Een excellente school (2): over de route waarlangs de collega's gingen

Minke Knol

Geplaatst op 30 januari 2023

Een excellente school: wat is dat? Moet elke school excellent willen zijn? En hoe word je als school eigenlijk excellent? In deel 1 van het interview zijn drie schooldirecteuren aan het woord over de ingrediënten van excellent onderwijs, in dit deel van het artikel vertellen ze over de route die zij hebben afgelegd om hun onderwijs excellent te mogen noemen.

Wat tijdens het interview (artikel deel 1) bij alle drie duidelijk terug te horen is, is dat op de scholen een cultuur ontstaat waarbij iedereen gewend is om steeds weer te herijken wat ze aan het doen zijn. Zowel Hoogvliet als De Oude Maas lijken een antenne te hebben voor vernieuwende onderwijsprogramma’s waar de leerlingen nog beter van worden. Excellente scholen zijn heel goed in staat om hun koers bij te stellen als het nodig is en leren binnen en buiten de scholen van elkaar. Er ontstaat een cultuur van excellent denken waarbij iedereen alles op een zo goed mogelijke manier probeert te doen. Het gaat erom je prestaties zo goed mogelijk neer te zetten dat ben je verplicht aan je leerlingen.

Waar Jacqueline, Luuk en Sebastiaan ook heel duidelijk over zijn is stoppen met zaken die niet werken. Wat is het ergste dat er kan gebeuren? Het proces van iets nieuws proberen is ontzettend leerzaam, ook als de uitkomst uiteindelijk niet zo positief is voor de leerlingen. Het resultaat van deze houding en werkwijze is dat Hoogvliet al vanaf 2017 excellent is en De Oude Maas al vanaf 2013.

Hoe zag het proces naar excellent worden eruit?

Sebastiaan: “Het kwam voor ons een beetje uit de lucht vallen. In 2012 startten we met een nieuwe schoolleiding en dat gaf ons een boel nieuwe kansen. Het team was divers, erg goede docenten maar ook zwakke broeders. We hadden een matige aanmelding en we wisten dat we naar nieuwbouw zouden gaan. Na twee maanden kregen we een brief van de inspectie dat onze mavo bijna zwak was. We zaten in een diep dal, maar er waren ook veel kansen zoals de nieuwbouw. We wilden al lang een taalcentrum hebben, maar dat lukte nooit, maar met nieuwbouw werd dit mogelijk.
Een belangrijk ontwikkelpunt was dat er geen besef was hoe een kwaliteitskaart was opgebouwd. Iedereen deed maar wat. Toen zijn we samen een paar middagen gaan zitten om te gaan bepalen waar we als team wilde staan als we in de nieuwbouw zouden gaan zitten. Dit was een soort herijking van de visie, kernwaarden die toen bepaald zijn gebruiken we nog steeds.

Het schoolplan dat toen ontstond, daar is de cultuur van excellent denken ontstaan; steeds weer herijken van wat je aan het doen bent en in staat zijn om bij te stellen als het nodig is.

Met de jaren ging dat steeds beter met als gevolg meer aanmeldingen en betere onderwijsresultaten.
We kregen steeds meer complimenten, ook bij de jaarlijkse audit.

Een inspecteur die onze school bezocht om te kijken hoe het gaat, benoemde het excellent zijn. Hij zei: “Jullie zijn heel goed op weg”.

Vanuit CVO werd een traject georganiseerd door een school die al excellent was om te kijken hoe zij dat gerealiseerd hadden. Toen zijn we er eigenlijk maar mee begonnen en is het gelukt. Eerst kregen we het kwaliteitsoordeel goed van de inspectie, dat vond ik eigenlijk de grootste verdienste.”

Luuk: “Bij ons is het wel anders gegaan, wij werden excellent bevonden juist op ons profiel. We wilden ook een theoretische leerweg aanbieden en daarbij zijn we een weg ingeslagen om voor die leerlingen alleen maar een technisch profiel aan te bieden. Dit was helemaal gericht op de werkgelegenheid in de regio. We zijn toen zelf praktijkvakken, waaronder procestechniek, gaan uitwerken in samenwerking met regionale ROC’s. We kregen in één klap 60 jongens in de brugklas. Die keuze heeft ervoor gezorgd dat we op het pad zijn gekomen van excellente schoolaanvraag. De inspectie was er echt van onder de indruk, ook hoe we regionaal een probleem probeerden op te lossen van arbeidstekorten in technici. Dat leidde tot de eerste excellente status. Maar toen was dit maar voor 1 jaar, dus je kon meteen weer aan de slag…

Nu is de toekenning van het predicaat gelukkig voor drie schooljaren. Een mooi compliment dat we afgelopen ronde kregen was dat we een heel eind op weg waren naar echt inclusief onderwijs. Dat had weer veel meer met cultuur te maken. De inspecteur zag dat we in een grote school al werken vanuit kleine thuisbases waar iedereen elkaar kent en waar de deuren altijd open staan.

Die cultuur heb je echt nodig met een veranderende doelgroep die wij de afgelopen jaren hebben zien binnenkomen in onze school.

