Unitonderwijs, van plan naar inrichting
Hanneke Oosting
Onderwijskundige bij Edupos bij Edupos
Geraadpleegd op 15-10-2024,
van https://wij-leren.nl/unitonderwijs-plan-inrichting.php
Niet zwart – wit
Zoals met veel onderwijsbegrippen is de term ‘unitonderwijs’ de afgelopen jaren een populaire term geworden. Iedereen heeft hier beelden bij en wij benadrukken graag dat er geen blauwdruk is voor het werken in units. Iedere school is namelijk uniek en heeft een eigen ligging, populatie en visie.
Binnen een school zelf is er ook nog het onderscheid tussen jonge en oudere kinderen. Dus voor de gehele school iets bedenken is complex. Hoe kun je het dan wel aanpakken? In dit artikel wordt ingezoomd op het plan maken en de verschillende mogelijkheden bij inrichting van de school bij unitonderwijs.
Gouden cirkel
Een belangrijk vertrekpunt is dat het werken in units geen doel op zich is. Het is een middel om te komen tot kwalitatief onderwijs voor de kinderen bij jou op school. En goed unitonderwijs werkt alleen als het zorgvuldig is uitgedacht, wanneer je als school weet waarom je deze stap wilt zetten.
Om dit proces goed te doorlopen maken wij gebruik van de Gouden Cirkel van Sinek. Deze werkt van binnen naar buiten en begint met de vraag: ‘WAAROM doe je wat je doet?’. Daarna komt vraag twee – ‘HOE ga je het doen?’. Tot slot de derde vraag ‘WAT ga je doen?’. Het lijken eenvoudige vragen, maar het goed beantwoorden ervan kost tijd.
Visie – raamwerk – invulling
In het voorbeeld hieronder hebben we invulling gegeven aan de drie onderdelen. Na het bepalen van de algemene visie van de school – het WAAROM? – volgt het raamwerk dat het HOE? uitlegt. In dit raamwerk filter je de visie en de kernwaarden.
Deze vormen de kapstok van jouw onderwijs en zijn in te zetten om het WAAROM te bereiken. Wanneer dit helder is, gaan we invulling geven aan het curriculum. Dus WAT betekenen de algemene visie en het raamwerk voor de vakken rekenen en taal?
Een mooi moment om keuzes te maken over wel/geen vakdocenten, methodieken, leerlijnen en kinddoelen etc. Het is ook de plaats om kwaliteitskaarten te ontwikkelen en in te zetten.
Over het indelen van je ruimtes, het creëren van een leerplein en het inrichten van je vaklokaal.
Ga je aan de slag met het bedenken en vormgeven van unitonderwijs, dan heb je antwoord nodig op een paar basisvragen. Eén van die vragen is: hoe regel je een goede afstemming? Straks komt namelijk al het onderwijs van een groep kinderen samen. Dus tijd om af te stemmen in je eigen unit en afspraken te maken met andere units in school over de doorgaande lijn.
In de fases HOE en WAT van de gouden cirkel van Sinek ontstaat de vormgeving en invulling van de dagelijkse onderwijspraktijk. Wat hoort daar allemaal bij? Met heel wat ervaring in onze rugzak hebben wij drie blokken ontwikkeld en uitgewerkt. Deze komen in deze serie van artikelen vanzelf voorbij.
Met voorbeelden en keuzemogelijkheden helpen we je op weg bij het vormgeven van unitonderwijs. We starten nu met blok 1: de inrichting.
Het is altijd mogelijk
Een unitonderwijs-school inrichten kent meerdere vertrekpunten, in ieder geval deze:
- Unitonderwijs wordt vormgegeven met de mogelijkheden en middelen die er zijn.
- Unitonderwijs wordt vormgegeven met de huidige mogelijkheden met daarbij middelen om het gebouw aan te passen. Zo sluit het qua vormgeving beter aan.
- Er is een mogelijkheid om een nieuw schoolgebouw te laten ontwerpen en bouwen.
- Niet alleen het schoolgebouw is nieuw, er wordt een totaal nieuwe school opgericht.
Waarschijnlijk is er nog meer maatwerk te bedenken. Eén ding is zeker: het is binnen iedere setting mogelijk om unitonderwijs vorm te geven. Natuurlijk is het gemakkelijker als er geld is om te (ver)bouwen. Maar wanneer je denkt in mogelijkheden en oplossingen kom je samen een heel eind!
Van droom naar checklist
In het hele proces is het belangrijk om steeds alle gemaakte keuzes te toetsen, waarbij je blijft onderzoeken of de gemaakte keuzes voldoen aan de HOE- en WAAROM-vragen. Het kan ook zijn dat er per unit verschillende keuzes gemaakt worden. Samen zorgen die voor het behalen van een doorgaande lijn. Maar eerst ga je samen dromen en brainstormen! Maak hierbij gebruik van een moodboard of bezoek andere scholen ter inspiratie. Hiermee maak je een programma van eisen; een checklist waaraan het gebouw moet voldoen. Bij de vormgeving van deze inrichting is het handig om extra in te zoomen op een paar onderdelen:
- Indeling van de ruimte(s)
- Gezamenlijk leerplein
- Functioneel ruimtegebruik
Hieronder worden deze onderdelen per punt uitgewerkt.
Indeling van de ruimte(s)
Er zijn twee cruciale vragen. Hoeveel ruimte is er beschikbaar voor de unit? En hoeveel leerlingen volgen er onderwijs? Daarnaast moeten er minimaal twee ruimtes beschikbaar zijn voor instructiemomenten of samenwerkopdrachten. Dit kunnen ruimtes met muren zijn of ruimtes die flexibel gecreëerd worden met kasten. Die kasten kun je weer inzetten voor een rijke leeromgeving. De keuze voor het type ruimte wordt bepaald door hoe goed onderwijs op jouw school wordt omschreven en bepaald. Wil je dat kinderen veel kunnen samenwerken? Kies dan voor flexibele ruimtes die je aan de kant kunt schuiven en telkens opnieuw kunt indelen.
Gezamenlijk leerplein
Hecht je veel waarde aan zelfstandig werken? Creëer dan een leerplein met grote groepstafels waar kinderen materialen zelf kunnen pakken. Of maak – ook als je gaat nieuwbouwen – mooie grote groepsruimtes met een grote tafel en verschillende soorten werkplekken. Naast een zelfstandige werkruimte is het belangrijk om je te verdiepen in wat kinderen nodig hebben. Het ene kind kan goed werken met de ‘ruis’ van een instructie op de achtergrond, terwijl een ander kind de rust nodig heeft van apart zitten.
Functioneel ruimtegebruik
Misschien is jullie vertrekpunt juist ‘leren vanuit vakgebieden’. Dan is het belangrijk dat tijdens de rekenles ook échte rekenmaterialen beschikbaar zijn.
Kies dan voor ruimtes met een functie, zoals een taalruimte, rekenruimte of leesruimte. Dit kunnen ook hoeken in de klas of lokalen zijn, die om te toveren zijn tot rijke leeromgeving. In deze echte ‘vaklokalen’ krijgen kinderen instructie en kunnen ze spelend leren. De concrete en uitdagende omgeving ondersteunt het leerproces.
Het is niet per se nodig om met vakleerkrachten te werken. Je kunt er nog steeds voor kiezen om alle vakken te blijven geven en om per periode/week af te wisselen.