Wat is een excellente school? Over de invloed van schoolleiderschap op leerresultaten van leerlingen

Minke Knol

Geplaatst op 21 maart 2022

Shawn Hurt is een inspirerende schoolleider die andere leiders leert wat het betekent om een onderwijskundig leider te zijn (instructional leadership wordt dit in Engelse literatuur genoemd, het gaat er om dat je er als school doorlopend aan werkt om de instructie in de les te verbeteren). Shawn is is zelf ook schoolleider. Ik vroeg hem wat zijn missie is:

"The reason why I am in education is that I really wanted to make a change for kids that came from poverty and poor backgrounds. The way I saw education as a kid, there was a different level in education for kids with money and kids without money. I saw it clearly; I saw that children with less money weren't given the best teachers, principals and books. When I saw this, I knew I needed to make a change."

Het is een feit dat excellente scholen onderwijskundige leiders hebben die 70-80% van hun tijd spenderen in het klaslokaal en in de school. De resterende 20-30% spenderen zij aan managen. Het is niet alleen Shawn die deze mening heeft, diverse onderzoeken bevestigen zijn aanname. Lees bijvoorbeeld dit onderzoek van McKinsey. Voor heel veel schoolleiders zal het omgekeerd zijn (80% managen, 20% in de les).

Wat is een excellente school?

Met excellente scholen bedoel ik onderwijs waarbij leerlingen continu uitgedaagd worden om te leren en willen leren, waarbij docenten en schoolleiders samenwerken om dit te bereiken. Als onderwijskundig leider stuur je erop dat iedereen in de school de focus heeft op het doorlopend verbeteren van de onderwijskwaliteit. Het realiseren van excellent onderwijs begint door naar je eigen capaciteiten te kijken. Waar staan wij als school, als personeel en als leerling. Hoe worden we van daaruit elke dag een beetje beter.

Met excellent bedoel ik zeker niet dat je beter bent dan een andere school. In mijn optiek is dat geen excellent onderwijs.

Wel laten al die onderzoeken zien dat scholen met sterke onderwijskundige leiders van de inspectie een excellente beoordeling krijgen en dat is niet voor niets.

Excellente scholen hebben onderwijskundig leiders die in staat zijn om een verbetercultuur te implementeren in de school, waarmee je samen met de docenten doorlopend aan het verbeteren van de onderwijskwaliteit werkt. Hoe kun je als onderwijskundig leider zicht krijgen op het pedagogisch-didactisch handelen in de klas om van daaruit de onderwijsresultaten van alle leerlingen te verbeteren?

Een paar simpele tips:

Werk samen met docenten en begrijp hoe leerlingen leren. Zorg dat je samen een pedagogie ontwikkelt die leerlingen uitdaagt en motiveert om te leren. Stel hoge eisen aan alle leerlingen!
Gebruik doorlopend data om uit te zoeken welke manier van lesgeven het beste werkt. Zo vond Shawn uit dat het invoeren van bewegen in de klas een positief effect had op de onderwijsresultaten.
Breng veel tijd in de klassen door zodat je zicht krijgt op het leerproces van de leerlingen en het pedagogisch-didactisch handelen van de docenten, je gaat ervaren wat de knelpunten zijn. Samen kun je deze dan gaan bespreken, inzichtelijk maken en interventies bedenken die eraan bijdragen dat het lesgeven aangepast wordt zodat leerlingen beter gaan leren.

Van schoolmanager naar schoolleider

Shawn maakt een duidelijk verschil tussen een manager en een leider zijn:

"When you are a principal, you are a manager of the school, but when you are an instructional leader, you are looking at the instruction, you are making recommendations, you need to hear from people: Could you help me with this student, he is not motivated for learning. If you are an instructional leader, you understand the needs of your school." (Shawn Hurt)

Voor veel schoolleiders is het ingewikkeld om meer tijd in het klaslokaal rond te brengen. Het gebeurt heel snel dat je meegaat in de waan van de dag. Sommige schoolleiders vinden het ingewikkeld om samen met docenten na te denken over het lesgeven. Je mag dit ingewikkeld vinden want dat is het ook, maar als je het leerproces en het lesgeven in de klas niet interessant vindt en liever managet, dan moet je je serieus afvragen of je het juiste beroep gekozen hebt.

Wanneer gaat jouw leiderschap van betekenis zijn voor het onderwijs?

Wat kan een eerste eenvoudige stap zijn om een leiderschapsstijl te ontwikkelen die direct effect heeft op het leerklimaat en de onderwijsresultaten van de leerlingen?

Lees onderzoeken waaruit blijkt waarom scholen excellent zijn geworden, bijvoorbeeld inspectierapporten. Of lees eens het inspectiekader dat ze hier in de UAE gebruiken. Hierin staat heel helder omschreven hoe het onderwijs op een outstanding school eruit ziet en wat de leerlingen dan doen. Vergelijk de kenmerken van deze scholen met jouw school. Vraag je zelf af waarom jij geen excellente school bent. Waarin zit het verschil en hoe komt dat? (Deze opdracht kunt u overigens met veel vertrouwen aan mij uitbesteden, ik doe dit heel graag voor scholen).
Pas de agenda aan voor alle overleggen in de school. Zorg dat 20% over organisatie gaat en de rest over onderwijs. Dit kan best lastig zijn in het begin en ook op weerstand stuiten omdat veel mensen het makkelijker vinden om over organisatorische activiteiten te praten. Begrijp dat de weerstand komt omdat mensen niet meteen zien hoe ze hun werk anders moeten gaan organiseren.

Weerstand duidt altijd op betrokkenheid.

Focus op het lesgeven. Excellente scholen hebben docenten die steeds weer verschillende strategieën gebruiken en hun methodes aanpassen aan wie erin de klas zit. Zij doen duidelijk niet ieder jaar hetzelfde, zij vertonen innovatief gedrag en genereren nieuwe ideeën bij collega’s en leidinggevenden. Zij onderzoeken actief hun eigen lespraktijk.
Ik geef zelf dit schooljaar twee klasjes Nederlands aan Languageone. Elke week probeer ik een andere strategie uit om uit te vinden wat goed werkt voor de leerlingen. Deze week probeerde ik de strategie Keyword Spotlight uit om leerlingen woorden te leren (Nederlands is hun moedertaal, maar deze leerlingen spreken meer Engels).

Deze oefening was pittig, maar aan het eind concludeerde ik samen met de leerlingen dat zij dit woord door deze aanpak nooit meer zouden vergeten. Als schoolleider kun je dit soort strategieën op de agenda zetten, je gaat de best practices delen. Soms zal een aanpak niet werken, maar wat geeft dat? Zelf maak ik dankbaar gebruik van de boeken van Kate Jones (Retrieval practices) en de boeken van Tom Sherrington. Rene Kneyber heeft dit boek prachtig vertaald.

Hoe ga jij ervoor zorgen dat jouw leiderschapsstijl effect heeft op het leerproces van de leerlingen en de onderwijskwaliteit? Begin eens heel simpel met het aanpassen van de agenda, zodat het grootste deel gaat over het verbeteren van het lesgeven en niet alleen over activiteiten.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!