Formatief evalueren: Aan de slag met je collega`s

Gerdineke van Silfhout

Curriculumontwikkelaar Taal bij SLO

Geplaatst op 29 april 2021

De website formatiefevalueren.slo.nl staat boordevol inspiratie. Je vindt er animaties, video’s, podcasts, uitgeschreven lesvoorbeelden, instrumenten om formatief evalueren in je klas en in je school een plek te geven, enzovoort. Speciaal voor jou lichten we handige aanpakken en instrumenten eruit die je helpen om formatief evalueren in je school een plek te geven.

1. Top 10 FE-misconcepties in het voortgezet onderwijs te lijf

Herken jij een of meerdere van onderstaande uitspraken? Hoor je ze binnen je eigen school? Of denk je misschien zelf: ‘Maar deze uitspraak klopt toch?’

Formatief evalueren is hetzelfde als lesgeven zonder cijfers.
Een toets is formatief of summatief.
Formatief evalueren is het inzetten van een instrument, zoals een oefentoets, rubric of portfolio.
Leerlingen werken alleen voor een cijfer. Daarom werkt formatief evalueren niet.
We geven veel feedback, dus we werken formatief. Hoe meer feedback, hoe beter.
Bij formatief evalueren formuleren leerlingen hun eigen leerdoelen.
Bij formatief evalueren is de leerling eigenaar van het eigen leren en de leraar is de coach.
Formatief evalueren werkt niet voor alle leerlingen (bv. niet voor jonge leerlingen, niet voor vmbo-leerlingen, niet voor mijn kind)
Formatief evalueren vereist veel administratie en het inzetten van een ELO of digitaal volgsysteem waarin alles wordt vastgelegd.
Bij formatief evalueren moet ik iedere leerling individueel benaderen en dat is niet mogelijk in een klas met 30 leerlingen.

Wil jij met je collega’s ontdekken welke misconcepties er binnen jullie team zijn over formatief evalueren, deze uitdiepen én aanpakken? En ben je benieuwd naar de toelichting op en weerlegging van de top-10 misconcepties? Ga naar formatiefevalueren.slo.nl -> schoolleiders vo -> aan de slag -> samen FE-misconcepties uitdiepen. Daar vind je het overzicht met misconcepties, een fijne werkvorm en bijbehorende PowerPointpresentatie.

Bedenk: het voorkomen van misconcepties is een illusie.

Maar het expliciteren en bespreken ervan is erg belangrijk! Neem ze serieus. Op die manier voorkom je dat ze leiden tot verkeerde implementaties, meningsverschillen en weerstanden.

2. Maak je eigen leerlingcyclus

Doel van de werkvorm
Expliciet en als team benoemen wat je van leerlingen wilt zien aan gedrag in de klas. Wat DOET de leerling in de klas tijdens de vijf fasen van formatief evalueren? Wat laat hij zien, horen, etc. als hij een actieve leerhouding aanneemt, eigenaar is van zijn leren, of gemotiveerd is?

Als je weet wat je van leerlingen wilt zien en horen, kun je hier gericht aan werken als leraar en als schoolleider. Met elkaar en met de leerlingen kun je bespreken wat de leraar kan doen om dit leerlinggedrag uit te lokken.

Voorbereiding
Laat deelnemers ter inspiratie de blog op Vernieuwenderwijs lezen over hoe scholen uit het leernetwerk Formatief evalueren op een postermarkt hun eigen poster maakten van de leerlingcyclus.

Wat ga je doen?

Maak groepen van 3 of 4 collega’s.
Geef elke groep de FE-cyclus op een groot papier.
Bedenk nu per groep in 20 tot 30 minuten:
- Waar moet formatief evalueren aan bijdragen? Wat willen jullie bereiken bij leerlingen?
Zet dit in het midden van de poster.
- Hoe ziet dit eruit in concreet gedrag bij de leerling? Wat wil je anders zien dan dat je nu leerlingen ziet doen in de klas? Doe dit per fase van de FE-cyclus.
Schrijf dit op de flap bij de verschillende fasen van FE.
Postermarkt: carrouselvorm waarbij elke vijf minuten gewisseld wordt van poster.
- Per groep blijft één persoon bij de eigen poster staan om deze toe te lichten, eventueel startend met een korte pitch.
- De andere collega’s van het groepje bekijken de andere posters aan de hand van de kijkkaart.
- Organiseer zoveel rondes als nodig zijn om iedereen elkaars poster te laten zien.
Nabespreking
- Wat zijn jullie inzichten: heb je grip op wat jullie van leerlingen willen zien in concreet gedrag per fase van formatief evalueren?
- Kunnen jullie leerlinggedrag koppelen aan concreet leraargedrag? Wat kan de leraar doen om gewenst leerlinggedrag uit te lokken?
Maak een gezamenlijke poster met de leerlingcyclus van formatief evalueren.
- Bespreek de poster ook met leerlingen en vul waar nodig de poster aan.
- Maak de poster mooi op en gebruik deze om in de school op te hangen.

Alle materialen, zoals kijkkaart, voorbeeldposters en een lege FE-cyclus zijn te downloaden op formatiefevalueren.slo.nl.

3. Samen een neus voor kwaliteit ontwikkelen met videofragmenten

Veel kartrekkers en schoolleiders zijn op zoek naar aanpakken om samen een kwaliteitsslag te maken op het gebied van formatief evalueren en te leren van collega’s. Met leraren en collega’s van de Universiteit Twente ontwikkelde SLO een effectieve en inspirerende aanpak waarbij collega’s op formatieve wijze aan de slag gaan met korte videofragmenten uit de eigen praktijk.

In het kort: hoe werkt het?

Je formuleert een leervraag rondom een aspect van formatief evalueren in de klas.
Je bereidt een les voor waarin je dit aspect van formatief evalueren verwerkt.
Je neemt de les op video op en knipt daar vijf minuten uit waarvan jij vindt dat het een goede weergave is van het betreffende aspect.
Je gaat ofwel via een online platform ofwel live in een drietal in gesprek over wat de aanpak formatief maakt, wat werkt en waar nog ontwikkeling zit.
Je bekijkt op dezelfde manier ook de videofragmenten van je twee collega’s.
Je verbetert je aanpak op basis van de feedback die je gekregen hebt en maakt een nieuwe video-opname passend bij je (vervolg)leervraag.

Handig om te weten

Voordat je je leervraag formuleert, kan het handig zijn om eerst de basispublicatie ‘Formatief evalueren: werken aan groei’ te lezen en in het team te bespreken én de FE-scan in te vullen en deze met een of meerdere collega’s te bespreken. De FE-scan geeft inzicht in waar je staat en waar nog ontwikkeling mogelijk is. Beide vind je op formatiefevalueren.slo.nl -> aan de slag.
Door gebruik te maken van meerdere videofragmenten voer je een discussie over verschillende dimensies van kwaliteit (Carless, 2017). Net zoals het met leerlingen bespreken van voorbeelden die verschillen in kwaliteit een effectieve aanpak is om gezamenlijk een beeld te krijgen van wanneer je het leerdoel hebt behaald.
De digitale omgeving Pitch2Peer https://pitch2peer.com/ is een omgeving waarin je online feedback geeft op videofragmenten. Zo zie je meerdere videofragmenten van verschillende kwaliteiten vóór je fysiek op je eigen school bij elkaar komt.

Aan de slag
Wil je aan de slag met bovenstaande aanpak en ontvang je graag de uitgebreide beschrijving, opdrachten, observatievragen en werkbladen? Ga naar formatiefevalueren.slo.nl -> schoolleider vo -> aan de slag.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!