De inspecteur had waargenomen in alle gesprekken met leerlingen, docenten en de schoolleiding dat we op weg waren naar inclusief onderwijs. Ze hebben veel kunnen horen en zien en dat vind ik dan echt een compliment.

Hoe ziet een excellente school eruit?

Dat wat het onderwijs excellent maakt, zit hem vaak in zaken die niet afgetoetst worden op een eindexamen. Zaken die door de leerlingen zelf gedragen worden. Dat zijn de dingen die je wilt meegeven aan de leerlingen. We willen het goed doen voor alle leerlingen, ook die extra ondersteuning nodig hebben, dat was goed zichtbaar. En we hebben een sterk en transparant kwaliteitssysteem. Dat geeft ook weer richting.
Kinderen voelen zich veilig, er is een fijn klimaat om in te werken, je wordt gastvrij ontvangen. Dat je mensen het gevoel geeft dat iedereen welkom is in de school.

Het zijn veel kleine dingen die samen maken dat je met een trots gevoel op de school rondloopt. En dat is echt niet op alle scholen zo.

Die ambiance die ontstaat in trots, aandacht voor elkaar, ook in het gebouw dat er nog steeds zo mooi en schoon uitziet, dat zegt heel veel. Iedereen is zuinig op de spullen. Het excellente zit hem ook in de wijze waarop de leiders zorgen voor een sterk kwaliteitssysteem en een cultuur die gericht is op ontwikkeling. Een paar belangrijke kenmerken van excellente scholen zijn:

Ze zoeken altijd naar een vernieuwend onderwijsprogramma;
Ze creëren samenwerkingen, ook met andere scholen;
Ze zien kansen en halen die binnen;
Ze stoppen met zaken waar de leerling niet beter van wordt en ze vinden dat ook niet erg. Deze scholen leren van dat proces.
Ze zijn zich heel erg bewust van hoe zij de kwaliteit van het onderwijs kunnen verbeteren;
Ze hebben een transparant kwaliteitssysteem;
Ze ontwikkelen een manier van denken die doorlopend gericht is op het verbeteren van de kwaliteit.

Wat is een eerste stap richting excellent onderwijs?

Jacqueline: “Excellent zijn ben je niet vanwege het predicaat, maar omdat alle leerlingen het verdienen en ook omdat het proces zo ontzettend leerzaam is. Voor iedere school is dit weer een ander proces. Geen school is hetzelfde. Soms is er een bepaalde urgentie en als die er niet is dan ben je op zoek naar hoe krijg ik het team in een bepaalde stand. Nieuwsgierigheid is dan een belangrijke eerste factor.”

Luuk: “Wij hebben eigenlijk nooit een druk vanuit het bestuur gevoeld om excellent te worden. Ik geloof niet dat dit andersom kan. Soms worden scholen geduwd om mee te doen aan het excellent zijn en dat werkt natuurlijk niet. Andersom wel.

Nieuwsgierig worden naar scholen die excellent zijn en daarmee samenwerken zodat je ziet wat jij nog niet hebt. Dan ontstaat die sfeer van kwaliteitsdenken in de school.

Bij de aanvraag drie jaar geleden heb ik tegen de teamleiders gezegd van mij hoeft het niet persé, maar als jullie het willen dan oké. En toen wilden alle kernteams er unaniem ervoor gaan. Bij de aanvraag van dit jaar wilde ik het juist weer want ik zag heel goed wat we allemaal gedaan hebben tijdens de coronapandemie. Toen gaf ik het laatste zetje. Het moet iets gezamenlijks zijn.”

Sebastiaan: “Om een school excellent te maken zet je enerzijds een duidelijke koers uit, anderzijds geef je het personeel het idee dat zij het bepaald hebben door goed te luisteren. Het is het team dat uiteindelijk voor excellent onderwijs gaat zorgen, maar jij als schoolleider moet weten wat het eindproduct is. De schoolleider moet die omslag kunnen maken, de stip op de horizon zetten en met alles wat elke dag gebeurt koers houden. Ieder werkt vanuit zijn of haar eigen rol aan de visie die de school voor ogen heeft. Het bewust zijn, die bepaalde manier van denken moet in ieders vezels zitten.”

Conclusie

De belangrijkste schakel naar goed en excellent onderwijs is naast het onderscheiden op een bepaald profiel ook heel bewust het samen over kwaliteit nadenken. Wanneer teams in staat zijn dat te doen, lijkt het alsof ze ook flexibel zijn in het bijstellen van de koers als dat nodig is voor het onderwijs. Scholen kunnen uiteraard ook op deze manier excellent onderwijs realiseren zonder het predicaat aan te vragen. Echter wat dit interview heeft laten zien is dat het predicaat wel de kers op de taart is. Niet vanwege het bordje in je school, maar omdat de weg naar goed en excellent onderwijs een proces is dat je samen aangaat, waarbij iedereen elke dag probeert het maximale uit het onderwijs voor alle leerlingen te halen. En hoe mooi is dat…!

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!