Wat maakt jouw werk waardevol?

Tamara Wally

onderwijspsycholoog, ontwikkelingspsycholoog, trainer, schrijver bij

Geplaatst op 12 oktober 2021

Je werkt op een fijne school, in een leuk team. Je hebt het lesgeven lekker in de vingers en de groep onder controle. Toch voel je je niet helemaal op je plek. ‘Is dit het wel?’ vraag je je soms af. Óf: misschien heb jij het juist helemaal niet naar je zin in je huidige werk. En weet je eigenlijk niet precies waarom en wat je dan wél wilt. Hoe kom je er achter wat de juiste plek voor jou is?

Als je werk doet dat je niet helemaal ligt, of werkt op een plek die niet goed bij je past, dan voelt dat niet fijn. Je doet dingen waarvan je merkt dat je het eigenlijk niet wil. Daarvan kun je onzeker worden of je plezier en enthousiasme in het lesgeven verliezen. Op den duur kost dat veel energie.

Als je dit herkent, dan is het belangrijk om op zoek te gaan naar wat je wél wil.

Dat is soms moeilijk, omdat het niet altijd onder woorden te brengen is.

Eigenlijk…

Om er achter te komen wat je wil in jouw werk, is het goed om je bewust te zijn van wat jij belangrijk vindt.

Die waarden geven je houvast om keuzes te maken. Maar hoe kom je achter jouw waarden?

Stel je eens voor dat er geen regels zijn, dat geen beperkingen en geen obstakels zouden bestaan. Alles kan, en alles mag. Wat zou jij dan willen in jouw werk? De antwoorden op de volgende vragen kunnen helpen om jouw waarden op het gebied van werk te vinden.

Oefening 1: Als alles kan…

Als er geen regels, beperkingen en obstakels zijn, wat zou jij dan willen in jouw werk?

Aan welke vakken of onderwerpen zou jij veel aandacht willen besteden? Denk niet alleen aan de gewone schoolvakken, maar ook aan thema’s als natuur en milieu, gezondheid, kunst en cultuur, spiritualiteit of misschien heel iets anders.
Op wat voor soort manier zou jij graag willen lesgeven? Bijvoorbeeld: vaker buiten, met meer gebruik van de zintuigen, individueel, meer ervaringsgericht of door middel van uitstapjes.
Welke dingen zou jij willen veranderen aan de manier waarop je werkt? Denk bijvoorbeeld aan op maat werken of online lesgeven, de hoeveelheid voorbereiding en ruimte voor improvisatie of gelegenheid voor een-op-een gesprekken.
Welke rol zou jij het liefst in het onderwijs willen hebben? Beschrijf wat jij graag zou willen doen in of voor het onderwijs. Het hoeft niet per se een bestaande functie te zijn.
Op welke manier zou jij jouw werkdag graag willen invullen? Denk bijvoorbeeld aan de manier waarop jij naar je werk wil reizen en de dagindeling.

Waarden maken het makkelijker om te kiezen

Je waarden kennen helpt bij het maken van keuzes, omdat je een koers hebt bepaald waarop je wilt varen. Je kunt natuurlijk ook lijstjes met voor- en nadelen maken en die tegen elkaar afstrepen. Maar misschien heb je ook wel eens meegemaakt dat je uiteindelijk tóch koos voor de optie met de minste voordelen. Dat lijkt dan misschien vreemd. Maar op basis van gevoel kun je soms iets anders kiezen dan op basis van ratio. Meestal komt dat door een onderliggende waarde.

Dat geldt niet alleen voor de grote keuzes in het leven – zoals in dit geval het zoeken naar een geschikte werkplek en functie. Het geldt ook bij het maken van kleine, dagelijkse keuzes. Denk bijvoorbeeld aan de optie om ‘s ochtends op de fiets of met de auto naar je werk te gaan. Je kunt de voor- en nadelen van fietsen afzetten tegen die van de autorit. Die laatste komt er dan misschien gunstiger uit. Maar als gezondheid en natuur/milieu belangrijke waarden voor jou zijn, dan is direct duidelijk dat je kiest voor de fiets. Je waarden kennen en de keuzeopties daaraan afmeten scheelt veel denkkracht. Je bespaart de energie en moeite van rationeel wikken en wegen, omdat je weet dat je kiest voor de optie die voor jou het meest waardevol is.

Foto: Pixabay.

Wat vind jij echt belangrijk?

Terug naar jouw waarden: wat vind jij écht belangrijk in jouw werk? We doen nog een oefening die je helpt om er achter te komen. Neem de tijd om de situatie voor te stellen en over de antwoorden na te denken.

Oefening 2: Afscheidsspeech

Stel we gaan wat jaren vooruit in de tijd: je gaat met pensioen. Je wordt in het zonnetje gezet en er is voor jou een mooie afscheidsbijeenkomst georganiseerd. Er is zelfs een journalist die een nieuwsitem maakt voor de lokale media! In een interview vraagt hij hoe je terugkijkt op jouw carrière in het onderwijs. Vertel eens:

Waarom ben jij in het onderwijs gaan werken?
Wat wilde jij kinderen het allerliefste leren?
Wat maakt jou trots? (Je mag hier gerust dingen noemen die je nog helemaal niet hebt gedaan, maar die je wel zou willen, als vanaf nu alles kan.)

