Hoe kan het basisonderwijs de kwaliteiten van onderwijsassistenten benutten?

Geplaatst op 10 september 2019

De inzet van onderwijsassistenten heeft een positief effect op het werkplezier, het stressniveau en de werkdruk van leraren. Echter, hoe meer onderwijsassistenten doen, hoe minder leerlingen vooruitgaan in leerprestaties. Dit komt door de mindere kwaliteit van de instructie die onderwijsassistenten geven en door de onduidelijkheid over hun rol. Schoolleiders en leraren dienen helder te maken welke rol onderwijsassistenten hebben en de werkwijze systematisch te evalueren. Het is belangrijk leraren te scholen in hoe onderwijsassistenten hen kunnen ondersteunen, en onderwijsassistenten te trainen in het uitvoeren van interventies.

Een onderwijsassistent is opgeleid op mbo-niveau 3 of 4 en werkt veelal in het reguliere basisonderwijs. Het takenpakket van een assistent verschilt per school. Meestal heeft een assistent niveau 3 alleen verzorgende taken en geen onderwijsinhoudelijke. Een assistent niveau 4 voert naast verzorgende taken eenvoudige, routinematige werkzaamheden uit zoals de begeleiding van individuele leerlingen of kleine groepjes leerlingen.

Basisscholen zetten onderwijsassistenten op verschillende manieren in. Dat kan variëren van indirecte hulp aan leerlingen, bijvoorbeeld door administratieve taken van de leraar over te nemen, tot lesgevende taken waarbij directe interactie plaatsvindt met leerlingen. Onderwijsassistenten worden in het reguliere basisonderwijs vaak ingezet om met zorgleerlingen te werken, individueel of in een klein groepje. Gevolg is dat deze leerlingen minder tijd met de klas en met de leraar doorbrengen. Dit betekent dat deze leerlingen minder interactie hebben met medeleerlingen en minder instructie krijgen van de leraar.

Effecten

De aanwezigheid van onderwijsassistenten heeft een positief effect op leraren. De assistenten nemen hen werk uit handen, zodat ze meer tijd hebben voor leerlingen en lesgeven. Leraren ervaren meer werkplezier en een lager stressniveau. Onderwijsassistenten voelen zich gewaardeerd. Zij vinden het belangrijk dat er vertrouwen is en dat zij nauw kunnen samenwerken met leraren. Een deel van de leraren vindt dat het werken met assistenten juist een hogere werklast oplevert, omdat zij meer moeten plannen en voorbereiden. De instructie die onderwijsassistenten geven, is van mindere kwaliteit dan die van leraren. Hoe meer ondersteuning een leerling krijgt van onderwijsassistenten, hoe minder vooruitgang de leerling boekt op hoofdvakken als taal en rekenen. Ook voor de sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen lijken onderwijsassistenten de juiste vaardigheden te missen.

Wanneer onderwijsassistenten getraind zijn in het uitvoeren van specifieke interventies gaan de leerresultaten van leerlingen met leerproblemen, vooral voor taal, sterk vooruit. Dit effect wordt groter als de leraar de onderwijsassistent daarin ondersteunt. Ondersteuning van meer algemene aard lijkt geen positieve invloed te hebben op de leerprestaties. Een goed afgestemde inzet van onderwijsassistenten zorgt voor een actievere vorm van interactie tussen leerling en leraar, en meer individuele aandacht van de leraar voor de leerling. Schoolleiders en leraren bepalen het takenpakket van onderwijsassistenten. Daarom hangt het effect van het werk van onderwijsassistenten niet alleen af van hun capaciteiten, maar eveneens van de beslissingen die schoolleiders en leraren nemen over hen.

Adviezen

De ideale onderwijsassistent is een aanvullende kracht in de klas, geen vervanger van de leraar. De taken die de onderwijsassistent uitvoert, moeten aansluiten bij zijn opleidingsniveau en zijn capaciteiten. De doelen waar scholen onderwijsassistenten voor inzetten, moeten helder zijn, ook voor leerlingen. Leraren en aankomend leraren moeten getraind worden in het samenwerken met onderwijsassistenten. Onderwijsassistenten dienen specifieke training en ondersteuning te krijgen gericht op het uitvoeren van interventies. Schoolleiders moeten systematisch de rollen van zowel leraren als onderwijsassistenten evalueren, opdat de inbreng van onderwijsassistenten het leren door leerlingen ondersteunt.

Meer weten?

Uitgebreide beantwoording

Opgesteld door: Lisette Uiterwijk (Kennismakelaar Kennisrotonde) Vraagsteller: po-instelling - leraarReferentie: Kennisrotonde. (2019). Hoe kunnen de kwaliteiten van onderwijsassistenten effectief worden benut in het basisonderwijs? (KR. 513) Den Haag: Kennisrotonde.

Vraag

Hoe kunnen de kwaliteiten van onderwijsassistenten effectief worden benut in het basisonderwijs?

