Mindsets op school

Arja Kerpel

Redactielid wij-leren.nl l Projectleider bij Wij-spelen.nl

Geplaatst op 14 maart 2017

Kerpel, A. (2017). Mindsets op school.
Geraadpleegd op 18-08-2018,
van https://wij-leren.nl/mindsets-op-school.php

Carol Dweck’s theorie over de mindsets krijgt steeds meer aandacht. Ook in het onderwijs. Nu is er eindelijk een boek dat helemaal gaat over de combinatie Mindset & school. Dat is het boek Mindsets op school van Mary Cay Ricci. Ze zoomt in op vragen als: Hoe geef je mindset praktisch vorm in de klas, in de school en met de betrokken ouders?

Wat zijn mindsets en welke invloed hebben ze in de klas?

Carol Dweck maakt onderscheid tussen twee mindsets:

Een fixed mindset is het geheel aan overtuigingen dat stelt dat iemands intelligentie, vaardigheden en talenten al bij voorbaat vaststaan.

Een growth mindset is het geheel aan innerlijke overtuigingen dat stelt dat iemand zijn intelligentie kan vergroten of ontwikkelen door inzet, doorzettingsvermogen en door zich te richten op het leerproces.

Mindset: Het maakt niet uit hoe langzaam je vooruit komt, als je maar niet stopt

Carol Dweck’s hoofdpunten

Belangrijke conclusies van Carol Dweck gaan over:

De plasticiteit (rekbaarheid) van het brein: capaciteiten en intelligentie groeien door inspanning en oefenen.
Het belang van de mindsets van de leerlingen: als leerlingen ervan overtuigd zijn dat ieders vaardigheden kunnen groeien, verbeteren hun resultaten.
Het belang van de mindsets van de leerkrachten: als leerkrachten ervan overtuigd zijn dat de vaardigheden van elke leerling kunnen groeien en als ze alle leerlingen de kans geven om op een hoger niveau te leren, zullen leerlingen op een hoger niveau presteren.
De effecten van het inrichten van niveaugroepen: deze manier van groeperen stimuleert het negatief werkende fixed mindset-denken van leerlingen.

Hoe begin je met het opbouwen van een growth mindset-schoolcultuur?

Door de volgende zeven stappen start je met het opbouwen van een growth mindset-schoolcultuur:

Stap 1: Reflecteer met het team en maak een inschatting van de situatie. Door het team vooraf op te laten schrijven hoe ze over intelligentie denken, kun je daar na een periode van scholing op terugblikken.

Stap 2: Ontwikkelen de kennis van de medewerkers over de ontwikkelbaarheid van intelligentie.

Stap 3: Leer de teamleden hoe ze leerlingen moeten prijzen.

Stap 4: Breng leerkrachten kennis bij over de hersenen.

Stap 5: Breng leerlingen kennis bij over de hersenen.

Stap 6: Breng ouders kennis bij.

Stap 7: Controleer, evalueer en herzie schoolprotocollen.

De onderstaande Mindset-poster is te bestellen bij Uitgeverij Bazalt.

Mindset poster voor in de klas

Waarom is een gedifferentieerde, responsieve klas van belang voor een growth mindset-cultuur?

Een growth mindset kan niet buiten een gedifferentieerde, responsieve klas. Hoe kun je zo’n leeromgeving creëren?

Door doorlopende assessments, onder andere pre-assessment en formatieve assessment. (zie hieronder).
Door flexibele, wisselende groepen.
Door curriculum compacten.
Door hoge verwachtingen.
Door vragen op hoog niveau te stellen en te beantwoorden.
Door denken op een hoger niveau: o.a. problemen oplossen en evalueren.

Pre-assessment is het inschatten of achterhalen wat leerlingen al weten over een bepaald concept, onderwerp of een bepaalde vaardigheid, voordat er een lesplan wordt gemaakt.

Formatieve assessment is het tijdens het leerproces controleren op begrip, met het doel de instructie aan te passen om het begrip te vergroten.

Effectief gebruik van pre-assessments is enorm belangrijk om ervoor te zorgen dat zowel leerlingen als leerkrachten uitgaan van een growth mindset en geloven dat inzet de belangrijkste factor is die het succes bepaalt.

