Zes stappen om geïntegreerd thematisch onderwijs te ontwerpen

Bertine van den Oever

Onderwijsadviseur en coach bij Wij-leren.nl

 

In dit artikel vind je zes stappen die je zelf kan doorlopen om een thematisch lesaanbod te ontwerpen. Naast integratie van wereldoriënterende doelen is er ook aandacht voor taal, rekenen en andere vaardigheden. De stappen zijn ondersteund met een concreet voorbeeld.

De betrokkenheid van kinderen is vaak vele malen groter wanneer thema’s betekenis hebben voor de kinderen en vakken in samenhang worden gegeven. Doordat de kinderen gemotiveerd zijn, hebben de activiteiten meer effect op het leren en de ontwikkeling. Voor de leraar die zelf thema’s wil ontwerpen, misschien ook taal en rekenen een plek wil geven in het thema en tegemoet wil komen aan de exploratiedrang van kinderen, heb ik dit artikel geschreven. 

 

Als voorbeeld verwijs ik steeds naar het ontwerp van een project wat ik recent gemaakt heb voor groep 4: ‘De wonderen van het bos’.

 

 

Soms zijn de thema’s al bekend doordat je met een methodiek werkt of doordat er al een planning is gemaakt van thema’s die gedurende het jaar aangeboden worden. Neem vooral ruim de tijd voor een thema, zodat je deze samen met de kinderen steeds meer invulling kan geven. Voor scholen die zonder methodiek werken of de methode als bron gebruiken is mijn aanbeveling om een meerjarenplanning te maken van de thema’s voor twee jaar. Maak de thema’s ruim zodat het veel kanten op kan gaan en sluit aan bij de belevingswereld van de kinderen. Check tegelijkertijd of je de kerndoelen kwijt kan en of je kan garanderen dat de kinderen een gevarieerd aanbod krijgen.

 

Een kindgericht thema voldoet aan de volgende kenmerken:

In mijn geval is het thema al bekend, ik wil aansluiten bij ‘GI GA GROEN’, het thema van de Kinderboekenweek.

Een pakkend, grappig of spannend verhaal helpt om de betrokkenheid van de kinderen te vergroten. Meestal gebruik ik hiervoor een mooi boek. Je zal merken dat kinderen veel meer tot spel of onderzoek komen wanneer dit is ingebed in een pakkend verhaal. Wanneer een informatief boek weinig verhaal in zich heeft, gebruik ik de techniek van ‘verhalend ontwerpen’.

 

Zo bedacht ik de Bosbende bij het prachtig vormgegeven informatieve prentenboek ‘De wonderen van het bos’. Om de kinderen te stimuleren om zich te verdiepen in de informatie van het boek, krijgen ze bij de start van iedere les een brief van de Bosbende. De kinderen van de klas worden uitgedaagd om de Bosbende te helpen met hun missie om de bossen te redden.

 

Pak de doelen erbij die je de kinderen aan wil bieden de komende periode. Mocht je nog weinig ervaring hebben in een groep of geen overzicht hebben over de doelen van dat leerjaar, pak er dan een overzicht bij van een methode of overzichten die je online kan vinden. Beperk je niet alleen tot wereldoriëntatie, taal en rekenen, maar denk ook aan groepsvorming, sociaal-emotionele doelen en brede vaardigheden zoals; zelfsturing, samenwerken en presenteren.

 

Met de doelen van de eerste periode van groep 4 in mijn achterhoofd, blader ik door het boek. Ik zie allerlei aanknopingspunten om een activiteit te ontwerpen die gekoppeld kan worden aan een aantal lesdoelen. Zo denk ik bijvoorbeeld bij bever en otter gelijk aan het oefenen van de open en gesloten lettergreep. 

 

Doelen die je verwerkt in het thematische aanbod kan je vervolgens weglaten bij de methodische lessen, wanneer je die geeft. Hoe meer je geïntegreerd gaat werken, hoe meer tijd en ruimte je krijgt in je rooster. Lees hierover ook het artikel van Paul Filipiak.

Kinderen kunnen heel veel ontdekken tijdens spel en onderzoek. Van gemiddeld 4-7 jaar is spel een belangrijke ontwikkelmotor. Geleidelijk aan zullen de kinderen meer handelend willen leren hoe de echte wereld in elkaar zit en uiteindelijk kan dit voor sommige kinderen uitmonden in onderzoek.

 

Omdat kinderen in groep 4 nog heel graag hun wereld spelend exploreren, doe ik allereerst mijn best om te bedenken wat zij na kunnen gaan spelen van het verhaal en de activiteiten. De kinderen mogen het bos, met alle kennis die ze ondertussen opdoen, namaken in de klas en hier ook met kleine karakters in spelen. In deze specifieke situatie is de boswachter Playmobil zeer geschikt om verhalen uit te spelen. Voeg hier bosdieren aan toe en de kinderen kunnen alle weetjes over het bos en zijn dieren verwerken tijdens het spel en een plek geven in hun brein.

 

Op deze leeftijd ontdekken de kinderen in groep 4 vooral veel handelend. Belangrijk dus om proeven aan te bieden en opdrachten waarbij ze zelf kunnen handelen. Het is dus niet alleen de leraar die vertelt, maar ook de kinderen die dit al doende ontdekken. Deze manier van onderzoeken blijft tot en met groep 8 boeiend voor de kinderen. Ga dus altijd na wat je in één of meerdere proeven aan kan bieden.

 

Bij dit project laat ik de kinderen ontdekken hoe planten en bomen naar het licht groeien door middel van een proef. Daarnaast maken de kinderen een eigen lapbook van een bosdier waar ze zelf informatie over verzamelen.

Vervolgens blijven er een aantal doelen over die je niet kan verwerken in spel of onderzoek, maar die je wel aan wil bieden. Verken hoe je de kinderen door verschillende didactische werkvormen kan activeren. Eigenlijk is het niets anders dan het doel in een ander papiertje verpakken. Met name coöperatieve werkvormen en bewegend leren zijn zeer effectief. Het werkt ook goed wanneer je kinderen de keuze biedt en hen stimuleert om eigen inbreng te leveren. 

 

Zo is er in mijn project een apart kopje ‘bewegend leren’ en zie je allerlei tikspellen rondom taal en rekendoelen. Daarnaast laat ik de kinderen zelf kiezen over welk bosdier ze meer te weten willen komen.

Bedenk waar je een thema in ziet uitmonden. Het heeft voor kinderen nog meer betekenis als ze ergens naartoe werken. Wanneer je zelf uitleg kan geven over iets wat je geleerd hebt, is dit een teken dat je beheerst wat je geleerd hebt. Vaak kan je dit delen en presenteren van de opdrachten, verwerken in een afsluiting. Dit hoeft niet altijd groots en meeslepend te zijn met familie als publiek, maar kan ook al eenvoudig georganiseerd worden door andere groepen uit te nodigen. 

 

Het project over ‘De wonderen van het bos’ heb ik laten uitmonden in een tentoonstelling over het bos en zijn bewoners. De kinderen hebben in hun eigen missieboek bijgehouden wat ze geleerd hebben en gebruiken dit tijdens het rondleiden van hun bezoekers langs de tentoonstelling.

Paul Filipiak

Taalleesdeskundige bij Filipiak Educatie en Multimedia

Leesstrategieën en leesdoelen - Lezen met denkstrategieën (9)