Actief Leren Lezen

Bertine van den Oever

Onderwijsadviseur en coach bij Wij-leren.nl

 

'Actief Leren Lezen' (ALL) is een leesmethode voor groep 3 en 4 uitgegeven door Kluitman Educatief. Het is een antwoord op mijn zoektocht naar een leesmethode die niet gebonden is aan korte thema’s. Hierdoor is er ruimte voor kwalitatieve leeslessen én van vakantie tot vakantie spelend leren in een betekenisvolle context.

 

De methodiek biedt lessen voor Woordenschat, Technisch Lezen, Begrijpend Lezen en Spelling. Daarnaast biedt het een passende boekenkist met boeken op leesniveau.

 

‘Actief Leren Lezen vindt het belangrijk dat…

Alle leerlingen krijgen een woordenplatenboek met 42 thematische woordplaten. Per plaat zijn er 20 voorwerpen uitgelicht, die met het thema te maken hebben. Deze plaatjes zijn ook verkrijgbaar in een doos waardoor er spelletjes mee gespeeld kunnen worden.

Bij iedere woordplaat is een voorleesverhaal, waarin de woorden verwerkt zijn. De onderwerpen van de woordplaten liggen in de belevingswereld van de leerlingen. De platen kunnen door elkaar aangeboden worden, er is geen vaste volgorde om deze te behandelen. Met de meegeleverde software kunnen de woordplaten ook op het digibord worden gebruikt.

Bij ALL lezen de leerlingen al in de eerste week korte zinnen. Tijdens de eerste les leren de leerlingen 4 letters en waardoor ze na 3 weken al 22 letters aangeboden hebben gekregen. De leerlingen kunnen eenvoudige zinnen en korte verhaaltjes lezen.

In de handleiding vind je duidelijk gestructureerde lesbeschrijvingen. Voorbereiding kost je weinig tijd. Een les duurt 60 minuten en leerlingen worden voortdurend door voordoen, nadoen en zelf-doen aan de hand genomen. Er wordt van de 60 minuten veel tijd, 40 tot 50 minuten, genomen om daadwerkelijk te lezen. De letters worden in de eerste periode nog niet geschreven maar op alternatieve wijze gemaakt, hiervoor worden in de methode allerlei suggesties gedaan.

De eerste leesbladen hebben voortdurend dezelfde eenvoudige overzichtelijke opmaak. Bovenaan iedere les worden eerst de geleerde letters in willekeurige volgorde herhaald. De nieuwe letters en het evt. nieuwe lidwoord staan in een blauw vlak. De woordtorentjes staan in een geel vlak en helpen de leerlingen snel te automatiseren. Daaronder staan de korte verhaaltjes in een groen vak en onderaan staan de woordrijtjes in een roze vlak.

 

Actief Leren Lezen biedt handreikingen voor leerlingen die meer kunnen én voor leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben. De methode heeft kopieerbladen met extra materiaal. Duidelijk, makkelijk en overzichtelijk! Voor de leerlingen zijn er 3 lesboeken voor het hele schooljaar. Hierin staan alle lessen technisch lezen en begrijpend lezen voor groep 3. Hierbij horen 3 handleidingen voor de leerkracht.

Voor de leerlingen die net wat meer moeite hebben met leren lezen, is het extra lesboek ontwikkeld, dit staat vol met extra oefenmateriaal en nieuwe teksten voor de eerste 42 lessen technisch lezen. Dit boek is apart te bestellen.

Bij elk lesboek hoort een handleiding. Hierin staat duidelijke instructie bij elke les, maar ook extra oefenmateriaal, tips voor differentiatie, letterkaarten, woordrijen en nog veel meer.

De tussentoetsen worden gebruikt om de ontwikkeling van het leesproces van elke leerling te bepalen en welke instructiebehoefte de leerling heeft. Als een leerling een tussentoets heel makkelijk beheerst, kan er door getoetst worden. 

De toets ‘letterkennis en leesvaardigheid’ is ontwikkeld voor leerlingen die al in de kleutergroep kunnen lezen of tussentijds instromen. Met behulp van een stroomdiagram kan bepaald worden op welk instructieniveau de leerling kan starten.

 

‘Met Actief Leren Lezen…

Vanaf de vierde lesweek, zodra de leerlingen in staat zijn om korte verhaaltjes te lezen wordt gestart met het begrijpend lezen. Bij Actief Leren Lezen is dit al vanaf les 18 in het eerste lesboek.

 

Door voordoen, nadoen en zelf doen wordt geoefend met de strategieën van het begrijpend lezen. Het gaat dan om voorspellen, samenvatten, voorkennis activeren, jezelf vragen stellen voor, tijdens en na het lezen.