Jij bent natuurlijk niet de enige die terugblikt. Ook mensen met wie jij samenwerkte, spreken mooie woorden uit. En er zijn oud-leerlingen en ouders die vertellen hoe ze jou als leerkracht hebben ervaren en wat jij voor hen betekende.

Van welke personen zou jij een afscheidsspeech waardevol vinden?
Wat zou je willen dat ze over jou vertellen?
Hoe wil jij herinnerd worden?
Welke bijdrage aan hun leven of toekomst zou jij willen geven?

De antwoorden op de vragen van beide oefeningen kunnen je veel vertellen over je onderliggende waarden. Welke rode draad kun jij uit de antwoorden halen? Het kan soms best lastig zijn om die rode draad te vertalen in waarden. Om je te helpen vind je hier een uitgebreide lijst met voorbeelden.

Kompas in het leven

Waarden geven je richting in het dagelijks leven en werk. Je kunt het zien als een kompas dat je helpt om de juiste koers te varen. Daarvoor is het vaak fijn om een bestemming in het vooruitzicht te hebben; een eindpunt of een tussenstop. Die bestemming is je doel. Door doelen te stellen zet je jouw waarden om in concrete acties. Een voorbeeld uit de praktijk:

Voor meester Leon is ‘kunst en cultuur’ een belangrijke waarde. Hij besluit als afsluiting van de Kinderboekenweek met zijn groep 7 een toneelstuk op te voeren dat past bij het thema. Samen met de kinderen kiest hij ruim van tevoren een boek waarbij ze zelf een kort toneelstuk maken. De kinderen gaan in groepjes aan de slag. Ze maken een script, een dans, een lied, een decor, een beschrijving van de kleding. En natuurlijk oefenen ze het stuk. Ze bedenken een locatie voor de voorstelling en maken uitnodigingen.
Maar dan gebeurt er iets onverwachts, waardoor de uitvoering niet kan plaatsvinden…

Als Leon alleen maar doelgericht zou denken, dan zou hij enorm balen van de afgelaste uitvoering. Hij heeft zijn doel immers niet bereikt. Wanneer Leon zich bewust is van de waarde die ten grondslag ligt aan het hele project, dan is hij nog steeds teleurgesteld, maar ziet hij óók dat hij met de kinderen deed wat hij belangrijk vindt: aandacht besteden aan kunst en cultuur. De kinderen leerden wat er komt kijken bij het maken van een toneelstuk, ze oefenden met presenteren, zingen, dansen, spoken word en decorbouw.

Er werden talenten zichtbaar die ze nog niet kenden en die ze met de gewone lessen uit de methodes voorlopig niet ontdekt zouden hebben.

De uitvoering van het toneelstuk als doel stellen, was voor Leon een passende manier om tot waarde gericht handelen over te gaan. Ondanks dat het doel niet is bereikt, kan hij dus met een zeer tevreden gevoel op de afgelopen periode terugkijken.

Foto: Pixabay.

Actie!

Om waarde gericht te werken zet je jouw waarden om in concrete doelen. Op de langere termijn geeft dit richting aan het vinden of creëren van een werkplek en functie die jou goed passen, zodat je misschien uiteindelijk wel de afscheidsspeech krijgt waarvan je zojuist droomde. Vervolgens redeneer je terug welke kleinere tussenstappen je kunt zetten om die koers te kunnen houden. Welke concrete acties kun je daarvoor uitvoeren op kortere termijn: morgen, volgende week, volgende maand en over een halfjaar?

Stel dat je ervan droomt om uiteindelijk een nieuw soort onderwijs op te richten waarbij kinderen veel buiten les krijgen en vooral leren door te ervaren, bewegen en door spel. Dat lijkt nu misschien een utopie. Maar op zoek gaan naar een opleiding tot schoolleider of je inschrijven voor een cursus ‘Bewegend leren’ zijn beide een concrete eerste stap in de goede richting die je al snel kunt zetten. Een nog kleinere stap in de richting is je lesprogramma van komende week bekijken: welke twee lessen kun je buiten geven? En op welke momenten kun je spel integreren? Met die kleine stappen doe je direct wat jij belangrijk vindt. Dat levert je volgende week ongetwijfeld al nieuwe energie en plezier op.

Kijk nu nog eens naar jouw waarden. Welke concrete, kleine stap in de goede richting zet jij komende week?

Literatuur

ACT in Actie (2015). Waarden sorteertaak. www.actinactie.nl
Russ Harris (2009). De valstrik van het geluk. Hoe kun je stoppen met worstelen en beginnen met leven. Bohn Stafleu Van Loghum.
Gijs Jansen (2019). Uit liefde voor jezelf. Thema.
Maaike Steeman & Femke Klomp (2020). Psychologische flexibiliteit in het onderwijs. Doen wat werkt met hart en ziel. SWP.