Het ideaal is dat pre-assessments in het curriculum zitten, zodat leerkrachten ze niet voor elk nieuw onderwerp hoeven te ontwikkelen. Houd bij pre-assessments rekening met de volgende punten:

De pre-assessment moet alleen het begrip meten van de gebieden waar het specifiek om gaat.
Laat tijdens de pre-assessment de vaardigheid, het onderwerp of concept toepassen.
Gebruik bij het vormgeven van een pre-assessment verschillende opdrachten, zodat leerlingen op verschillende niveaus begrip kunnen tonen.
Gebruik effectieve vragen.
Als er geen leesvaardigheid wordt beoordeeld, lees je de pre-assessment voor aan de leerlingen. Zo zorg je voor gelijke kansen voor leerlingen die minder sterk zijn in lezen.

Zorg ook voor ankeractiviteiten. Dit zijn doorlopende, verrijkende taken voor leerlingen die ze kunnen doen wanneer ze klaar zijn met hun opgegeven werk, of wanneer de leraar bezig is met andere leerlingen.

Waarom is kritisch denken belangrijk voor een growth mindset-cultuur in de klas?

Vaak wordt weinig verwacht van leerlingen die niet sterk zijn in de traditionele vakken: lezen, schrijven en rekenen. Als we leerlingen beoordelen op hun prestaties (of, in sommige gevallen op hun intelligentie) krijgen de vermeend zwakkere leerlingen minder gelegenheid om kritisch te denken.

Wat zouden ouders moeten weten over growth mindset?

Enkele suggesties voor ouders voor het opbouwen van veerkracht bij hun kinderen:

Geef growth mindset-complimenten. Prijs een kind om de poging, de inzet, het geduld en het oefenen. Schrijf succes nooit toe aan ‘slim zijn’ of ‘de beste zijn’, maar aan hard werken en volhouden.
Geef het goede voorbeeld; toon flexibiliteit.
Neem thuis de houding aan dat het glas altijd halfvol is.
Help kinderen hun eigen plekje te vinden.

Kunnen onderwijs op basis van hoogbegaafdheid en een growth mindset-overtuiging naast elkaar bestaan?

De auteur is zelf specialist hoogbegaafdheid. Haar standpunt is: Gebruik de term hoogbegaafd niet te veel, maar kies in plaats daarvan liever voor andere woorden of omschrijvingen zoals ‘leerlingen met veel potentie’ of ‘buitengewoon gemotiveerd’.

Een citaat van blz. 69: “Gelukkig worden begaafde leerlingen op de meeste basisscholen niet in aparte groepen of klassen geplaatst. Waar dit wel gebeurt, bewijst de school de jonge leerlingen geen goede dienst. Dat geldt zowel voor de leerlingen in de plusklas, als voor de leerlingen die daar niet in zitten. Voor de leerlingen die in een plusklas worden geplaatst, versterkt deze situatie een fixed mindset: ‘ik ben slim, daarom kan ik maar beter geen fouten maken. In veel gevallen zullen deze leerlingen de mogelijkheid om intellectueel risico te nemen, vermijden. En welke boodschap krijgen leerlingen die niet in de plusklas zitten vanwege deze situatie?”

Daar voegt ze een wel kanttekening aan toe:

“Leerlingen horen in elk leerjaar, op elk gebied toegang te hebben tot uitdagende lessen wanneer ze die maar nodig hebben. Dat gezegd hebbende, moet ook erkend worden dat er altijd enkele basisschoolleerlingen zijn die een onderwijsomgeving nodig hebben waarin ze hun gaven en talenten verder kunnen ontwikkelen.”

Hoe kun je leerlingen helpen een growth mindset te ontwikkelen?

Steeds meer nieuwe studies benadrukken hoe belangrijk het is dat leerlingen leren over de werking van hun eigen hersenen.

In dit boek staan concrete lesactiviteiten die je kunt doen met de leerlingen, om hun kennis over de hersenen en mindset te vergroten.

Het hoofdstuk sluit af met een pagina inspirerende citaten die bijdragen aan een growth mindset. Zoals deze drie:

‘Je kunt veel tegenslag meemaken, maar je moet je nooit laten verslaan.’ (Maya Angelou)

‘Het lijkt altijd onmogelijk, totdat het is volbracht’ (Nelson Mandela)

‘Het maakt niet uit hoe langzaam je vooruitkomt, zolang je maar niet stopt’ (Confucius)

'Het maakt niet uit hoe langzaam je vooruitkomt, zolang je maar niet stopt’ - Confucius

Hoe kun je op school zorgen voor het vasthouden van een growth mindset-cultuur?

