwoordelijkheid voor de organisatie van het leren ligt laag in de organisatie, bij de unitteams. Zo neemt het zelfoplossend vermogen toe.

• Effectieve en efficiënte inzet van personeel

De persoonlijke ontwikkeling van medewerkers wordt mede gestuurd door de ontwikkelbehoefte van de organisatie. De personeelsinzet is flexibeler, waardoor werkkracht efficiënt en effectief wordt gebruikt.

• Ruimte voor inhoudelijke rol schoolleiding

Door de zelfsturende capaciteit van de teams hoeft de schoolleiding minder aandacht te besteden aan regeltaken. Ze kan zich meer richten op het realiseren en bewaken van de visie en de doelen.

• Professionele cultuur

Er ontstaat een open professionele leercultuur, met respect voor de inbreng van alle betrokkenen. Dit vormt ook een hoogwaardige leer-werkomgeving voor personeel in opleiding.

• Band met omgeving

Er is een intensieve wisselwerking met de ouders en daarnaast ontstaat er verbinding met culturele instellingen, buurt- en dorpshuizen, opleidingen, sportverenigingen, zorginstellingen, dienstverleners en bedrijven.

Recensie

Met het boek leren anders organiseren haken de auteurs aan bij een brede beweging in het onderwijs om het onderwijs flexibeler in te richten.

Het boek bevat veel praktische voorbeelden en handig suggesties om ruimte te bieden aan de ontwikkeling van kinderen en om het veranderproces vorm te geven.

Alle elementen waar je aan moet denken op organisatorisch niveau passeren de revue.

Als je het onderwijs flexibeler organiseert vraagt dat vaardigheden van leraren op pedagogisch, didactisch en organisatorisch niveau. Dit element krijgt in het boek nauwelijks aandacht. Het zou het boek nog beter maken als dit bij een volgende druk uitgewerkt zou worden.

Als scholen hun onderwijs vanuit een eigentijdse visie op leren en ontwikkelen flexibel willen organiseren, is dit een prachtig boek om praktische handvatten te krijgen. Aanbevolen!

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!