Eerst zijn deze lessen mondeling, later is er ook een schriftelijke verwerking in de werkboeken. Het doel van de schriftelijke vragen is om leerlingen zelfstandig te laten oefenen met het gebruiken van begrijpend leesstrategieën in schriftelijke opdrachten. Daarnaast leren ze om actief te formuleren in grammaticaal juiste, volledige zinnen.

Er zijn 3 werkboeken voor begrijpend lezen. De teksten die hierbij horen, staan in de 3 lesboeken voor groep 3. Er worden bewust geen afbeeldingen bij de tekst geplaatst, zodat de leerlingen echt de tekst nodig hebben om de inhoud te begrijpen. In de handleiding staan vragen bij ieder ‘begrijpend lezen verhaal’. De regels van de tekst zijn genummerd, waardoor leerlingen precies aan kunnen geven waar ze het antwoord op een vraag hebben gevonden. Leerlingen leren van en met elkaar door de inzet van coöperatieve werkvormen tijdens de les.

Bij de methode horen twee boekenkasten met boeken op het leesniveau van groep 3 en hoger. Dit zijn boeken uit het fonds van uitgeverij Kluitman. Hoe laag het leesniveau ook is, alle boeken zijn boeiend en spannend. Op iedere bladzijde gebeurt iets en de verhalen zijn zo opgebouwd dat een kind altijd verder wil lezen. Er zijn twee boekenkasten met in totaal 150 boeken van AVI-start tot en met AVI-E5. Bij elk boek zijn in de handleiding mondelinge vragen opgenomen die de leraar kan gebruiken om et de leerling over het boek te praten. Er zijn ook schriftelijke vragen opgenomen.

In actief leren lezen gaat men ervan uit dat leerlingen vooral leren spellen door er goed bij na te denken en het te oefenen. Dit gebeurt niet alleen tijdens de spellinglessen, maar op nog veel meer momenten door de week heen. Op deze manier wordt ook bij de spelling een actieve houding aangeleerd.

 

Afhankelijk van de vaardigheid van het schrijven wordt na ongeveer 5 weken leesonderwijs gestart met de eerste spellingsoefeningen hierbij worden woorden aangeboden die de leerlingen al kennen van de leeslessen.

 

Belangrijk bij de spellinglessen is het gevisualiseerde ‘nadenkertje’. Dit hulpmiddel helpt de leerlingen om het spellen altijd op dezelfde manier te benaderen. Eerst luisteren, dan nazeggen, vervolgens het woord in stukjes hakken en nadenken over wat er moeilijk is aan het betreffende woord, dan opschrijven en tot slot nakijken wat je hebt opgeschreven. Door altijd volgens dit principe te werken, wordt de spelling een bewust proces. 

Technisch lezen groep 4 sluit aan bij actief leren lezen van groep 3. In twee lesboeken met in totaal 74 lessen worden de moeilijkheden behandeld die de leerlingen tegenkomen bij AVI-M4 en AVI-E4. Dit gebeurt met woordtorentjes, woordrijtjes en een tekst die aansluit bij de belevingswereld van de leerlingen.

 

Naast verhalen zijn er ook informatieve teksten, raadsels, brieven, krantenartikelen, toneelteksten en meer andersoortige teksten opgenomen.

 

Bij actief leren lezen draait het om eenvoud en leesplezier. De lessen boeken zien er misschien op het eerste gezicht saai uit doordat er weinig plaatjes in staan, maar dat zijn ze helemaal niet. Het draait om de teksten. Die zijn allemaal de moeite waard om te lezen. Ze zijn grappig, spannend, interessant of verbazend. Zo is leren lezen echt leuk!

 

Elke les staat één leesmoeilijkheid centraal. De woorden die in de tekst voorkomen worden vooraf geoefend met de woord torentjes. De woordrijen bieden extra oefenmateriaal. Elke les is er een grappige, spannende of leerzame tekst. De specifieke en nieuwe onderdelen staan kort en duidelijk per les opgesomd. Bij elke les staan vragen waarmee de leerkracht kan controleren of de tekst begrepen is. Elke zesde les worden de moeilijkheden van de vijf lessen ervoor herhaald in woord rijtjes en een afsluitende tekst. De inzet van herhalingslessen biedt ruimte voor extra instructie voor de leerlingen die het lezen nog moeilijk vinden.

Het is belangrijk dat de leerlingen naast het technisch lezen ook vaardig worden in het begrijpen van verhalende en andersoortige teksten. Met een goed leesbegrip halen ze meer plezier uit woorden en teksten. Dit is niet alleen goed voor de ontwikkeling van het technisch lezen, maar ook van het begrip bij vakken zoals rekenen en wereldoriëntatie. Het lesboek begrijpend lezen voor groep 4 bevat 41 lessen met grappige, spannende en informatieve teksten. Naast korte verhalen zijn er ook strips, handleidingen, moppen, een krantenartikel, een webtekst, een brief en nog meer. Bij het lesboek horen twee werkboeken en een handleiding voor de leerkracht.