Kort antwoord

De inzet van onderwijsassistenten heeft een positief effect op de het werkplezier, het stressniveau en de werkdruk van leraren. Echter, hoe meer onderwijsassistenten worden ingezet, hoe minder leerlingen vooruit gaan in leerprestaties. Dit laatste heeft enerzijds te maken met de kwaliteit van instructie die door onderwijsassistenten gegeven wordt en anderzijds met de beslissingen die schoolleiders en leraren nemen over hen.Schoolleiders en leraren dienen de doelen waar onderwijsassistenten voor ingezet worden helder te maken en deze systematisch te evalueren. Scholing van leraren in hoe zij onderwijsassistenten effectief kunnen inzetten en gerichte training van onderwijsassistenten op de interventies die zij moeten uitvoeren wordt aanbevolen.

Toelichting antwoord

Voor de beantwoording van deze vraag gaan we allereerst in op de functie ‘onderwijsassistent’ en aansluitend hoe onderwijsassistenten ingezet worden op scholen. Vervolgens wordt gekeken naar het effect van het inzetten van onderwijsassistenten op leraren en leerlingen. We sluiten af met adviezen die uit onderzoek naar voren komen. De onderwijsassistent In Nederland is een onderwijsassistent opgeleid op mbo niveau 3 of 4. Een onderwijsassistent werkt veelal in het reguliere basisonderwijs. Het takenpakket van een assistent verschilt per school. Een assistent niveau 3 heeft meestal verzorgende taken en geen onderwijsinhoudelijke taken, terwijl een assistent niveau 4 naast verzorgende taken eenvoudige, routinematige taken heeft, zoals de begeleiding van individuele leerlingen of kleine groepjes leerlingen (bron: www.rijksoverheid.nl).

Hoe worden onderwijsassistenten ingezet? Basisscholen blijken onderwijsassistenten op verschillende manieren in te zetten. Soms geven onderwijsassistenten indirect hulp aan leerlingen (bijvoorbeeld door administratieve taken van de leraar over te nemen), soms krijgen zij lesgevende taken waarbij directe interactie plaatsvindt met leerlingen.

Onderwijsassistenten worden in het reguliere basisonderwijs vaak ingezet om met zorgleerlingen te werken, individueel of in een klein groepje. Het gevolg hiervan is dat deze leerlingen minder tijd met de eigen klas en de eigen leerkracht doorbrengen. Dit betekent dat deze leerlingen minder interactie hebben met medeleerlingen en minder instructie krijgen van de eigen leerkracht (Sharples, Webster, & Blatchford, 2015; Webster, Russell, & Blatchford, 2015). De doelen waar onderwijsassistenten voor ingezet worden zijn vaak niet helder voor de betrokkenen, inclusief de leerlingen (Farrell et al., 2010; Wren, 2017).

Het effect van het inzetten van onderwijsassistenten op leraren Het inzetten van onderwijsassistenten blijkt een positief effect te hebben op leraren. Doordat hen werk uit handen wordt genomen, hebben leraren meer tijd voor leerlingen en lesgeven, ervaren leraren meer werkplezier en geven leraren aan dat hun stressniveau omlaag gaat. Zo blijkt uit een grootschalig onderzoek naar de impact van onderwijsassistenten in Engelse scholen (Blatchford et al.,2009). Onderwijsassistenten voelen zich ook gewaardeerd. Zij vinden het belangrijk dat er vertrouwen is en dat zij nauw kunnen samen te werken met leraren (Houssart, 2012). Een deel van de leraren ervaart als negatief effect dat de organisatie van het werken met klassenassistenten juist een hogere werklast oplevert doordat zij meer moeten plannen en voorbereiden (Alborz, Pearson, Farrell, & Howes, 2009; Blatchford et al.,2009).

Het effect van het inzetten van onderwijsassistenten op leerlingen De instructie die door onderwijsassistenten gegeven wordt is van minder hoge kwaliteit dan die van leraren. Er blijkt dan ook een negatieve relatie te zijn tussen het inzetten van onderwijsassistenten en de leerresultaten van leerlingen. Dat betekent dat hoe meer ondersteuning een leerling krijgt van onderwijsassistenten hoe minder vooruitgang er wordt geboekt op hoofdvakken als taal en rekenen (Blatchford et al., 2009). Ook het inzetten van onderwijsassistenten op het gebied van sociaal emotionele ontwikkeling lijkt (op basis van beperkte literatuur) niet erg succesvol te zijn. Onderwijsassistenten lijken hiervoor de juiste vaardigheden te missen (Alborz et al., 2009).

Er zijn ook positieve effecten gevonden. Wanneer onderwijsassistenten getraind zijn in welke specifieke interventies zij het beste kunnen inzetten en zij daarin ondersteund worden door de leerkracht, blijkt dat de leerresultaten van basisschoolleerlingen met leerproblemen, met name op het gebied van taal, sterk vooruit gaan na een periode van gerichte interventies door onderwijsassistenten. Wanneer de ondersteuning meer van algemene aard is en niet specifiek gericht op het ondersteunen van leerlingen met bepaalde vastgestelde leerproblemen, lijkt de aanwezigheid van onderwijsassistenten geen positieve invloed te hebben op de leerprestaties (Farrell, Alborz, Howes, & Pearson, 2010).

