Ook hersenen hebben een bankrekening - Wat we kunnen leren van Erik Scherder in Dreamschool

Ivo Mijland

trainer en coach bij Ortho Consult

Geplaatst op 12 juni 2019

Onlangs kreeg ik van een student een prachtig mailtje. Hij zag na zijn reis van Utrecht naar Goes de machinist uit de trein stappen en besloot hem een vriendelijke klop op zijn schouders te geven intussen sprekend: ‘Bedankt weer hè.’ De machinist snapte er niet veel van en vroeg: ‘Voor wat?’ Waarop mijn student glimlachend reageerde: ‘Dat je mij weer veilig in Goes hebt gebracht’ Een moment van oprechte aandacht maakte ook hier het verschil. En zorgde voor twee contente mensen.

De vraag die staat: als we het er allemaal mee eens zijn dat positieve aandacht plezieriger is dan negatieve aandacht, hoe komt het dan dat we zo ontzettend weinig positieve aandacht geven, vragen en ontvangen?

In deze eerste alinea start ik met een paar stellingen, waar jij als lezer van zult denken: logisch! Daar gaan we. Ieder mens heeft aandacht nodig. Veel aandacht. Aandacht is de Pokon van ons welbevinden. We moeten gevoed worden met het idee dat de mensen om ons heen van ons houden. Om wie we zijn. En om wat we doen. Positieve aandacht vinden we prettiger dan negatieve aandacht. Negatieve aandacht om wat we doen hebben we nodig om ons te ontwikkelen, maar we kunnen daar alleen iets mee als we een positieve aandachtsbankrekening hebben met die ander.

Ook hersenen hebben een bankrekening. Je hebt een positief saldo nodig, om over iets negatiefs succesvol te kunnen spreken.

En dan gaat het alleen om negatief gedrag. Negatieve aandacht om wie we zijn, op de hele persoon gericht, maakt doodziek, agressief en destructief.

Sterre

Jonge kinderen begrijpen het belang van aandacht beter dan hun ouders. Mijn dochter van zes zingt zonder gene hardop: mama, wat ben je toch een lieve schat. Ze kijkt in de spiegel en zegt: ik vind mezelf mooi. Ze loopt op haar oudere zus af en geeft ongevraagd een knuffel, gewoon omdat ze haar zo lief vindt. Sterre snapt de glansmethode van Anton uit ‘de Luizenmoeder’ beter dan Anton, Juf Ank, de andere leerkrachten en alle ouders bij elkaar. Dat komt omdat Sterre nog een kind is. We waarderen haar warmte, liefde en goede gevoel voor aandacht. Prachtig. Een kind dat vertrouwt op haar hersenen, die via dendrieten, neuronen en axonen succesvol omgaan met het verlangen naar aandacht. Een omgeving die daar van geniet. Maar voor hoe lang eigenlijk?

Dreamschool

In deze alinea volg ik met een paar gedachten, waar jij als lezer van zult zeggen: oeps dit gaat ook over mij! Want hoewel we weten dat de hersenen van Sterre groot gelijk hebben – positieve aandacht werkt als een warme deken – doet niemand echt goed met wat we weten over aandachtsmanagement. We houden onze aandacht voor anderen massaal op zak. Dat komt omdat onze maatschappij last heeft van een aandachtstekortstoornis. De ADHD van de leefwereld is van een intens niveau.

Als je de serie Dreamschool volgt begrijp je wat ik bedoel. In dat programma is een groep jonge mensen met grote gedragsproblemen samen gebracht. Ze krijgen les van leraren die om hun aandacht vragen. Dat lukt nauwelijks. Totdat Erik Scherder het podium betreedt. Hij geeft aandacht aan de jongeren die hij les geeft. Oprechte aandacht. De gedragsproblemen die zich elk uur via grote waffels door het klaslokaal verplaatsen, veranderen in de les van Erik in hartjes. De leerlingen worden mild door de glansmethode van Erik. Met dank aan zijn positieve aandacht voor de leerlingen.

Klaagvolk

We geven nauwelijks aandacht aan al de mooie dingen om ons heen. We mopperen liever over de ellende van de vertraagde intercity. En over de grote mond van de gedragsgestoorde puber.

We geven veel te weinig woorden aan de dingen die ons dagelijks bevallen.

We wachten zonder dat we er erg in hebben op een moment waarop we woorden kunnen geven aan de dingen die ons niet bevallen. De files zijn te lang, de leerlingen ongemotiveerd, de ouders te kritisch, de onderwijsvernieuwingen niet haalbaar. We communiceren in ons ontzettend welvarende land niet meer over welvaart, geluk en goed gedrag. We praten over te hoge belastingen, het slechte weer en die ettertjes op scooters in het winkelcentrum.

En ja, die gesprekken zijn wel degelijk ergens op gebaseerd. Want er is altijd iets te vinden wat ons niet bevalt. Maar als je blind bent voor alle goede dingen die er al lang zijn, doe je jezelf én de ander te kort. Het goede nieuws: in vrijwel elke situatie waarin mensen samenzijn, zijn er meer goede en positieve dingen te benoemen dan negatieve dingen. We moeten ze alleen weer leren ontdekken.