Vrij lezen is heel belangrijk én natuurlijk ook ontzettend leuk! Daarom biedt Actief Leren Lezen ook voor groep 4 een boekenkist aan. De boeken zijn geschreven door de ervaren auteurs van Kluitman. Ze zijn grappig, spannend, ontroerend of informatief. Er zit voor iedereen wel wat bij! Er zijn in totaal minimaal 60 verschillende titels van AVI-E3 tot en met AVI-E5. Bij elk boek zijn In de handleiding mondelinge en schriftelijke vragen opgenomen. Ieder schooljaar wordt er een extra boekenpakket met daarin nieuwe titels aangeboden.

Men wil dat alle kinderen ervaren hoe leuk het is om te lezen. Plezier in lezen en in taal vormt de basis voor de rest van hun leven. Juist vanwege dat plezier hebben ze dit doeboek ontwikkeld. Het staat vol met grappige, leerzame en mooie opdrachten die de leerlingen stimuleren om na te denken over woorden en teksten. Alle opdrachten in dit boek zijn zinvol en helpen het technisch en begrijpend lezen te verbeteren. Maar bovenal helpt het leerlingen te ervaren hoe geweldig het is om te lezen en te spelen met taal.

 

In het doeboek zijn 44 verwerkingsopdrachten opgenomen, waarvan meer dan de helft zelfstandig gedaan kan worden. Om het zelfstandig werken te ondersteunen is er een instructieflap aan het doeboek vastgemaakt. Bij het boek hoort een handleiding met o.a. duidelijke instructie per opdracht en 8 toneelteksten met 33 rollen op verschillende AVI-niveaus. Bovenaan elke opdracht staat een icoon dat aangeeft of de opdracht zelfstandig, in een klein groepje of klassikaal gedaan wordt. Veel opdrachten prikkelen de creativiteit en er is geen goed of fout antwoord.

Er gaat ook daadwerkelijk heel veel tijd naar lezen wanneer je deze methode gebruikt. Niet naar werkbladen of instructies om die werkbladen te kunnen maken, maar tijd voor lezen. Dit wordt ook mogelijk gemaakt door de eenvoudige herkenbare terugkerende opmaak van iedere lespagina. Of je nu net begint met lezen of het lezen al bijna onder de knie hebt, een leerling kan al heel snel dit onderdeel oefenen.

 

Op het IKC ‘Bos en Hei’ in Hoenderloo, waar ik ben gaan kijken, organiseren ze deze leestijd ook door inzet van maatjeslezen, stillezen, chilllezen en tutorlezen en komen de leerlingen iedere dag zeker aan een uur echt lezen toe. De methode biedt een handige houten boekenkist waar leerlingen zo doorheen kunnen zoeken en de aantrekkelijk geïllustreerde voorkant van een boek zien en niet de rug van een boek waar alleen de titel opstaat. 

Fijn dat de woordplaten voor het woordenschatonderwijs flexibel ingezet kunnen worden. Je kan als leraar zelf kijken welke woordplaten betekenisvol zijn voor je leerlingen en passen binnen je thematische onderwijs. Zo word je niet belemmerd door korte thema’s van een paar weken, omdat je leesmethode dit zo voorgeschreven heeft en kan je de tijd nemen voor thematisch werken van vakantie tot vakantie.

De methodiek start niet gelijk met schrijven en biedt alternatieve verwerkingen van de letter die met lezen aangeboden is. Hierdoor kan je als leraar het schrijven beter afstemmen op het moment waarop je leerling hier motorisch aan toe is.

Begrijpend lezen is het eerste half jaar mondeling. Geen werkbladen waarbij een leerling moet vinken e.d. Het gaat echt om het begrijpen van de tekst. Bij de teksten is bewust geen afbeelding geplaatst om de leerlingen uit te dagen echt te lezen waar de tekst over gaat. De teksten worden besproken in coöperatieve werkvormen.

De leerlingen hebben zicht op hun eigen ontwikkelingen met behulp van hun doelenkaarten en de tussentoetsen.

De leraren kunnen, vanuit hun zicht op de ontwikkeling van de leerlingen, met behulp van een stroomdiagram leerlingen gericht in een bepaalde niveaugroep plaatsen voor een passende instructie. 

 

Inmiddels is er ook een module voor groep 5 beschikbaar.

Machiel Karels

Directeur Wij-leren.nl | onderwijsadviseur bij Wij-leren.nl

Mijn school kiest voor mijn talent