Een ander positief effect is het indirecte effect dat het inzetten van onderwijsassistenten met zich mee kan brengen. Afhankelijk van hoe onderwijsassistenten ingezet worden zorgt het voor een actievere vorm van interactie tussen leerling en leerkracht en meer individuele aandacht van de leerkracht voor de leerling (Blatchford, Russell, Bassett, Brown, & Martin, 2007). Omdat schoolleiders en leraren bepalen voor welke taken onderwijsassistenten ingezet worden, hangt het effect van het inzetten van onderwijsassistenten niet alleen af van de capaciteiten van de onderwijsassistent zelf, maar juist ook van de beslissingen die schoolleiders en leraren nemen over hen (Sharples, Webster, & Blatchford, 2015; Webster, Russell, & Blatchford, 2015).Adviezen over het inzetten van onderwijsassistenten Adviezen over het inzetten van onderwijsassistenten die uit de verschillende onderzoeken naar voren komen zijn:
  1. Onderwijsassistenten dienen leraren aan te vullen, niet te vervangen (Sharples et al., 2015);
  2. De doelen waar een onderwijsassistent voor ingezet wordt dienen aan te sluiten bij het opleidingsniveau en de capaciteiten van de onderwijsassistent (Blatchford et al. 2009)
  3. De doelen waar onderwijsassistenten voor ingezet worden moeten helder zijn (Farrell et al., 2010), ook voor leerlingen (Wren, 2017);
  4. Leraren en aankomend leraren moeten getraind worden in hoe zij onderwijsassistenten kunnen inzetten en effectief met hen kunnen samenwerken (Farrell et al., 2010);
  5. Onderwijsassistenten dienen specifieke training en ondersteuning te krijgen gericht op de interventies die zij uitvoeren (Alborz et al., 2009; Farrell et al., 2010);
  6. Schoolleiders zouden systematisch de rollen van zowel leraren als onderwijsassistenten moeten evalueren en een bredere kijk moeten krijgen op hoe onderwijsassistenten het leren kunnen ondersteunen en leerprestaties kunnen verbeteren (Sharples et al., 2015).

Geraadpleegde bronnen

 

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!

Gerelateerd

Cursus
Leidinggeven aan een professionele schoolcultuur
Leidinggeven aan een professionele schoolcultuur
Cultuurbouwer in een lerende organisatie
Medilex Onderwijs 
Webinar
Klassenmanagement - vijf kenmerken van een goede les
Klassenmanagement - vijf kenmerken van een goede les
Gratis webinar met Niels de Jong
Wij-leren.nl Academie 
Schoolorganisatie
Schoolorganisatie en teamwork op een basisschool - leiderschap.
Arja Kerpel
Leeromgevingen
Leeromgevingen: rol leerkracht - didactische werkvormen - differentiatie.
Arja Kerpel
Werkvormen - Instructie
Didactische werkvormen - Instructievormen
Arja Kerpel
40-urige werkweek
De 40-urige werkweek: lust of last?
Marjolein Zwik
Verdieping
Onderwijskundige verdieping
redactie
De gelukkige leraar
De gelukkige leraar
Niels de Jong
Inzet klassenassistent
Inzet klassenassistent belemmert integratie speciale leerlingen
Anke de Boer
Werkdruk normjaartaak
Flipping de normjaartaak: werkdruk in het onderwijs ontrafeld
Marjolein Zwik


Inschrijven nieuwsbrief

Inschrijven nieuwsbrief



Inschrijven nieuwsbrief

Omix Webtalks met Joost Leenders - Excelleren in het onderwijs
Omix Webtalks met Joost Leenders - Excelleren in het onderwijs
redactie
Hoe kicken we af van zinloze routines? Tjipcast 018
Hoe kicken we af van zinloze routines? Tjipcast 018
redactie
Wat is de invloed van management op werk, leven en democratie?
Wat is de invloed van management op werk, leven en democratie?
redactie
Omix Webtalks met Remco Claassen - Ikologie in het onderwijs
Omix Webtalks met Remco Claassen - Ikologie in het onderwijs
redactie
Hoe organiseer je als school kwalitatief goed onderwijs? Tjipcast 044
Hoe organiseer je als school kwalitatief goed onderwijs? Tjipcast 044
redactie
Hoe krijg je hoopgeleide mensen met een WW-uitkering voor de klas?
Hoe krijg je hoopgeleide mensen met een WW-uitkering voor de klas?
redactie
Wat doen scholen aan het oplossen van het lerarentekort?
Wat doen scholen aan het oplossen van het lerarentekort?
redactie
[extra-breed-algemeen-kolom2]



assessment
bekwaamheidsdossier
co-teaching
competentie
leerkrachtvaardigheden
onderwijsassistent / klassenassistent
onderwijsondersteunend personeel
persoonlijk meesterschap
persoonlijk ontwikkelingsplan (pop)
werkdruk

 

Mis geen bijdragen

Inschrijven nieuwsbrief

Volg wij-leren.nl

Volg ons op LinkedIn Volg ons op twitter Volg ons op facebook Volg ons op instagram Volg ons op pinterest