De gelukkige leraar

Niels de Jong

Meester en lerarenopleider bij Voordegroep.nl

 

Het mooie beroep van leraren staat onder druk door lerarentekorten en werkdruk. Het vak wordt beïnvloed door van alles. In het boek ‘De gelukkige leraar’ geeft Maike Douglas-Westland vanuit haar eigen ervaring in het basisonderwijs advies aan collega’s. Op een zeer toegankelijke manier wordt beschreven hoe een leerkracht autonoom kan zijn en voor zichzelf op moet komen.

Het valt de auteur op dat er een grote groep van collega’s is die niet opkomt voor de eigen klas en onderwijspraktijk. Zij richten zich op hun eigen groep en nemen besluiten van de directie klakkeloos over. Maike roept die collega’s op om een zakelijke leerkracht te zijn: hoe duidelijker jij durft te zijn, hoe beter er naar je geluisterd wordt. Voor mensen die dit spannend vinden staan er diverse tips in het boek. 

Het is belangrijk om te weten wat je wil; wat jouw visie is op goed onderwijs. Dit moet wel passen binnen de school waar je werkt. Er moet ruimte zijn voor autonomie maar ook voor gezamenlijkheid en doorgaande lijn. Het kan zijn dat de verschillen tussen jou en de school té groot zijn maar je kunt ook proberen verandering te brengen in bijvoorbeeld een onveilige cultuur in het team.

Als het jou niet lukt om op een prettige manier je werk te doen en jij veel stress hebt, is het belangrijk dat je dit aangeeft. Hulp vragen is juist sterk. Het kan ook helpen om vaker ‘nee’ te zeggen. 

Laat jouw mening horen in je team. Als je ideeën of wensen hebt, sta je sterker door die met een (klein) clubje collega’s te laten horen. 

Jij hebt zelf de verantwoordelijkheid om je te professionaliseren. Als je dit doet kom je beslagen ten ijs. Experimenteer en betrek je collega’s erbij. Je hoeft niet alles uitgedacht te hebben voordat je begint. 

Om sterk te staan in je vak is het belangrijk dat je feedback krijgt en zelf reflecteert. Volgens de auteur ligt er een opdracht bij directie om dit ook te faciliteren. Er worden verschillende voorbeelden genoemd van hoe het moet en hoe het niet moet. 

Een leerkracht heeft verschillende plichten die door de overheid zijn bepaald: zoals het bieden van veiligheid aan leerlingen of het uitvoeren van een kwaliteitszorgsysteem. Wel krijgt een school ruimte om zelf te bepalen hoe e.e.a. eruit ziet. Je kunt hierover meepraten. 
 

Leerkrachten hebben ook rechten. Die staan in de CAO. Veel leerkrachten weten niet goed wat daarin staat. Pas als je weet wat je rechten zijn kun je er optimaal gebruik van maken. 

Een leerkracht moet zich altijd 100% voor de leerlingen geven. Om dat vol te kunnen houden moet je wel voor jezelf zorgen. Daar horen ook je gevoelens bij. Mindfullnes hielp de auteur om emoties objectief te laten zijn wat ze zijn. Door in het hier-en-nu te zijn kun je ook intenser stil staan bij de prachtige momenten die voorkomen in het werk voor de klas. Geef ruimte aan je passies en hobbies. Hierdoor kun je in een flow komen en ze geven energie. Bewaak daarom je tijd voor je werk en besef dat uiteindelijk niemand onvervangbaar is.

Stel je prioriteiten vast en focus op één ding. Bij goed plannen hoort ook time-management. Maike werkt met een app en kan zo ook bijhouden hoeveel tijd ze echt aan de taakuren kwijt is. Een andere tip is om te werken met themadagen waarop je één ding voorrang geeft. Regelmatig pauze houden is essentieel om productief te blijven.

Aan het einde van het boek worden 10 pagina’s gevuld met tips voor startende leerkrachten.

Het boek is op een informele, luchtige manier geschreven en de auteur neemt duidelijk stelling. De vele persoonlijke ervaringen maken het boek vooral toegankelijk voor leerkrachten met soortgelijke ervaringen. Wie het geschetste beeld minder herkent, zal hierdoor echter juist af kunnen haken. 

 

Het grootste deel van het boek is gebaseerd op persoonlijke ervaring. Dit maakt de inhoud wel subjectief. Het is de vraag of de adviezen op alle leerkrachten van toepassing zijn. Wel is duidelijk dat Maike het beste met haar collega’s op andere scholen voorheeft. Dat genomen acties voor haar hebben gewerkt is natuurlijk geen bewijs dat ze in een andere situatie ook verstandig zijn. De kwaliteit van een school wordt bepaald door de kwaliteit van het team. Individuele belangen hebben daar een plek in maar spelen niet de hoofdrol. 

 

De auteur adviseert om ontslag te nemen ‘als het niet meer voor je werkt op een school’. Zo heeft ze zelf op vijf scholen gewerkt in tien jaar. Dat staat gemakkelijk op gespannen voet met een van taken van leerkrachten: samen met collega’s, in teamverband, bijdragen aan de onderwijsontwikkeling en -verbetering. In het hoofdstuk ‘rechten en plichten’ gaat het vooral over rechten. De plichten van de leerkracht worden summier samengevat en dekken niet de hele lading van de functiebeschrijving van een leerkracht L10. In de samenvatting van rechten worden alleen taken genoemd die betrekking hebben op taken in de klas en niet over de taken als teamlid. Zo staat bijvoorbeeld in de functiebeschrijving primair onderwijs ook dat een leerkracht een rol moet spelen in de schoolbrede onderwijsontwikkeling, zich dient te professionaliseren en meehelpt bij het organiseren van schoolactiviteiten. 

 

Door de voorbeeldsituaties en persoonlijke verhaaltjes in de ‘ik-vorm’ is het boek eenvoudig te lezen. Het boek is goed geschikt voor leerkrachten die niet van lezen houden.

 

Albert de Boer

Senioradviseur en coördinator innovatie bij IJsselgroep-ed

Eigenaarschap en taakverdeling in onderwijs