Aandachtslimheid

Als je je beseft dat wat Sterre op het gebied van aandacht doet normaler en constructiever is dan wat grote mensen doen, gaat er een wereld voor je open. Zo ook bij Wilfred, die de machinist bedankte voor de veilige reis. Als je anders leert kijken, ontdek je dat je de hele dag positieve aandacht kunt geven aan de wereld om je heen. En nu komt de kern van dit betoog. De aandachtsslimheid van Sterre en alle andere kinderen op de wereld, is aangeboren. Kinderen hebben een uitstekend gevoel voor aandacht. Het probleem is niet dat we niet goed geleerd hebben om met aandacht om te gaan. De kern is dat wat we al kunnen in de loop van de opvoeding afleren.

Zo krijgt een puber over het algemeen veel meer negatieve woorden over zijn gedrag dan een klein kind. Een klein kind wordt getroost, een puber moet normaal doen.

Id, ego en superego

Freud legde ons dit fenomeen uit door ons brein op te delen in een id, een ego en een superego. Het id komt op voor de dieperliggende behoeftes van ieder wezen. Een van die behoeften: aandacht. Het superego gedraagt zich naar de opgelegde normen. Het zijn de ouders die in ons brein de waarden en normen programmeren. Het superego fluit het id terug, als het id ‘niet passend’ zijn verlangens uit. Als je id verlangt naar aandacht, zal je superego duidelijk maken of dat passend is of niet.

Het ego van ieder mens tracht jonglerend de tegengestelde belangen van het id en het superego met elkaar te laten samenwerken. Een strijd tussen de aandacht die je wilt krijgen en de aandacht die je volgens het superego mag krijgen. Met het willen is niks mis. Ons verlangen naar aandacht is normaal. Een kind heeft gewoon een soort van honger die gestild moet worden om zich gezond te voelen. Er is geen dreamschool nodig voor ontspoorde jongeren, er is een dreamschool nodig waar we weer intens leren om aandacht te geven, te vragen en te ontvangen.

Sleutel

Daar ligt de sleutel tot succes. We moeten kijken naar hoe we het superego van onze jongeren dagelijks verkeerd voorleven hoe je met aandacht om moet gaan. De sleutel tot succes ligt bij de ouders, leraren en opvoeders.

De grootste stoornis van onze tijd zit niet in de kinderen, maar in de wereld om de kinderen heen.

Die wereld die meent dat je kinderen moet voorleven dat je niet teveel aandacht moet schenken aan goed gedrag, geen aandacht moet vragen als je daar behoefte aan hebt, geen aandacht moet ontvangen als je hem dan toevallig toch krijgt en al helemaal geen positieve aandacht moet geven aan jezelf. Dat is de werkelijke aandachtstekortstoornis van deze tijd.

We weten allemaal dat positieve aandacht plezierig is en helend werkt (lees alinea 1 nog eens als je twijfelt). En toch doen we er veel te weinig mee. Is dat onze schuld? Nee, want ook ons is geleerd om onze id te beteugelen als het om aandacht gaat.

Positieve blik

Wat zou er gebeuren als je morgen op je werk juist aandacht schenkt aan de dingen die je leuk vindt, bijzonder vindt, lief vindt, waardevol vindt of zelfs overweldigend. En dat je dat dan ook gaat communiceren? Wat zou er gebeuren als je vanaf morgen weer gaat doen, waar je als kind goed in was? Maar waar je mee gestopt bent omdat de wereld je uitlegde dat je met positieve aandacht zuinig moet zijn.

Wat zou er gebeuren als je niet langer akkoord gaat met de uitleg die je daarbij kreeg als kind op weg naar volwassenheid? Leerde jij ook dat als je aandacht geeft aan positief gedrag dat mensen dan naast hun schoenen gaan lopen? Ben jij ook iemand die als je aandacht krijgt voor je nieuwe schoenen, dat je dan die aandacht weigert door te zeggen dat die schoenen in de uitverkoop waren? Ben jij ook gebrainwasht en verloor je de overtuiging dat positieve aandacht het beste losmaakt in mensen?

Oproep

Ik roep je als lezer van dit artikel op, om net als Sterre, morgen weer een stem te geven aan je diepgewortelde verlangen naar aandacht. Ik gun je een id dat jouw superego overruled.

Ik hoop oprecht dat je beseft hoe lekker het is om aandacht te geven, te vragen en te ontvangen.

Ik hoop dat de leerlingen die negatieve aandacht vragen, vanaf morgen ook aandacht ontvangen voor datgene wat er ook is: goed en gewenst gedrag van goede en liefdevolle medemensen. Ik hoop dat je een machinist niet pas aanspreekt als er vijf minuten vertraging zijn. Dat je vanaf nu woorden geeft aan de dingen die je wel bevallen.

Als jou dat lukt beloof ik een groot geschenk terug. In een wereld waarin ons dat lukt, zijn vijf minuten vertraging eigenlijk helemaal niet erg. In zo'n wereld heet dat geluk.

Heb je vragen over dit thema? Stel ze in de onderwijs community binnen de Wij-leren.nl Academie!