Het is cruciaal dat de growth-mindset boodschap élke dag terugkomt. Een aspect van een growth mindset schoolcultuur dat vaak over het hoofd wordt gezien, is de leeromgeving in de klassen. Een growth mindset-lokaal moet veilig zijn, een plek waar leerlingen zich niet beoordeeld voelen en zich vrij voelen om intellectuele risico’s te nemen.

Als je enkele elementen van een growth-mindset cultuur invoert, heeft dat al effect. Maar voor het beste resultaat zou er een samenspel moeten zijn van het volgende:

Leerkrachten die geloven dat alle leerlingen iets kunnen bereiken en succesvol kunnen zijn.
Leerkrachten en leerlingen die weten dat het maken van fouten noodzakelijk is om te leren.
Ouders die hoge verwachtingen hebben van hun kind en weten dat fouten gemaakt moeten worden om te leren.
Leerlingen met een conceptueel begrip van neurale connecties, die geloven dat ze met inzet en doorzettingsvermogen kunnen leren, succesvol kunnen zijn en hun intelligentie kunnen laten groeien.
Gedifferentieerde, responsieve instructie die aansluit bij de kennis van de leerlingen en hen geeft wat ze nodig hebben, hoe en wanneer ze het nodig hebben.
Kansen om kritisch te denken die zijn opgenomen in het curriculum, de instructie en de beoordeling.
Een bredere opvatting van begaafdheid die zich richt op het ontwikkelen van talent en domein specifieke sterke punten en die niet zozeer uitgaat van het woord ‘hoogbegaafd’ als wel van het woord ‘potentieel’. Een growth mindset gaat uit van potentieel en niet van een label.

Recensie

Mindset: hoe geef je dat vorm in de klas, in de school en met de betrokken ouders? Dit boek zoomt hierop in en geeft praktische voorbeelden en tips. Dat is precies wat ik als leerkracht nodig heb.

In het boek is ook ruimschoots aandacht voor de combinatie van mindset & hoogbegaafdheid. De auteur – zelf specialist hoogbegaafdheid- zet je aan het denken: Doen we er wel goed aan om kinderen te labelen, om ze apart te zetten in plusklassen? Wat doet dit met de mindset van deze kinderen, en van degenen die níet daarvoor ‘gekwalificeerd’ worden?

Mooi is ook de aandacht voor de werking van je hersenen en hoe je dit inzichtelijk maakt voor kinderen. Dit boek sluit goed aan bij formatieve assessment. Het is een mustread voor ieder die met mindsets aan de slag gaat in de klas.

N.a.v. Mary Cay Ricci, Mindsets op school, (2017). Bewerkt door Madeleine Weij-van Wanrooij en Jankees Dekker, Rotterdam: Uitgeverij Bazalt, 127 blz., ISBN 978 94 61 18 23 19, € 45,-. Het boek is te bestellen bij

Thema Mindset

Uitgeverij Bazalt heeft het thema Mindset groot opgepakt. Er zijn in één keer drie boeken over verschenen. Één van de drie is het bovenstaande boek. Daarnaast zijn verschenen:

Growth mindset pocketboek – Barry Hymer en Mike Gershon: Een klein boekje met een schat vol informatie over het belang van een growth mindset voor het leerproces. Dit boekje laat je zien hoe je leerlingen kunt helpen om zo’n mindset te ontwikkelen. Het staat vol handige tabelletjes en tips. Echt een doe-boekje voor op je bureau.

Je fantastische elastische brein – Joann Deak. Dit is een prentenboek over mindset.Het boek laat zien hoe je brein werkt, en dat je het kunt trainen door te oefenen. Dat is een goede basis voor het ontwikkelen van een growth mindset. Het is geen boek met een verhaallijn en personage, maar het is een informatief boek. Als je met kinderen met mindset aan de slag wilt, is het boek Je Fantastische Elastische Brein een mooie introductie.

Deze poster geeft alvast een voorproefje van het boek: