Werkdruk in het mbo: een hindernis voor kwalitatief onderwijs

Geplaatst op 21 augustus 2024

In het mbo-onderwijs staan onderwijsinstellingen voor de constante uitdaging om de kwaliteit van hun onderwijs te waarborgen te midden van toenemende werkdruk. Werkdruk is een veelvoorkomend probleem binnen het mbo, en het heeft aanzienlijke gevolgen voor de kwaliteit van het onderwijs en het welzijn van zowel docenten als studenten. Dit artikel onderzoekt de impact van werkdruk op het mbo en biedt mogelijke oplossingen voor het verbeteren van de onderwijsomstandigheden.

De Huidige Situatie

In veel mbo-instellingen ervaren docenten een hoge werkdruk. Dit komt door een combinatie van factoren zoals een hoge administratieve last, grote klassen, en de noodzaak om te voldoen aan diverse onderwijskwaliteitsnormen. Deze omstandigheden kunnen leiden tot stress en burn-out onder docenten, wat op zijn beurt de kwaliteit van het onderwijs beïnvloedt.

Impact van Werkdruk op Onderwijs

1. Kwaliteit van Lesgeven

Een van de belangrijkste gevolgen van hoge werkdruk is de invloed op de kwaliteit van het lesgeven. Docenten die onder zware druk staan, hebben vaak minder tijd en energie om zich te concentreren op hun lesinhoud en pedagogische benadering. Dit kan resulteren in minder interactie met studenten, beperkte feedback, en een verminderde motivatie bij zowel docenten als studenten. Wanneer docenten gestrest zijn, kan hun vermogen om creatieve en effectieve lesmethoden te ontwikkelen, afnemen, wat de leerervaring van studenten schaadt.

2. Studentenwelzijn

De werkdruk van docenten heeft ook indirect invloed op het welzijn van studenten. Wanneer docenten overbelast zijn, kunnen ze minder aandacht besteden aan de individuele behoeften van studenten. Dit kan leiden tot een tekort aan persoonlijke begeleiding en ondersteuning. Studenten voelen zich hierdoor misschien niet volledig ondersteund, wat hun academische prestaties en motivatie negatief kan beïnvloeden.

3. Administratieve Last

De administratieve taken die docenten moeten vervullen, zoals het bijhouden van cijfers, rapportages, en evaluaties, vormen een aanzienlijke belasting. Deze administratieve druk kan ten koste gaan van de tijd die docenten kunnen besteden aan het voorbereiden van lessen en het bieden van ondersteuning aan studenten. Dit resulteert in een ongelijke verdeling van hun tijd en energie, waarbij de administratieve taken vaak prioriteit krijgen boven pedagogische taken.

Oorzaken van Werkdruk in het MBO

De hoge werkdruk in het mbo is te wijten aan verschillende factoren:

1. Grote Klassen: In veel mbo-instellingen zijn de klassen groot, wat de persoonlijke aandacht die een docent aan elke student kan geven, vermindert. Dit maakt het moeilijker om in te spelen op individuele behoeften en om een diepgaande interactie met elke student te onderhouden.

2. Veranderende Onderwijsnormen: De constante veranderingen in onderwijsnormen en -eisen vereisen dat docenten zich continu aanpassen en bijscholen. Deze veranderingen kunnen extra werkdruk met zich meebrengen en leiden tot onzekerheid en stress.

3. Administratieve Verplichtingen: De administratieve lasten die docenten moeten dragen, zoals het bijhouden van gegevens en rapportages, nemen vaak veel tijd in beslag. Dit vermindert de tijd die beschikbaar is voor lesvoorbereiding en directe interactie met studenten.

4. Ondersteuningssystemen: Het ontbreken van adequate ondersteuningssystemen en middelen kan de werkdruk voor docenten verhogen. Zonder voldoende ondersteuning kunnen docenten zich overweldigd voelen door hun verantwoordelijkheden.

Mogelijke Oplossingen

Om de werkdruk in het mbo te verminderen en de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren, zijn verschillende strategieën mogelijk:

1. Optimalisatie van Administratieve Taken

Een effectieve manier om werkdruk te verlagen, is door administratieve taken te optimaliseren. Het gebruik van digitale tools en systemen kan de administratieve last verminderen en de efficiëntie verhogen. Door administratieve processen te stroomlijnen, kunnen docenten meer tijd besteden aan lesgeven en studentbegeleiding.

2. Kleinere Klassen

Het verkleinen van klassen kan een significante impact hebben op het verminderen van werkdruk. Kleinere klassen maken het mogelijk om meer gepersonaliseerde aandacht te geven en een diepere interactie met studenten te hebben. Dit kan ook de werkdruk verlagen door het verminderen van de hoeveelheid tijd die nodig is voor het beoordelen van werk en het geven van feedback.

3. Verbeterde Ondersteuning en Professionaliseringsmogelijkheden

Docenten hebben behoefte aan adequate ondersteuning en professionaliseringsmogelijkheden om met veranderingen en uitdagingen om te gaan. Door investeringen te doen in professionalisering en training, kunnen docenten beter voorbereid zijn op hun taken en verantwoordelijkheden. Dit kan ook helpen bij het verbeteren van hun werkplezier en welzijn.

4. Betere Balans tussen Administratie en Onderwijs

Het vinden van een betere balans tussen administratieve taken en onderwijstaken is cruciaal. Onderwijsinstellingen kunnen beleid ontwikkelen dat de administratieve lasten vermindert en tegelijkertijd de focus op onderwijs en studentbegeleiding behoudt. Dit kan ook inhouden dat er meer administratieve ondersteuning wordt geboden aan docenten.

Vooruitzichten en Toekomstige Richtingen

Het is essentieel dat onderwijsinstellingen de werkdruk van docenten serieus nemen en structurele veranderingen doorvoeren om de situatie te verbeteren. Dit kan ook inhouden dat er meer aandacht wordt besteed aan het welzijn van docenten en het creëren van een ondersteunende werkomgeving.

Daarnaast kan samenwerking tussen onderwijsinstellingen, beleidsmakers en andere belanghebbenden bijdragen aan het ontwikkelen van oplossingen en het bevorderen van een cultuur van ondersteuning en innovatie in het mbo. Door gezamenlijk te werken aan het verbeteren van de werkdruk, kan de kwaliteit van het onderwijs worden verhoogd en kan een meer duurzame en bevredigende werkplek voor docenten worden gecreëerd.

Conclusie

Werkdruk in het mbo vormt een aanzienlijke uitdaging voor de kwaliteit van onderwijs. Het heeft invloed op de effectiviteit van lesgeven, het welzijn van studenten en de administratieve last voor docenten. Door gerichte maatregelen te nemen, zoals het optimaliseren van administratieve processen, het verkleinen van klassen en het verbeteren van ondersteuning, kunnen onderwijsinstellingen de werkdruk verlagen en de kwaliteit van het onderwijs verbeteren. Het is van cruciaal belang om de werkdruk te adresseren en oplossingen te implementeren die bijdragen aan een positieve en ondersteunende onderwijsomgeving.

Geraadpleegde bronnen

• Bakker, A.B. & Demerouti, E. (2017). Job Demands–Resources Theory: Taking Stock and Looking Forward. Journal of Occupational Health Psychology, 22(3), 273–285. https://doi.org/10.1037/ocp0000056
• Bakker, A.B. & Demerouti, E. (2007). The Job Demands-Resources Model: State of the art. Journal of Managerial Psychology, 22(3), 309-328. https://doi.org/10.1108/02683940710733115
• Bakker, A.B., Demerouti, E., Boer, E. de, & Schaufeli, W.B. (2001). Job demands and job resources as predictors of absence duration and frequency. Journal of Vocational Behavior, 62(2), 341-356. https://doi.org/10.1016/S0001-8791(02)00030-1
• Bakker, A.B., Demerouti, E. & Euwema, M.C. (2005). Job resources buffer the impact of job demands on burnout. Journal of Occupational Health Psychology, 10(2), 170-180. http://psycnet.apa.org/doiLanding?doi=10.1037%2F1076-8998.10.2.170
• Berg, D. van den & Scheeren. J. (2017). Wendbaar zijn, wendbaar blijven. Verkenning naar de leer- en inzetbaarheidscultuur in het primair onderwijs. Den Haag: Arbeidsmarktplatform primair onderwijs. https://www.arbeidsmarktplatformpo.nl/fileadmin/bestanden/bijlagen_nieuws_agenda/2 018/Rapport_leer-_en_inzetbaarheidscultuur_in_het_primair_onderwijs.pdf
• Berg, M.J.M., van den, & Stolk, J.S.H. (1994). Is het je aanstelling of je instelling? Arbeidsorganisatie en werkdruk in de basiseducatie. Rotterdam: EUR/RISBO.
• Bierings, H. (2017). Beroep en werkdruk in Nederland. Den Haag: CBS. Beroep en werkdruk in Nederland. https://www.cbs.nl/nl-nl/achtergrond/2017/14/beroep-en- werkdruk
• Covell, K., McNeil, J.K., & Howe, R.B. (2009). Reducing teacher burnout by increasing student engagement a children’s rights approach. School Psychology International, 30(3), 282–290. http://dx.doi.org/10.1177/0143034309106496
• Demerouti, E., Xanthopoulou, D. & Bakker, A.B. (2018). How do cynical employees serve their customers? A multi-method study. European Journal of Work and Organizational Psychology, 27(1), 16-27. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/1359432X.2017.1358165
• Effectory (2016). Medewerkersonderzoek 2014-2015. Sectorrapportage MBO branche. Woerden: MBO Raad/Effectory. https://www.mboraad.nl/sites/default/files/publications/medewerkerstevredenheid_mbo_ 2014-2015_002.pdf
• Evers, A.T., Yamkovenko, B., & Amersfoort, van, D. (2017). How to Keep Teachers Healthy and Growing: The Influence of Job Demands and Resources. European Journal of Training and Development, 41(8), 670-686. https://doi.org/10.1108/EJTD-03-2017-0018
• Hall, L.H., Johnson, J., Watt, I, Tsipa, A. & O’Connor, D.B. (2016). Healthcare Staff Wellbeing, Burnout, and Patient Safety: A Systematic Review. PLoS ONE 11(7). Https://doi.org/10.1371/journal.pone.0159015
• Herman, K.C., Hickmon-Rosa, J. & Reinke, W. (2018). Empirically derived profiles of teacher stress, burnout, self-efficacy, and coping and associated student outcomes. Journal of Positive Behavior Interventions, 20(2), 90-100. https://doi.org/10.1177/1098300717732066
• Hooftman, W.E., Mars, G. M. J., Janssen, B., Vroome E.M.M., de, Ramaekers, M.M.M.J. & Bossche, S.N.J. van den (2017). Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden 2016. Methodologie en globale resultaten. Leiden: TNO. https://repository.tudelft.nl/view/tno/uuid:26e0df0f-52b6-48dd-9914-4be304cdad81/
• Hu, Q., Schaufeli, W.B., & Taris, T.W. (2017). How are changes in exposure to job demands and job resources relate to burnout and engagement? A longitudinal study among Chinese nurses and police officers. Stress & Health, 2017(33), 631-644. https://www.wilmarschaufeli.nl/publications/Schaufeli/483.pdf
• Huang, H., Liu, L., Hseih, H. & Chang, C. (2015). Relations among physical education teachers’ psychological capital, workstress, and creative teaching. Journal of Baltic Science Education, 14(6), 744-752. http://www.scientiasocialis.lt/jbse/?q=node/468
• Humphries, N., Morgan, K., Conroy, M.C. & Mcgee, H. (2014). Quality of care and health professional burnout: Narrative literature review. International Journal of Health Care Quality Assurance, 27(4), 293-307. https://www.researchgate.net/publication/262933422_Quality_of_care_and_health_prof essional_burnout_Narrative_literature_review
• Jennings, A., & Greenberg, M.T. (2009). The prosocial classroom: Teacher social and emotional competence in relation to student and classroom outcomes. Review of Educational Research, 79(1), 491–525. https://doi.org/10.3102/0034654308325693
• Klassen, R.M., & Chiu, M.M. (2010). Effects on teachers' self-efficacy and job satisfaction: Teacher gender, years of experience, and job stress. Journal of Educational Psychology, 102(3), 741. https://doi.org/10.1037/a0019237
• Klein, J., Frie, K.G., Blum, K. & Knesbeck, O. von dem (2010). Burnout and perceived quality of care among German clinicians in surgery. International Journal for Quality in Health Care, 22(6), 252-530. https://doi.org/10.1093/intqhc/mzq056
• Lipsky, M. (1980). Street-Level Bureaucracy: dilemmas of the individual in public services. New York: Russell Sage Foundation.
• MacPhee, M., Dahinten, V.S. & Havaei, F. (2017). The Impact of Heavy Perceived Nurse Workloads on Patient and Nurse Outcomes. Administrative Sciences, 7(7). http://www.mdpi.com/2076-3387/7/1/7
• Neil, D. (2011). Nursing workload and the changing health care environment: A review of the literature. Administrative Issues Journal: Education, Practice and Research, 1(2), 132-143. https://doi.org/10.5929/2011.1.2.11
• Nie, Y., & Sun, H. (2015). Why Do Workaholics Experience Depression? A Study with Chinese University Teachers. Journal of Health Psychology, 21(10), 1–8.
• Page, A.E.K. (2004). Transforming nurses’ work environments to improve patient safety: The Institute of Medicine recommendations. Policy, Politics, and Nursing Practice, 5(4), 250-258. https://doi.org/10.1177/1527154404269574
• Ploeg, S. van der (2017). Metastudie effectiviteit Lerarenbeurs. Rotterdam: Ecorys.
• Pu, J., Hou, H., Ma, R. & Sang, J. (2016). The Effect of Psychological Capital between Work-Family Conflict and Job Burnout in Chinese University Teachers: Testing for Mediation and Moderation. Journal of Health Psychology, 22(14), 1799–1807. https://doi.org/10.1177/1359105316636950
• Ramanujam, R., Abrahamson, K. & Anderson, J. G. (2008). Influence of workplace demands on nurses’ perception of patient safety. Nursing and Health Sciences, 10(2) 144–150. https://doi.org/10.1111/j.1442-2018.2008.00382.x
• Ruble, L., & McGrew, J.H. (2013). Teacher and child predictors of achieving IEP goals of children with autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 43(12), 2748– 2763. https://link.springer.com/article/10.1007%2Fs10803-013-1884-x
• Schaufeli, W.B., & Bakker, A.B. (2001). Werk en welbevinden: Naar een positieve benadering in de Arbeids-en Gezondheidspsychologie. Gedrag & Organisatie, 14(5), 229- 253. https://www.researchgate.net/publication/46609696_Werk_en_welbevinden_Naar_een_ positieve_benadering_in_de_Arbeids-_en_Gezondheidspsychologie
• Schaufeli, W.B. & Taris, T.W. (2013). Het Job Demands-Resources model: Overzicht en kritische beschouwing. Gedrag & Organisatie, 26(2), 182-204. https://www.wilmarschaufeli.nl/publications/Schaufeli/401.pdf
• Skaalvik, E.M., & Skaalvik, S. (2007). Dimensions of teacher self-efficacy and relations with strain factors, perceived collective teacher efficacy, and teacher burnout. Journal of Educational Psychology, 99(3), 611–625. https://doi.org/10.1037/0022-0663.99.3.611
• Sonneveld, M. (2016). Burn-out en bevlogenheid. Een verkenning aan de hand van het werk van prof. Arnold Bakker. Tijdschrift voor Human Factors, 41(1), 29- 33.http://www.google.nl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=4&ved=0ahUKEwi D49zP_OHbAhVNZlAKHc5OCKwQFgg6MAM&url=http%3A%2F%2Fpublications.tno.nl%2F publication%2F34625241%2FPAXcQb%2Fwiezer-2016- werkdruk.pdf&usg=AOvVaw2HtzWdFN0oJ_4Gtxfn-X2X
• Steeg, M. van der & Gerritsen, S. (2013). De relatie tussen evaluaties van leraren en leerlingprestaties: evidentie op basis van lesobservaties. Den Haag: CPB Discussion Paper. https://www.cpb.nl/publicatie/de-relatie-tussen-evaluaties-van-leraren-en- leerlingprestaties-evidentie-op-basis-van-lesobservaties
• TNO (z.j.) Werkdruk Wegwijzer. Den Haag: TNO. https://www.tno.nl/nl/aandachtsgebieden/gezond-leven/roadmaps/work/gezond-veilig- en- productief-werken/werkdruk-weg-met-de-werkdruk-wegwijzer/
• Taris, T.W. (2006). Is there a relationship between burnout and objective performance? A critical review of 16 studies. Work & Stress, 20(4), 316–334. https://doi.org/10.1080/02678370601065893
• Toly, R. van, Groot, A., Klaeijsen, A. & Brouwer, P. (2017). Ervaren werkdruk in het mbo. ’s Hertogenbosch: ECBO. https://ecbo.nl/25102016/wp- content/uploads/2017/03/werkdruk-longform-280317-printversie.pdf
• Webb, S. & Napier, J. (2015). Job Demands and Resources: An exploration of sign language interpreter educators’ experiences. International Journal of Interpreter Education, 7(1), 23-50.
• Wiezer, N., Schelvis, R., Zwieten, M. van, Kraan, K., Klauw, M. van der, Houtman, I., Kwantes, J.H. & Bakhuys Roozeboom, M. (2012). Werkdruk. Hoofddorp: TNO.
• Wong, V.W., Ruble, L.A., Yu, Y., McGrew, J.H. (2017). Too stressed to teach? Teaching quality, student engagement and IEP Outcomes. Exceptional Children, 83(4), 412- 427. https://doi.org/10.1177/0014402917690729
• Yong, Z. & Yue, Y. (2014). Causes for Burnout Among Secondary and Elementary School Teachers and Preventive Strategies. Chinese Education and Society, 40(5), 78-85. https://doi.org/10.2753/CED1061-1932400508